MVOI en Social Return
Amsterdam koopt jaarlijks voor ruim € 2,8 miljard in. Bij elke (grote) aanbesteding krijgt het maatschappelijk effect, daar waar het past, een plek. De gemeente kan met de producten en diensten die zij inkoopt bijdragen aan de ontwikkeling van de stad. Het college richt zich primair op zes maatschappelijke inkoopthema’s: duurzaam, gezond, inclusie en diversiteit, innovatie en regionaal en mkb, en sociaal. Dit is vastgelegd in de visie op maatschappelijk verantwoord inkopen en opdrachtgeven (MVOI), 'Inkopen en Opdrachtgeven met Invloed'.
Social Return is één van de maatschappelijk thema's. Social return wordt in Amsterdam toegepast boven de Europese drempel van diensten. De concrete uitwerking is opgenomen in de Leidraad Sociaal Opdrachtgeverschap. De leidraad is bedoeld als handvat voor opdrachtgevers en opdrachtnemers van de gemeente Amsterdam.
Juridische kaders
Bij de toepassing van social return hebben we te maken met dwingende (Europese) regelgeving, namelijk:
- Aanbestedingswet
- Europese wet en regelgeving (o.a. Aanbestedingsrichtlijnen)
- Burgerlijk Wetboek
- Gemeentewet
- Gids Proportionaliteit
- Aanbestedingsreglement Werken (ARW 2016)
De gemeente Amsterdam neemt bij haar inkopen ook de algemene beginselen van het aanbestedingsrecht in acht:
- Gelijke behandeling
- Non-discriminatie
- Transparantie
- Proportionaliteit (evenredigheid)
- Wederzijdse erkenning (het toelaten van ondernemers uit andere lidstaten)
Vertaling kaders naar aanbesteding door de gemeente Amsterdam (techniek)
Social return is het toepassen van sociale voorwaarden bij aanbesteding. De drie meest toegepaste manieren waarop de social return kan worden toegepast zijn:
- We vragen op voorhand een plan aan de opdrachtnemer hoe social return zal worden ingevuld en beoordelen deze vóóraf aan de gunning, ook wel gunningscriterium (wens) genoemd
- We hanteren een % van de opdrachtwaarde (bijzondere uitvoeringsvoorwaarde) dat sociaal besteed moet worden en maken later een afspraak, na gunning.
- Een combinatie van 1 en 2: een plan én een percentage.
Maar soms zijn ook andere combinaties mogelijk of technieken van 'uitvragen' mogelijk, immers iedere aanbesteding is uniek.
In geval van een gunningscriterium (1 en 3) is de gemeente gehouden het plan als uitgangspunt bij het maken van afspraken na gunning zijn we gehouden aan hetgeen is opgenomen in de aanbesteding. In geval van optie 2 (een bijzondere uitvoeringsvoorwaarde sec) is er in de praktijk ‘ruimte’ om afspraken te maken over de nadere of alternatieve invulling.
Binnen bovengenoemde kaders maakt het Bureau Social Return van de gemeente Amsterdam – in opdracht van gemeentelijk opdrachtgevers – prestatieafspraken met opdrachtnemers die een opdracht gegund hebben gekregen. Deze afspraken maken onderdeel uit van het afgesloten contract.
Na gunning van een aanbesteding hebben opdrachtnemer de contractuele verplichting zich binnen 7 dagen melden bij Bureau Social Return voor het maken van die afspraken.
Doelgroep en declaratie social return
Social return is primair gericht op werk, scholing en arbeidstoeleiding en gericht op doelgroepen die de gemeente Amsterdam in haar beleid heeft vastgesteld. Iemand behoort tot de social return doelgroep wanner men minimaal 3 maanden werkloos is en ingeschreven staat bij UWV Werkbedrijf, de gemeente of een vergelijkbare instantie (Participatiewet, WW, WSW, WGA/WIA/AOW, Wajong of NUG-regeling). Afhankelijk van de actuele situatie zijn in het verleden ook nieuwe groepen worden toegevoegd. Statushouders, voortijdig schoolverlaters of mbo studenten niveau 1 en 2.
De mogelijkheden tot invulling van social return ten behoeve van de doelgroep is vastgelegd in de uitwerking van het beleidskader ‘Leidraad Sociaal Opdrachtgeverschap’: de Factsheet Social Return, het afrekenkader van de gemeente Amsterdam:
Het huidige afrekenkader kent de volgende invullingsmogelijkheden:
1.Reguliere plaatsingen van kandidaten behorende tot de SR-doelgroep op werk en arbeidstoeleiding en daarmee samenhangende scholing en begeleiding in brede zin
2.Sociaal Inkopen bij erkende Amsterdamse sociale firma’s (alternatieve invulling)
3. Social Return projecten (alternatieve invulling)
Social Return 2.0
De toepassing van social return is een aspect van aanbesteden. De (Europese) aanbestedingsregels bepalen dat social return dient te worden toegepast ‘tijdens en gedurende de uitvoering van de opdracht’. In de praktijk hanteert Bureau Social Return indien er sprake is van een bijzondere uitvoeringsvoorwaarde (!) een ruimere toepassing, door ook invulling verwant aan de opdracht en de doelgroep social return toe te staan. Uiteraard moet het daarbij nog steeds gaan om de social return doelgroep en een in het afrekenkader van de gemeente opgenomen (alternatieve) invulling. Voorwaarde daarbij is wilsovereenstemming met de opdrachtgever die de SR-verplichting heeft.
