Urban Climate Volume 44, July 2022, 101222. https://doi.org/10.1016/j.uclim.2022.101222
-
Artikel
Understanding the institutional work of boundary objects in climate-proofing cities: The case of Amsterdam Rainproof
Creating climate-proof cities typically comes with institutional barriers between public and private parties. Therefore, local governments are increasingly establishing local climate adaptation networks through which collective knowledge and action can be developed. We aim to understand how these networks can initiate institutional change that enables a climate-proof city. To this end, we theorize that boundary objects – either conceptual or material artifacts – that allow different groups to work together without consensus are important instruments of institutional work strategies that aim to change or disrupt established institutional structures. Our case study of Amsterdam Rainproof in the Netherlands, a frontrunner in urban climate networks, shows that shared concepts and models developed in city networks seem to primarily contribute to capacity building (generating interdisciplinary knowledge about a climate-proof city), agenda-setting (underscoring the urgency of climate adaptation), and the creation of new normative identities (climate adaptation as the joint responsibility of urban actors). Accordingly, boundary objects in the case study transform the cultural-cognitive and normative pillars of institutions, while the regulative pillar (enforcement and sanctioning) is more difficult to change. Altogether, our case study analysis suggests that local climate adaptation networks might not result in a climate-proof city in the short term but can provide a better breeding ground for climate-proofing cities in the long run.
-
Collectie
Water vasthouden en bergen
Dankzij klimaatverandering komen extreme wolkbreuken vaker voor. Ons huidige rioolstelsel is hier niet op berekend. Het stedelijke afvoersysteem voor regenwater wordt hierdoor overbelast waardoor water op straat blijft staan en in de kelders kan lopen. Aanpassen van het rioolstelsel op klimaatextremen zou echter zeer kostbaar zijn, daarom is het beter om regenwater lokaal vast te houden.
De capaciteit van ons huidige rioolstelsel is niet berekend op extreme hoosbuien. In de oude binnenstad is het riool vaak ook nog een gemengd stelsel waarbij het afvalwater samen met het regenwater naar de zuivering wordt geleid. Als er sprake is van overbelasting, wordt bij een gemengd stelsel het ongezuiverde afvalwater samen met regenwater gestort op het oppervlaktewater. Het aanpassen van het rioolstelsel op klimaatextremen zou echter zeer grote en dure riolen vereisen die de grootste gedeelte van de tijd onbenut worden en waar in de grond nog maar weinig plaats voor is.
Daarom is het beter om het regenwater lokaal vast te houden. In Nederland is het beleid ‘vasthouden, bergen, afvoeren’. Het regenwater wordt eerst zoveel mogelijk lokaal vast gehouden, dan geborgen in oppervlaktewater of andere bergvoorzieningen, en pas als dit niet mogelijk is, wordt het regenwater afgevoerd.
Door het regenwater tijdelijk lokaal vast te houden, kan schade worden beperkt. De piek van de afvoer van regenwater richting het riool wordt zo verschoven: het regenwater stroomt pas langzaam richting de rioolbuis als deze weer leeg is.
Regenwater kan vastgehouden worden door het aanleggen van wadi’s, greppels, bovengrondse waterbuffers, groene daken, regenwatervijvers, ondergrondse opslagvoorzieningen, waterpleinen, of regenwatergebruiksinstallaties.
Ook kan het regenwater, waar bodemgesteldheid dit toelaat, direct geïnfiltreerd worden door maximaal te ontharden en te vergroenen. Maar om schade tijdens hevige wolkbreuken te beperken, moet dit altijd gecombineerd worden met andere watervasthoudende voorzieningen, zeker op plekken waar infiltratie niet mogelijk is door hoge grondwaterstanden.
