COVID-19 heeft de samenleving op veel vlakken hard geraakt. Toen het virus begin 2020 Nederland bereikte, ging alle aandacht in eerste instantie naar de verspreiding van dit nieuwe virus, de dreiging voor de gezondheid en de druk op de gezondheidszorg die dit met zich meebracht. Al snel volgden economische steunpakketten. In de loop van de tijd kwam er aandacht voor de bredere impact van het virus en van de maatregelen die genomen zijn om het virus te bestrijden, zoals de invloed op de reguliere zorg, het onderwijs en het bredere welzijn.
Hoewel het virus de beleidsagenda het afgelopen jaar heeft gedomineerd, is het vanzelfsprekend niet de enige beleidsopgave waar Nederland voor staat. Er zijn nieuwe herstelopgaven bijgekomen, maar ook voor de crisis stond Nederland al voor een aantal grote vraagstukken, bijvoorbeeld rond digitalisering en duurzaamheid. De pandemie heeft deze en andere vraagstukken soms verdiept, soms meer zichtbaar gemaakt of juist verdrongen.
Voor u ligt een bundel van korte papers die ingaan op de vraag wat de belangrijke beleidsopgaven zijn voor Nederland en welk effect de COVID-19-pandemie hierop heeft gehad. De KNAW en de WRR hebben vooraanstaande wetenschappers op basis van hun expertise gevraagd om zo’n paper te schrijven over hun vakgebied. Aan hen is gevraagd om een beknopte kennissynthese aan de hand van de volgende hoofdvragen1:
-
Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen/lange lijnen in dit domein?
-
Welk effect heeft de COVID-19-pandemie hierop gehad?
-
Wat zijn de belangrijkste onzekerheden binnen dit domein?
-
Wat zijn de belangrijkste beleidsopgaven op dit terrein voor de komende drie tot vijf jaar?
Deze kennissyntheses bieden een compact en tegelijkertijd zeer rijk overzicht van de langetermijnontwikkelingen onder acht hoofdthema’s: gezondheid, economie, samenleving, duurzaamheid & leefomgeving, kennis & technologie, recht, bestuur en internationaal.
Deze publicatie maakt deel uit van een project dat de KNAW en de WRR zijn gestart om beleidsopgaven voor Nederland voor de komende jaren in beeld te brengen, in het licht van de COVID-19-pandemie. Hiermee willen zij wetenschappelijk- strategische handvatten bieden ten behoeve van het regeringsbeleid in de komende jaren. Belangrijke input voor dit project vormen interviews met deskundigen in de wetenschap, het beleid en de media. Op basis van deze gesprekken werden de belangrijkste thema’s geselecteerd voor dit project.
Dit project omvat een drietal publicaties. Begin juni werd een tussentijds bericht voor de informateur gepubliceerd met vijf mogelijke scenario’s voor het verdere verloop van de pandemie. De tweede publicatie is deze bundel met korte papers over de langetermijnontwikkelingen op een aantal belangrijke thema’s. In het najaar volgt de afrondende publicatie met de eigen bevindingen van de WRR en de KNAW.
In het ‘tussentijds bericht’ werd geconcludeerd dat de COVID-19 crisis nog niet voorbij is en dat er onzekerheid is over het verdere verloop ervan. Deze onzekerheid werd uitgewerkt in vijf mogelijke scenario’s. Niet alle scenario's zijn even waarschijnlijk, maar het is belangrijk om op verschillende mogelijke ontwikkelingen voorbereid te zijn, omdat zij ook een verschillende impact kunnen hebben op de ontwikkelingen en beleidsopgaven die naar voren komen in deze bundel.
De projectgroep die deze bundel heeft voorbereid bestaat uit Tanja van der Lippe (co-voorzitter), André Knottnerus (co- voorzitter), Josta de Hoog (projectcoördinator), Ruth Mampuys (onderzoeker), Myrthe van de Pavert (stagiair) en Frans Brom (directeur WRR).
Bron: Gezamenlijke uitgave van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) en de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) (2021). ‘COVID-19: Expertvisies op de gevolgen voor samenleving en beleid’. Den Haag: WRR/KNAW.