Het gesprek over de ruimte om tot invulling een realistische, proportionele en intrinsiek gemotiveerde invulling van social return te komen hebben we als gemeente Amsterdam in 2012 Social Return 2.0 gemunt. Afspraken met omtrent de invulling van social return met opdrachtnemers zijn uiteindelijk maatwerk. Ieder aanbesteding, ieder contract en iedere opdrachtnemer is uniek.
Social Return projecten als alternatieve invulling social return
Opdrachtnemers kunnen op grond van de bestaande wetgeving niet worden verplicht tot een invulling van Social return in Amsterdam. Ze kunnen binnen de vigerende kaders (doelgroep, invullingsmogelijkheden) in de hele Europese Unie invulling geven aan hun verplichting. Vanuit Amsterdam proberen we opdrachtgever uiteraard te ‘verleiden’ om in Amsterdam aan de slag te gaan en dit aantrekkelijk voor hen te maken. Bijvoorbeeld door het organiseren van een voorschakeltraject door WSP Groot Amsterdam, samenwerking met Pantar Amsterdam of andere aantrekkelijke arrangementen waarbij ze samenwerken met de gemeente en andere samenwerkingspartners: publiek-private samenwerking (PPS).
Bij het (start)gesprek met Bureau Social Return Amsterdam over de invulling staat het creëren van werk voorop. Niet in alle gevallen lukt dit, bijvoorbeeld omdat de arbeidscomponent in de aanbesteding laag is, het om zeer specialistisch werk of gewoonweg omdat er op dat moment onvoldoende arbeidskrachten beschikbaar zijn. Het ondersteunen van een sociaal project is dan een (alternatieve) optie. Vaak hebben opdrachtnemers al affiniteit hebben een specifieke sociale opgave of doelgroep en ziet men een kans om invulling te geven aan de eigen MVO-ambities.
In die gevallen kan er een projectvoorstel worden ingediend bij Bureau Social Return. De belangrijkste criteria bij beoordeling van het voorstel zijn:
- Aan welke sociale opgaven van de gemeente Amsterdam wil men een bijdrage leveren
- Ten behoeve van wie - de doelgroep social return of een andere kwetsbare doelgroep
- Welke investeringen in tijd, expertise of geld wil men afrekenen als social return invulling in Amsterdam en met welk projectresultaat
- Financiering moet vooral gericht zijn op resultaat voor doelgroep, niet op financiering (overhead) ideële organisatie zelf.
Etalage Amsterdamse sociale firma’s en Everyday Heroes
In een tweetal gevallen heeft de gemeente Amsterdam al op voorhand in beeld gebracht welke alternatieve invullingen mogelijk zijn. Het betreft sociaal inkopen bij erkende Amsterdamse sociale firma’s, waar sociaal werk en dagbesteding voor kwetsbare Amsterdammers worden gecreëerd en het kopen van een Amsterdams Power Certificaat van Everyday Heroes die worden gebruikt op Amsterdammers uit de social return doelgroep te ondersteunen in hun laatste stap naar werk. Bijvoorbeeld door de aanschaf van een laptop, een rijbewijs, specifieke opleiding of elektrische fiets. We zetten deze twee mogelijkheden ‘in de etalage’. In het geval van de sociale firma’s ook letterlijk via www.socialezaken.info (onder 'gemeente').
Amsterdamse Masterplannen en social return
Ondernemers en andere stakeholders werken samen met de gemeente aan verschillende (sociale) maatschappelijke uitdagingen in het kader van de Masterplannen met betrekking tot de stadsdelen Zuidoost, Nieuw-West en Aanpak Noord. Amsterdam heeft met haar social return 2.0 aanpak gekozen voor een brede en flexibele invulling van social return, waaronder de mogelijkheid om sociale initiatieven te ondersteunen (zie hierboven). Opdrachtnemers met een social return verplichting (bijzondere uitvoeringsvoorwaarde) worden actief uitgenodigd een bijdrage te leveren aan de Amsterdamse Masterplannen.
Afsluitend: het stedelijk proces Social Return en de rol van Bureau Social Return Amsterdam
Overheden dienen te functioneren binnen de grenzen van het recht en haar eigen beleid. Haar werkwijze dient daarnaast voorspelbaar en transparant te zijn. Reden waarom Amsterdam haar social return-beleid heeft vertaald naar een stedelijk proces Social Return. Op deze manier wordt zichtbaar hoe aan het social return beleid in de prakrijk vorm wordt gegeven en wie daarbij betrokken zijn. Het stedelijk proces Social Return is vastgelegd in de Leidraad Sociaal Opdrachtgeverschap. Bureau Social Return heeft in het stedelijk proces een aantal specifieke rollen (zie proces) en onderhoud zodoende de infrastructuur die nodig is om de social return ambities te operationaliseren en invulling te geven aan social return.
Naast de rollen in het proces is een van de belangrijkste functies van BSR het adviseren en informeren van opdrachtnemers en andere betrokken over de werking en uitvoering van Social Return. Heeft u deze vragen over (de mogelijkheden van) Social Return? Neem dan gerust contact op via social.return@amsterdam.nl