Meer maatregelen zien voor waterrobuust bouwen? Kijk dan hier
-
Collectie
Water afvoeren
Het stedelijk gebied is voor het grootste deel verhard door wegen, parkeerplaatsen, pleinen, gebouwen en betegelde tuinen. Hierdoor kan het regenwater in de stad maar in beperkte mate opgenomen door de ondergrond. Meestal wordt regenwater afgevoerd via het riool, waardoor het uit het zicht van de stadsbewoner verdwijnt. Maar tijdens hevige buien kunnen het rioolstelsel of de zuivering overbelast raken en overlast veroorzaken.
Het bovengronds afvoeren van regenwater raakt weer meer in gebruik. Dit maakt het water zichtbaar in de stad en is in veel gevallen minder kostbaar dan de aanleg van een gescheiden rioolstelsel of grotere rioolbuizen. Via (bedekte) goten, greppels, waterlopen, holle wegen en kanalen kan het water afgevoerd worden naar oppervlaktewater of andere plekken waar het tijdelijk kan worden vastgehouden zonder dat het overlast veroorzaakt. Ook door verkeersdrempels en hoge stoepen strategisch te plaatsen, kun je water sturen. Bij bovengronds afvoeren van regenwater is het wel belangrijk om rekening te houden met voldoende afschot, zodat het water in de gewenste richting loopt.
Betrokken bewoners
Bovengrondse afvoeren vormen de basis van robuuste regenwatersystemen. Dankzij de zichtbaarheid vallen knelpunten en overbelasting eerder op en kunnen bewoners en de gemeente samen aan oplossingen werken. Een voordeel van bovengrondse regenwaterafvoeren is dat ze de betrokkenheid van bewoners bij de stedelijke waterhuishouding vergroten. Bovendien zijn bewoners dan minder geneigd om vervuilende handelingen zoals het wassen van de auto op straat te doen. En, mits goed uitgevoerd, kunnen ze een verrijking van het straatbeeld zijn.
Zuiverende greppels
Bovengrondse regenwaterafvoeren voorkomen door de zichtbaarheid ook foute aansluitingen. In de praktijk komt het namelijk weleens voor dat bij de aanleg van een gescheiden stelsel het vuilwaterriool op het regenwaterriool wordt aangesloten. Het afvalwater komt dan onbehandeld in het oppervlaktewater terecht. Regenwater dat van wegen afloopt waar veel gemotoriseerd verkeer overheen gaat, zoals hoofdroutes, is meestal te verontreinigd. Het verontreinigde water moet via het vuilwaterriool afgevoerd worden of eerst gezuiverd worden, afhankelijk van de mate van vervuiling. Greppels met beplanting hebben een zuiverende werking, en leveren ook een bijdrage aan de stedelijke natuur.
Meer weten over water afvoeren en maatregelen die je kan nemen? Kijk dan hier
-
Collectie
Water infiltreren
Infiltreren is het laten wegzakken van water in de bodem. In bebouwd gebied belemmert het grote percentage verharding de natuurlijke infiltratie. Stoepen, straten, gebouwen en parkeerplaatsen laten geen regenwater door. Bijna overal wordt het regenwater daarom via het riool afgevoerd naar de zuivering of naar dichtbijgelegen oppervlaktewater. Maar als het hard regent, kan het riool de hoeveelheid regenwater niet aan en staat de straat blank. Ook kan het gebeuren dat de zuivering de hoeveelheden water niet aankan en het regenwater samen met het rioolwater loost op het oppervlaktewater, dat vervolgens vervuild raakt.
Regenwater vasthouden
Door het percentage verharding in de stad te verlagen, kan meer water infiltreren en zo het grondwater aanvullen. Het vergroten van het infiltrerend oppervlak heeft echter beperkte invloed op het voorkomen van wateroverlast bij extreme buien. Door klimaatverandering regent het soms heel veel in korte tijd. Daarnaast zijn er langere periodes met heel weinig regen, waardoor de grond uitdroogt en de grondwaterspiegel daalt. In oude binnensteden met houten paalfundering kan dit leiden tot paalrot. Het is dan ook belangrijk om zoveel mogelijk regenwater in de stad vast te houden voor droge periodes.
