Problemen
Stress over het hebben van een woon- of verblijfplek speelt bij de meerderheid van de geïnterviewden. Deze stress veroorzaakt of verergert problemen op andere levensgebieden. Dat is een van de meest duidelijke uitkomsten van de interviews met 65 jonge Amsterdammers. Alle geïnterviewden, op zes na, hebben zorgen over hun woonsituatie. Er is sprake van stress door tijdelijke contracten, de vele verhuizingen en het gebrek aan woontoekomst. ‘Onzichtbare’ daklozenproblematiek vonden we ook bij jonge vrouwen, die ondanks meervoudige problematiek niet terechtkomen in opvanglocaties.
Naast woonproblematiek geeft de overgrote meerderheid aan problemen te ervaren op het psychische vlak. De genoemde psychische problemen variëren van studiestress, faalangst tot depressieve klachten, overbelasting en terugkerende suïcidale gedachten. De ruime meerderheid 84% van de mannelijke respondenten geeft aan problemen te ervaren op psychisch vlak. Slechts een enkeling heeft passende hulp gevonden.
Een deel van de jongvolwassen geeft aan (ook) te maken te hebben met financiële problemen en organisatieproblemen (zoals verzekeringen). En ervaart problemen bij het vinden van passend werk of een dagbesteding.
Ervaringen met hulp
De eerste contacten met jeugdzorg, hulp en gemeente zijn bepalend voor het verdere verloop van een hulptraject. Dat is een tweede belangrijke uitkomst van het onderzoek. Goed afgeronde trajecten zijn vaak te relateren aan de professionals die als ‘eersten doorpakten en volhielden’. Deze professionals representeren voor de geïnterviewden overigens niet zozeer de werkwijze van een organisatie. Ze worden vooral gewaardeerd vanwege hun individuele inzet. Ze werken vaak in de directe omgeving van de jongvolwassene. Het betreffen jongerenwerkers, ambulant werkers, medewerkers van inloopvoorzieningen, praktijkondersteuners, maatjes en medewerkers van buurtteams.
Vrijwilligers en medewerkers van kleinere lokale initiatieven en stichtingen gericht op specifieke doelgroepen zijn genoemd vanwege de aansluiting en betrokkenheid bij de doelgroepen. Deze doelgroepen zijn bijvoorbeeld slachtoffers van mensenhandel, exgedetineerden en dak- en thuislozen.
De gevolgen van teleurstellingen bij het eerste contact.
Deze komen ook duidelijk naar voren in de gesprekken. Veertien van de 65 jongvolwassenen voelden zich tijdens een eerste (intake)gesprek niet begripvol of wantrouwend bejegenend en zagen na dit eerste gesprek af van hulp. Uit een analyse van de interviews blijkt dat een deel van deze geïnterviewden zich na circa een half jaar weer meldt met een veel complexere problematiek. Deze situatie hebben we meerdere keren genoteerd na een eerste afwijzing bij het Daklozenloket4. Bij jongvolwassenen die door wachtlijsten voor de GGZ lang
wachten op hulp, zien we een verschuiving van relatief lichte problematiek naar zwaar.
Jongvolwassenen die aangewezen zijn op tijdelijke slaapplaatsen en maatschappelijke (nacht)opvang maken zich constant zorgen. Ze vertellen dat zij zich slecht kunnen concentreren op een dagbesteding. Hun primaire levensbehoeften - rust, geborgenheid, veiligheid – staat haaks op de focus op werk bij opvanglocaties en de diverse loketten van de gemeente. Deze door de jongvolwassenen ervaren mismatch speelt sterk bij maatschappelijke opvang Elandstraat. Op deze locatie is de meeste ‘bemoeienis’ met de dagbesteding van de bewoners. Jongvolwassenen met dak- en thuislozenproblematiek melden veel onvrede over de (ontbrekende) begeleiding en veiligheid in een aantal (nacht)opvanglocaties. De bewoners van die locaties zien bij zichzelf stilstand of achteruitgang.
Wat werkt wel goed?
Gevraagd naar positieve ervaringen met hulp(verleners) noemen de jongvolwassenen uiteenlopende voorbeelden. De analyse toont dat bij de genoemde voorbeelden steeds de volgende elementen aanwezig zijn: ‘tijd om vertrouwen op te bouwen’, ‘oprechte betrokkenheid’, ‘bereikbaarheid’ , ‘vaste contactpersonen’, ‘aandacht voor talenten’ en ‘begrip van culturele achtergronden’. Jongerenwerk en kleinere lokale initiatieven5 zijn in dit kader vaker genoemd, vanwege aansluiting bij de jongvolwassenen die een ondersteunend netwerk missen. Inloopvoorzieningen zijn vanwege de laagdrempelige contacten met ervaringsdeskundigen en hulpverleners over de gehele linie positief beoordeeld.
