Op advies van de Raad voor Cultuur is het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap gestopt met de publicatie Cultuur in Beeld. Het Sociaal en Cultureel Planbureau heeft de handschoen opgepakt om een aanzet te geven tot een rapportage over het culturele leven. Dit rapport bevat een model voor een onafhankelijke periodieke overzichtsstudie. Startpunt was de vraag welke informatie zo’n overzicht zou moeten bevatten, nadrukkelijk zonder uit te gaan van de informatie die er al lag. De openingsvraag was: ‘Wat zou er idealiter over het culturele leven te weten zijn?’. Het hier gepresenteerde en gehanteerde model bestaat eruit het culturele leven in kaart te brengen door tien culturele domeinen te bezien vanuit het perspectief van veertien kernthema’s.
Gerangschikt naar kunst, ontwerp en erfgoed gaat het om de volgende tien domeinen: podiumkunst, beeldende kunst, literatuur, film & videokunst, architectuur, design, digitale cultuur, roerend erfgoed, onroerend erfgoed en immaterieel erfgoed. De veertien kernthema’s van waaruit die domeinen te bezien zijn een uitwerking van de driedeling culturele uitingen, culturele infrastructuur en culturele betrokkenheid. Het betreft: culturele uitingen zelf, uitingen via media, organisaties, geldstromen, arbeidsmarkt, beroepsonderwijs, cultuur in het onderwijs, mogelijkheden tot beoefening in de vrije tijd, interesse, draagvlak, bereik via media, bezoek, beoefening en bestedingen.
Deze aanpak om het culturele leven in kaart te brengen is vervolgens toegepast. Gaandeweg bleek er over sommige kernthema’s en domeinen meer bekend te zijn dan over andere. Met name over de culturele domeinen binnen ontwerp (architectuur, design en digitale cultuur) en over het immaterieel erfgoed is (ons) relatief weinig informatie bekend.
Van de kernthema’s geldt dit voor cultuureducatie op school, voor de mogelijkheden tot cultuurbeoefening in de vrije tijd, voor het draagvlak voor de diverse vormen van cultuur en voor particuliere culturele bestedingen. Informatie over het ‘born digital’ erfgoed is een aandachtspunt voor de nabije toekomst.
Anderzijds is veel ook wel bekend. Uit die informatie rijst het beeld dat het culturele leven in Nederland een groot reservoir aan culturele uitingen kent en dat velen via media, door bezoek of door beoefening deelgenoot van dat culturele leven zijn. Tevens is de infrastructuur in kaart gebracht, met aandacht voor onder meer organisaties, geldstromen en werkgelegenheid in het culturele leven.
Een rode draad door dit rapport is het aspect van spreiding. Aangestipt worden onder meer de geografische spreiding van culturele voorzieningen, de sociale spreiding van culturele betrokkenheid en de cultureel-etnische diversiteit van bemensing van culturele instellingen.
Over het rapport
Het culturele leven is een belangrijk onderdeel van het maatschappelijk leven en voor velen ook van het individuele leven. Het heeft ruimtelijke, sociale en economische betekenis, het biedt mogelijkheden tot identificatie en discussie, tot ontspanning en (zelf)reflectie.
In dit rapport presenteert het Sociaal en Cultureel Planbureau een model voor een periodieke rapportage over dat culturele leven door tien culturele domeinen vanuit 14 kernthema’s te bezien.
Dit model is vervolgens in dit rapport toegepast om het culturele leven in de jaren 2012-2017 in kaart te brengen. Daarbij is gebruik gemaakt van tal van bronnen uit en over het culturele leven.
De gegevens over culturele betrokkenheid zijn voor een belangrijk deel afkomstig uit het SCP/CBS veldwerk Vrijetijdsomnibus (VTO). Tal van details uit dat onderzoek worden in dit rapport voor het eerst gepubliceerd.
Auteurs: Andries van den Broek en Yvette Gieles.
Foto omslag: The Colorfield Performance in het kader van Leeuwarden Culturele Hoofdstad van Europa 2018. Het idee achter The Colorfield Performance is dat vanuit een gemeenschappelijk concept individuele bijdragen samenvloeien tot één grote kleurrijke eenheid. Hierbij werkt initiatiefnemer Dirk Hakze samen met andere kunstenaars, vrijwilligers en inwoners uit Sloten en omgeving.
Bron: Sociaal Cultureel Planbureau (SCP), 8 november 2018