Let op de grondsoort
De samenstelling van de grondsoort beïnvloedt de doorlaatbaarheid voor water. Over het algemeen geldt: hoe groter de korrel, hoe meer water de grond doorlaat. Klei laat bijvoorbeeld weinig water door en houdt ook boven het grondwaterpeil water vast, terwijl grind en zand makkelijk water doorlaten en boven het grondwaterpeil droog zijn. Grondsoort en grondwaterpeil bepalen dus de mogelijkheden van een watersysteem binnen een stedenbouwkundig plan, een herstructurering of een tuin.
Meer maatregelen zien voor waterrobuust bouwen? Kijk dan hier
-
Collectie
Water gebruiken
In plaats van schoon regenwater met het riool af te voeren, kan je het ook opslaan en gebruiken. Regenwater dat op daken valt is relatief schoon. Je kunt het gebruiken voor de wasmachine of de wc, maar ook om de tuin te besproeien. Zo verdwijnt het niet direct in het riool en bespaart het ook nog eens drinkwater. De eenvoudigste manier om regenwater op te vangen is de regenton.
Beter voor de wasmachine
In België en Duitsland gebruiken ze bijvoorbeeld vaak regenwaterinstallaties voor de wasmachine en de wc. Omdat regenwater zachter is en minder kalk bevat is het ook nog eens beter voor de wasmachine. In Nederland kan regenwater alleen voor de wasmachine en de wc worden gebruikt. Vanwege de mogelijke aanwezigheid van bacteriën of zware metalen is het niet geschikt om mee te douchen of als drinkwater te gebruiken.
Meer maatregelen zien voor water gebruiken? Kijk dan hier
-
Collectie
Waterrobuust bouwen
Door klimaatverandering ontstaan er grotere weersextremen. Er kan meer neerslag vallen in kortere tijd, waardoor het water niet door het bestaande riool en watersysteem verwerkt kan worden. Dat vraagt om een waterrobuuste inrichting van onze steden en huizen. Zo stelt de nieuwe benadering van overstromingsrisico’s in het nationale Deltaprogramma dat klimaatbestendig en waterrobuust bouwen vanzelfsprekende onderdelen moeten worden van ruimtelijke (her)ontwikkeling.
Naast een waterbestendige inrichting van de stad om overstromingsrisico’s van zee en rivier (zie Amsterdam Waterbestendig) te voorkomen, is het ook nodig om waterrobuust te bouwen tegen regenwaterschade. Dit vereist regenwaterbestendige constructies, materiaalkeuzes, installaties en infrastructuur. Ook kunnen gebouwen afsluitbaar gemaakt worden met schotten en luiken of kunnen de gebouwen verhoogd geplaatst worden.
Toch is er altijd het risico dat regenwater verzamelt in lager gelegen delen van de stad. Dat betekent dat gebouwen zo moeten worden uitgevoerd dat ze een periode met wateroverlast kunnen doorstaan, en na een grondige schoonmaakbeurt weer te gebruiken zijn.
Ook zullen in de toekomst de vitale infrastructuur zoals elektra, communicatie en drinkwater zo moeten worden uitgevoerd dat ze een overstroming kunnen doorstaan en blijven functioneren. Dit betekent dat stopcontacten, meterkasten, schakelaars en modems in gebouwen hoger geplaatst moeten worden dan het maximale waterpeil. Zelfvoorzienende installaties zoals zonnepanelen en -collectoren op het dak maken gebouwen verder onafhankelijk van de netwerkinfrastructuur.
Weerbare wijk
Op wijkniveau betekent dit dat bij nieuwbouw en herstructurering transformatorhuisjes en netwerkkasten verhoogd geplaatst worden en drinkwaterleidingen diep genoeg gelegd worden dat ze niet kunnen opdrijven.