Het GGZ-project ‘020 Bed op recept’ is genoemd als een waardevolle en zeer belangrijke opnamemogelijkheid voor jongvolwassenen met een acute crisis. Deze organisatie is ’s nachts bereikbaar voor jongvolwassenen die er zijn ingeschreven. Dit is een wrange troost, omdat verschillende geïnterviewden ervaren dat zij nergens terecht kunnen in geval van psychische nood in de nacht. Een aantal van hen verblijft in de nachtopvang en geeft aan dat zij s’ nachts suïcidale gedachten hebben. Zij kunnen niet terecht bij een hulpverlener of bij een GGZ crisisdienst. De ervaringen met een opname in de volwassen GGZ waren weinig positief. Naast de bekende wachtlijsten resoneren ervaringen als ‘voelde mij niet begrepen’, ‘kreeg niet voldoende tijd’ en trauma’s door crisisopname bij volwassenen met zware psychiatrische en verslavingsproblematiek.
Wensen van jongvolwassenen
Meer voorlichting op school en online informatie over ‘alles wat je moet regelen’ nadat je achttien jaar bent geworden. Dat is een wens van met name de jongste respondenten. Zij opperen dat chatten over praktische vragen, zoals bijvoorbeeld financiele regelingen en toeslagen, zou kunnen helpen om de drempel naar hulp te verlagen. Verder geven zij aan dat voorlichting op school over financiele verantwoordelijkheid kan helpen.
Bij vrijwel de hele groep leeft er nog een tweede vraag: een duidelijke (online) sociale kaart van de beschikbare hulp en ondersteuning in Amsterdam. Er bestaan meerdere websites met informatie over (online) hulp bij psychische problematiek, maar bij navraag blijken de bestaande websites en chat-mogelijkheden bij de meeste geïnterviewden niet bekend.
Contacten met ervaringsdeskundigen worden als zeer positief ervaren. De ervaringsdeskundigen zijn actief bij o.a. jongerenwerk, ambulant werk, (daklozen)inloop en een ervaringscafé. De herkenning maakt dat jongvolwassenen eerder durven te spreken over problemen. Gevraagd naar verbeterpunten in de hulpverlening noemen jongvolwassenen opvallend vaak dat zij meer contact willen met ervaringsdeskundigen.
Veilige opvang met betrokken begeleiders
De locaties van nachtopvang Atlantisplein (ATP) en de nacht- en winteropvang op de Transformatorweg ervaren bewoners als ‘emotioneel’ onveilig omdat er alleen beveiligers aanwezig zijn.
Bewoners willen dat er vaste hulpverleners aanwezig zijn en dat zij in het geval van psychische nood een hulpverlener ook ’s nachts kunnen bereiken. Op alle opvanglocaties zouden vaste teams moeten werken. De jongvolwassenen geven aan dat dit nodig is om te kunnen bouwen aan herstel van vertrouwen en de eigen mogelijkheden en talenten. Jongvolwassenen menen dat de gemeente een grotere rol moet nemen bij het “controleren” van wat er binnen de muren speelt bij de nachtopvang, begeleid en beschermd wonen.
Een gezamenlijke huiskamer en samen kunnen koken en eten vinden jongeren met daken thuisloze problematiek belangrijk. De inloopvoorzieningen en o.a. HvO locatie Alexanderkade sluiten volgens de geïnterviewden aan bij deze wensen. Inloop voor dak- en thuisloze jongeren aan de Nieuwezijds Voorburgwal (PerMens) wordt gewaardeerd vanwege de goede sfeer en de betrokkenheid van het team. Positieve ervaringen tekenden we ook op over locaties van jongerenwerk en een ervaringscafé voor jongeren met psychische problematiek. Er is al met al duidelijk behoefte aan inloop en ontmoeting.
Safe spaces (voor jonge vrouwen) voor ontmoeting en laagdrempelige start van hulp. Dit idee is vaker geopperd voor de groep jonge vrouwen die hulp nodig heeft, maar moeilijk over problemen praat en geen individuele begeleiding krijgt. Zij hebben baat bij een laagdrempelige en veilige omgeving om met elkaar, ervaringsdeskundigen en gespecialiseerde begeleiders in gesprek te gaan.
Een (crisis)inloop voor jongvolwassenen met psychische problematiek, is eveneens een voorstel van geïnterviewden. Voor jongeren met acute psychische nood is er in de avond en de nacht alleen een doktersdienst die ze kunnen bellen. Degenen met (verborgen) psychische problematiek geven aan tijd nodig te hebben om open te durven spreken. Dit lukt het beste in contact met een (cultuur)sensitieve en deskundige hulpverlener en/of een ervaringsdeskundige.