De Stichting Stadsvarkens te Ede wil weten aan welke regelgeving moet worden voldaan om vier varkens in een bosperceel te houden en te voeden met reststromen. Het doel is het sluiten van kringlopen binnen een circulaire economie. Dit rapport gaat in op de wet- en regelgeving rond diervoeding en op de afzet van het vlees in de setting van Stadsvarkens. Daarnaast wordt het voeren van reststromen in relatie tot diergezondheid belicht.
Door studenten is binnen een ACT-traject gekeken naar relevante wetgeving en is een viertal scenario’s geschetst voor het houden van stadsvarkens die gevoerd worden met lokale reststromen. De scenario’s zijn door de onderzoekers tegen het licht gehouden en van kanttekeningen en een advies voorzien. Dit heeft geresulteerd in een ander advies, omdat verschillende knelpunten de eerdere scenario’s niet mogelijk maken.
Het eerste scenario is de registratie van alle leveranciers van voedselresten. Niet alleen toeleveranciers moeten geregistreerd zijn, maar ook de andere schakels van de (mini)keten en ook aan de andere regels van wetgeving moet worden voldaan. Omdat de registratie van leveranciers leidt tot veel administratieve rompslomp en tot een weinig flexibel systeem, biedt dit scenario volgens de onderzoekers geen oplossing.
Het tweede scenario betreft het gedogen van de situatie, waarbij zoveel mogelijk aan de wetgeving wordt voldaan, maar waar het op een enkel punt niet lukt. Dit zou kunnen door alleen primaire productie (dus niet-bewerkte producten) op kleine schaal aan te nemen en te voeren. Of breder door alle reststromen, inclusief bierbostel en wei, gewoon te voeren aan de varkens. Hiermee kan Stichting Stadsvarkens laten zien dat ze aan de regelgeving wil voldoen, maar dat dit niet kan omdat de wet niet voorziet in het op deze manier gebruiken van reststromen. Echter, een situatie gedogen die niet voldoet aan wet- en regelgeving, is geen structurele oplossing en biedt onvoldoende perspectief.
Het derde scenario is de alternatieve afzet van het vlees. Voorop staat dat er geen sprake mag zijn van verkoop van vlees. Omdat op deze manier het vlees niet in het economische transactieverkeer (markt) wordt genomen (cruciaal voor onder andere de voedsel en warenwet) is hier ruimte. Ook gratis verstrekken aan derden is niet toegestaan. Als de bij de stichting betrokken personen een vereniging vormen, waarbij leden gezamenlijk eigenaar zijn van de varkens, dan mogen de leden het vlees van de varkens consumeren.
Het vierde scenario is het aanvragen van een pilotproject. Voor een pilot kunnen uitzonderingen gemaakt worden voor kleine systemen. Een procedure om de status van een pilotproject te krijgen, is een lange weg met beperkte kans van slagen. Dit scenario biedt eveneens geen ideale oplossing.
De doelstellingen van Stichting Stadsvarkens, namelijk een lokale circulaire economie en educatie, leiden tot een ander advies. Voor het eerste doel wordt een coöperatie geadviseerd, zodat het vlees van de varkens door de leden kan worden geconsumeerd. Hiermee is een groot deel van de wetgeving op voedselproductie niet meer van toepassing, omdat er geen sprake is van een markt. Voor het houden van de varkens is wel een vergunning nodig, maar omdat het om niet meer dan vier dieren gaat, is de lichte status van toepassing.
Stichting Stadsvarkens is dan een RE-bedrijf, waar varkens worden gehouden voor recreatieve of educatieve doelen en uiteindelijk geslacht worden. Voor het educatieve doel volstaat een stichting, die zich zonder de ‘last’ van de uitvoering van een activiteit als varkenshouderij kan inzetten voor educatie, promotie en verruiming van wettelijke kaders. Stichting Stadsvarkens wenst haar varkens zo veel als mogelijk te voeden met reststromen. Het rantsoen dat verstrekt wordt bevat groente en fruit, wei en bierbostel. Potentiële reststromen zijn aardappels, gras en eikels en kastanjes.
Bron: Vermeij, I., Bikker, P., Holster, H., van Raamsdonk, L., & Vijn, M. (2017). Stadsvarkens: schakel in een circulaire economie : ruimte in wet- en regelgeving voor stadsvarkens : een advies aan Stichting Stadsvarkens Ede. (Wageningen University & Research Wetenschapswinkel rapport; No. 336). Wageningen University & Research, Wetenschapswinkel. https://doi.org/10.18174/416765