Er zijn nog meer mogelijkheden om de wijk weerbaarder te maken tegen wateroverlast, zoals maaiveldverhoging, holle wegen en strategisch geplaatste drempels en stoepen voor watersturing, tijdelijke waterkeringen, een autonome of verhoogde infrastructuur, en zo nodig vluchtplaatsen voor het tijdelijk verblijf van bewoners.
Meer maatregelen zien voor waterrobuust bouwen? Kijk dan hier
-
Artikel
De rainproof straat
De infographic geeft in 1 overzicht welke concrete maatregelen je als bewoner of professional kan toepassen om overlast van regen te voorkomen of om ermee om te gaan.
Jouw straat rainproof maken? Zo doe je dat! -
Artikel
Het rainproof (school)plein
De infographic laat je in 1 overzicht welke concrete maatregelen je als bewoner of professional kan toepassen om overlast van regen te voorkomen of om ermee om te gaan.
Jouw (school)plein rainproof maken? Zo doe je dat! -
Artikel
De rainproof buurt
De infographic geeft in 1 overzicht welke concrete maatregelen je als bewoner of professional kan toepassen om overlast van regen te voorkomen of om ermee om te gaan.
Jouw buurt rainproof maken? Zo doe je dat! -
Artikel
Het rainproof gebouw
De infographic geeft in 1 overzicht welke concrete maatregelen je als bewoner of professional kan toepassen om overlast van regen te voorkomen of om ermee om te gaan.
Jouw gebouw rainproof maken? Zo doe je dat! -
Artikel
De rainproof tuin
De infographic geeft in 1 overzicht welke concrete maatregelen je als bewoner of professional kan toepassen om overlast van regen te voorkomen of om ermee om te gaan.
Jouw tuin rainproof maken? Zo doe je dat! -
Artikel
Het rainproof dak
De infographic geeft in 1 overzicht welke concrete maatregelen je als bewoner of professional kan toepassen om overlast van regen te voorkomen of om ermee om te gaan.
Jouw dak rainproof maken? Zo doe je dat! -
Artikel
Bouw rainproof
De infographic geeft in 1 overzicht welke concrete maatregelen je als bewoner of professional kan toepassen om overlast van regen te voorkomen of om ermee om te gaan.Jouw bouwproject rainproof maken? Zo doe je dat!
-
Artikel
De animatie
Het regent vaker harder en onze stad kan dat niet aan. Deze animatie vertelt in het kort het Rainproof verhaal en onze aanpak. Bekijk hoe we gezamenlijk de stad rainproof kunnen maken.
-
Artikel
Poster: Amsterdam Rainproof
Het regent vaker harder, en onze stad kan dat niet aan. Met elkaar kunnen we die druppels opvangen en maken we Amsterdam Rainproof.
-
Artikel
Water op groene daken
Samen met Waterschap Amstel, Gooi en Vecht en Rooftop Revolution hebben we een handige poster gemaakt over water op groene daken. De poster legt uit welke verschillende soorten groene daken er zijn en wat de rol van water is. Dat deze rol groot is, zal zeker duidelijk worden. Lees verder om alvast wat meer over deze duurzame daken te leren en ontdek hoe je onze poster aan de muur kunt hebben!
Waarom groene daken?
Even terug naar de basis: we krijgen vaker te maken met hoosbuien. De sponswerking van de stad, het tijdelijk kunnen opnemen van het gevallen water en het langzaam weer afgeven, vermindert door de toenemende verharding. Dit leidt tot steeds meer overlast en schade. Een groenblauw dak is een groen dak met een extra laag om regenwater op te vangen. Bij groen kan je denken aan allerlei soorten planten en zelfs gewassen.
