In opdracht van de Cities Coalition for Digital Rights (CC4DR), waar Amsterdam deel van uitmaakt, heeft innovatiestichting Nesta onderzocht hoe Europese steden en regio's de privacy van hun inwoners beter kunnen beschermen, vooral als het gaat om gegevens die door de private sector worden ingewonnen. Denk aan eye-tracking-camera's die in billboards zijn ingebouwd, of incassobedrijven die gebruik maken van nummerplaatherkenning (ANPR-camera’s), of het gebruik van wifitracking door ondernemers.
Uit de praktijkvoorbeelden die het in rapport When Billboards Stare Back. How Cities Can Reclaim The Digital Public Space zijn verzameld, blijken gemeenten voorop te lopen met innovatief beleid voor sensoren in de openbare of semi-private ruimtes, dat de inzet van onder meer camera’s of geluidssensoren beperkt en ervoor zorgt dat het recht op privacy niet wordt ondermijnd. De gemeente Amsterdam heeft bijvoorbeeld om deze reden een meldingsplicht voor sensoren opgenomen in de Algemene Plaatselijke Verordening.
Het rapport laat zien dat nationale overheden de technologische ontwikkelingen in de publieke ruimte niet altijd goed kunnen bijbenen. Ook blijkt dat er onvoldoende Europese of nationale wetgeving is om technologische ontwikkelingen altijd goed te reguleren. Als er wetgeving is dan zijn de regels veelal abstract, waardoor ze in de praktijk niet altijd goed zijn toe te passen.
Daarom roept Nesta steden en lokale overheden op om het gat tussen de technologische ontwikkelingen en regulering op nationaal en Europees niveau op te vullen door slim gebruik te maken van bevoegdheden. Daarbij is het belangrijk dat steden privacy en grondrechten van hun burgers vooropstellen en tegelijkertijd verantwoorde nieuwe manieren van dienstverlening en innovatie van de private sector stimuleren. Zo wordt de persoonlijke levenssfeer van burgers ook beschermd in de publieke ruimte.
Aanbevelingen voor steden en lokale overheden
Het rapport bevat een aantal concrete acties die steden kunnen ondernemen om hun invloed en effectiviteit te vergroten bij het beschermen van de gegevens van hun inwoners en bezoekers.
- Maak effectief en slim gebruik van de bevoegdheden en instrumenten die steden al hebben zoals vergunningverlening en inkoop, zodat private partijen verantwoord omgaan met de inzet van sensoren in de publieke ruimte.
- Betrek private partijen, burgers en het maatschappelijk middenveld op een ‘bottom-up’ manier. Pak daarbij een communicatieve en bemiddelende rol.
- Zorg dat gegevensbescherming standaard onderdeel uitmaakt van het werk en integreer privacy expertise in de organisatie.
- Pas de Algemene verordening gegevensbescherming aan door het introduceren van een plicht om Data Protection Impact Assessments vooraf aan datacollectie in de publieke ruimte te melden bij lokale overheden en de toezichthouders.
- Zorg voor bewustwording over de positie van steden bij datacollectie door private partijen en lobby voor effectiever toezicht op sensoren in de fysieke publieke ruimte, en specifiek voor publieke ruimten die beheerd worden door private partijen.
Over CC4DR
De Cities Coalition for Digital Rights (CC4DR) is een internationaal netwerk van steden die samen optrekken op het gebied van digitale rechten en beleidsvorming. De coalitie is in november 2018 gelanceerd door Amsterdam, Barcelona en New York en inmiddels zijn zo’n 50 steden wereldwijd lid van de coalitie.
De coalitie zet zich in voor het bevorderen en verdedigen van digitale rechten in de stedelijke context door middel van juridische, ethische en operationele kaders om mensenrechten in digitale omgevingen te bevorderen. Gezamenlijke acties in netwerken zoals de CC4DR zijn essentieel om als gemeenten samen de uitdagingen aan te gaan die digitale technologieën met zich meebrengen. Gemeente Amsterdam is een van de oprichters van de coalitie en de uitdaging die aanleiding was voor het onderzoeksrapport van Nesta speelt ook in Amsterdam: sensoren en apparaten in de fysieke openbare en semi-private ruimte waarmee bedrijven persoonlijke gegevens verzamelen en waarmee het recht op privacy wordt ondermijnd. In samenwerking met andere steden en organisaties wordt samengewerkt om hier een antwoord op te vinden.
Het volledige rapport is ook te lezen op de website van Nesta.
Behandelend ambtenaren: Anne-Maartje Douqué en Talar Kalayciyan.