Bewoners
Een gezonde bodem betekent meer leven. Het betekent meer biodiversiteit en meer klimaatbestendigheid. In de ondergrond wordt er volop samengewerkt tussen microben,
schimmels, wormen, insecten en andere bodemdieren om organisch materiaal af te breken
tot voedingsstoffen die planten en bomen weer kunnen opnemen. De ultieme recycling. Een
gezonde bodem biedt voedsel voor insecten, vogels, amfibiën en andere dieren. Ook wij
mensen hebben vruchtbare grond nodig om voedsel te verbouwen. Bovendien helpt een
gezonde bodem om wateroverlast en hittestress in de stad te verminderen. Met simpele acties
kun je een groot verschil maken voor het bodemleven in jouw omgeving, zoals hiernaast
beschreven staat. Hier kun je meer leren over waarom een gezonde bodem voor iedereen
belangrijk is.
Ontwerper /stedenbouwkundige
Landschapsarchitecten, stedenbouwkundigen en ontwerpers van de openbare ruimte
hebben een belangrijke rol en verantwoordelijkheid ten opzichte van de bodem. Hun
ontwerpkeuzes kunnen een degraderend of regenererend effect hebben op de ecologie
van de bodem. Een bodembewuste benadering van stedelijk groen is cruciaal voor de
verduurzaming van de openbare ruimte. Gezonde bodem met hoge bodembiodiversiteit
en intacte schimmelnetwerken maakt een groot verschil voor de gezondheid en grootte
van bomen, struiken en andere planten. Ook de watervasthoudende en watervertragende
functie van gezonde bodem is waardevol voor gezond groen en voor klimaatadaptatie. Door
de grote hoeveelheid werkzaamheden die de komende decennia nodig zijn in de openbare
ruimte voor het plaatsen van (ondergrondse) infrastructuur voor de energietransitie,
digitalisering, nieuwe mobiliteit, klimaatadaptatie en reguliere vervangingsopgaven
(bijvoorbeeld riolering), is stadsbodem extra kwetsbaar en moet er bewust ontworpen
worden om bodemleven te beschermen.
Projectuitvoerder
De wijze van projectuitvoering in de openbare ruimte, bij gebiedsontwikkeling of zelfs op
het dak, kan een grote impact hebben op bestaand en toekomstig bodemleven. Wellicht
is het nodig om als projectteam meer te leren over wat een gezonde bodem behelst en
welke maatregelen ertoe bijdragen of juist schadelijk zijn. Een ecoloog of bodemexpert als
onderdeel van of adviseur aan het projectteam kan daarbij waardevol zijn. Belangrijkste
aandachtspunten in de uitvoering zijn het minimaliseren van grondverzet en bodemverdichting.
Onverstoorde bodem bevat een rijk netwerk aan schimmeldraden, plantenwortels en
allerlei micro-organismen die met beiden samenhangen. Het verplaatsen van grond heeft
daarom een grote impact op de bodemecologie en -gezondheid. Gezonde bodem heeft een
bodemstructuur waarbinnen zuurstof en water beschikbaar zijn voor planten, schimmels en
bodemorganismen. Bodemverdichting werkt verstikkend voor bodemleven en moet zoveel
mogelijk beperkt worden in de uitvoering.
Groenbeheerder
Gezonde planten en bomen zijn afhankelijk van een gezonde bodem. Beheerders van
(openbaar) groen staan dagelijks in contact met de bodem en kunnen een grote impact
maken op de gezondheid van de bodem. Er is een verschuiving aan het plaatsvinden in
groenbeheer van een focus op ‘schoon’ (kijk)groen, waarbij dode bladeren en boomstammen
zo snel mogelijk afgevoerd worden en het gras zo kort mogelijk gehouden wordt, naar
een focus op ecologisch beheer ten behoeve van biodiversiteit en natuurbeleving. In een
bodembewuste benadering, is organisch materiaal (bladeren, takken, boomstammen)
geen afval, maar juist een grondstof om bodemleven te voeden en biodiversiteit te
vergroten. Groenbeheerders kunnen bovendien met hun grote plantenkennis en dagelijkse
observaties een belangrijke bron van kennis zijn voor beleidsmakers, ontwerpers en
projectuitvoerders.
Beleidsmaker.
Beleid ten behoeve van bodemleven is cruciaal voor gezonde bodem in de stad.
Beleidsmakers kunnen ontwerpers, projectuitvoerders en groenbeheerders ondersteunen
door beleid, richtlijnen en handreikingen te ontwikkelen voor een vitale bodem met meer
bodembiodiversiteit en betere bodemstructuur. Werk toe naar integraal beleid voor de
openbare ruimte en groen waarbij bodem een vanzelfsprekend onderdeel is van beleid,
regelgeving en werkwijzen. Samenwerken met ecologen en onafhankelijke bodemexperts
is hierbij belangrijk om de meest actuele, wetenschappelijke kennis en inzichten over de
bodem mee te nemen. Ook is de communicatie van bodemvriendelijk beleid naar bewoners
en andere stakeholders, zoals nutspartijen, van groot belang om te zorgen voor voldoende
draagvlak en bewustzijn.
Credits:
City Deal Openbare ruimte
Onder Het Maaiveld
Gemeente Amsterdam
Gemeente Rotterdam
Naturalis Biodivercity Center
Meer informatie over de City Deal Openbare Ruimte.