Het Haarlemmerplein was ooit aan het begin van de 17de eeuw aangelegd als een verkeersknooppunt achter de Haarlemmerpoort. Dit was de belangrijkste stadspoort van het stedelijk uitbreidingsplan van 1613 en ook in de eeuwen daarna bleef dit een van de voornaamste toegangspoorten van de stad tot de afbraak ervan in 1837. Drie jaar later werd op deze plaats de huidige Willemspoort geopend. Het centrale deel van het plein was bestemd voor het parkeren van koetsen, karren en paarden en langs de noordzijde was een bouwblok aangelegd, niet alleen met woningen maar juist ook met onderhoudswerkplaatsen voor rollend materieel en stalhouderijen voor de paarden. Vandaar dat dit ook een 'wagenplein' werd genoemd
Het archeologisch onderzoek van een deel van het huizenblok aan het Haarlemmerplein 18-30 wees uit dat de huizen die daar in 2000 waren gesloopt dateerden uit het begin van de 17de eeuw. Voor de bouw van de huizen was het gebied opgehoogd met grondlagen waarin ook baggerspecie (stadsmodder) was vermengd met enkele scherven uit 1700-1725. Toch bleek het slappe bouwgrond, want het maaiveld klonk onder het gewicht van de huizen door zetting van de onderliggende grondlagen nog bijna 30 cm in. De beschadigingen aan de 17de-eeuwse funderingen die hiervan het gevolg waren zorgden ervoor dat de huizen in de 19de en 20ste eeuw in toenemende mate bouwvallig werden. In totaal zijn de funderingen van dertien huizen teruggevonden en konden twaalf beerputten worden onderzocht. Dit zijn de latrines die zich achter de huizen bevonden, bestaande uit een gemetselde bak in de grond. Oorspronkelijk stond hier een toilethokje boven. De beerputten bevatten huishoudelijk afval uit een lange gebruiksperiode, vanaf de beginfase van de huizen in de jaren veertig van de 17de eeuw tot in 18de eeuw.
Verrassend was het rijke en gevarieerde karakter van de vondsten uit de beerputten, waaronder ook voorwerpen die nauw samenhangen met de transport activiteiten op het plein, zoals een wagenwiel fragment en een ruiterspoor. Het huishoudelijk afval bestond uit aardewerk uit alle windstreken en weerspiegeld de spilfunctie van Amsterdam als havenstad binnen de internationale scheepvaart. Naast lokaal geproduceerd keukengerei en Hollandse majolica bevatten de beerputten faience borden uit Italië en Portugal, kommen en borden van porselein uit China en Japan en luxe glaswerk als pas- en kelkglazen en karaffen. Uit het afval wordt duidelijk dat de bewoners aan het wagenplein tot de 18de-eeuwse Amsterdamse middenklasse behoorden.
Meer informatie is te vinden in onderstaande artikelen uit Ons Amsterdam (zie Documenten)
Icon afbeelding: GAA-C 840.jpg