De voordelen van water op een groen dak
Een waterlaag onder het groene dak biedt veel voordelen. Doordat deze daken water vasthouden en de afvoer vertragen, kan wateroverlast worden beperkt bij hoosbuien. Bij warm weer verdampt het water, wat er vervolgens voor zorgt dat het gebouw zelf en de omgeving eromheen afkoelt. Het opgevangen regenwater wordt door de planten gebruikt om te groeien. Afhankelijk welk groenblauwe dak je kiest, kan je bijdragen aan de beperking van wateroverlast. Dit kan namelijk variëren van 15 liter tot wel 100 liter per vierkante meter.
Bron: Amsterdam Rainproof - Water op groene daken
-
Artikel
Amsterdam Rainproof magazine
Het Rainproof magazine staat boordevol mooie verhalen en resultaten, tips over samenwerking en interviews met Rainproofers. Lees hoe Rainproof is begonnen en nu een standaard is in gebiedsontwikkeling, projecten en onderhoudswerkzaamheden. Over de oplossingenkaarten, netwerkaanpak, communicatiestrategie en nog veel meer...
Lees meer over specifieke onderwerpen in:
- Hoe krijg je collega’s mee? Rainproof als standaard
- Van stresstest tot oplossingenkaart. Maak problemen en oplossingen inzichtelijk
- Hoe zet je een netwerk op? De netwerkaanpak
- Hoe maak je straten Rainproof? Straat voor straat regenbestendig
- Wat kost een regenbestendige stad? En wie betaalt dat? Economische illustratie
- Wat doe je als er een flinke hoosbui valt? De bui valt, en dan?
-
Artikel
Bouw Groen en Blauw
Door klimaatverandering krijgen we in de toekomst vaker te maken met extreem weer: van zware regenbuien tot hete zomerdagen. Door goed na te denken over de inrichting van de openbare ruimte én het ontwerp van nieuwe gebouwen, kunnen we extreem weer in de toekomst het hoofd bieden.
De gemeente Amsterdam en Waternet willen die inzichten op Centrumeiland samen met bewoners in de praktijk brengen. Zelfbouwers spelen daarin een cruciale rol. Door groen en blauw te bouwen, kunnen we hittestress en regenwateroverlast voorkomen, en ook nog eens bijdragen aan de biodiversiteit en de luchtkwaliteit in de stad.
Deze brochure heeft als doel om u te inspireren en laat u zien hoe u bij kunt dragen aan een groene, gezonde en aantrekkelijke leefomgeving.In opdracht van: Gemeente Amsterdam, Grond en Ontwikkeling
Waterschap Amstel, Gooi en Vecht, Amsterdam Rainproof, Waternet
Uitgevoerd door: Atelier GROENBLAUW
Tekstredactie: Saskia Naafs
Vormgeving: Koeweiden Postma -
Artikel
Handboek: De rainproof tuin actie
We krijgen vaker te maken met hoosbuien. Bij hoosbuien kan het rioolsysteem al dat water niet verwerken. De tuin is bij uitstek een plek om de regen op te vangen. Door de tegels te vervangen met planten, grind en bodem, kan het regenwater in de bodem zakken. Zo voorkom je dat het regenwater direct afstroomt naar de riolering of nog erger naar je woning.
Tijdens een rainproof tuin actie worden in één klap meerdere (voor)tuinen opgeknapt. Het doel van de actie is om op een laagdrempelige wijze wijkbewoners te motiveren om zelf aan de slag te gaan met ‘watervriendelijk’ tuinieren. Dit handboek biedt een leidraad voor de organisatie en uitvoering van de rainproof tuin actie.
Bron: Amsterdam Rainproof - Handboek: De rainproof tuin actie
-
Artikel
Framework buurtbijeenkomsten
Het document ‘Amsterdam Rainproof – framework buurtbijeenkomsten’ helpt bewoners en ambtenaren om buurtbijeenkomsten over lokaal regenwateroverlast en het meer regenbestendig – rainproof - maken van de buurt te organiseren.