• ,
• Landelijke organisatie

• Beleid,
• Verkennend

• Bestuur & Governance,
• Democratisering

Demonstreren, een schurend grondrecht?

In onze Grondwet en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) is het recht op demonstreren verankerd. Het is een vereiste van behoorlijk overheidsoptreden dat grondrechten van burgers worden gerespecteerd. De burgemeester moet, met hulp van de politie, demonstraties in zijn of haar gemeente faciliteren en beschermen, zodat demonstranten hun grondrecht kunnen uitoefenen.

In de praktijk lukt het niet altijd de demonstratievrijheid te waarborgen. Met regelmaat zijn er berichten in de media over demonstraties die worden beperkt of geen doorgang mogen vinden. Ook de ombudsman ontvangt klachten van demonstranten die zijn belemmerd in het uitoefenen van hun grondrecht. Vanuit zorg voor de openbare orde en veiligheid en omdat de overheid ook rekening wil houden met de burgers die niet demonstreren, worden demonstraties niet altijd zonder voorbehoud of aanpassing gefaciliteerd. Controversiële demonstraties roepen soms immers heftige reacties op van omstanders en tegendemonstranten. Daarmee ontstaat het risico op ongeregeldheden. Belangen van omstanders, inwoners of ondernemers kunnen in het geding komen. De burgemeester neemt maatregelen om dat te voorkomen.

Aanleiding onderzoek:
De Nationale ombudsman heeft in de loop der jaren verschillende rapporten gepubliceerd over het
demonstratierecht. Daaruit komt naar voren dat burgemeesters en politie het demonstratierecht niet altijd voldoende waarborgen. Berichten in de media en diverse wetenschappelijke publicaties bevestigden dit beeld en hebben de Nationale ombudsman doen besluiten een onderzoek uit eigen beweging in te stellen. Met het rapport beoogt de Nationale ombudsman richting te geven aan de maatschappelijke discussie over het demonstratierecht. De ombudsman stelt het burgerperspectief centraal en biedt met zijn aanbevelingen een handelingskader voor zowel de overheid als demonstranten.

Conclusie:
De overheid neigt naar risicomijdend gedrag. Overheden beschouwen het demonstratierecht in de praktijk niet zelden als onderdeel van een belangenafweging: het recht op demonstreren versus het
belang van de openbare orde en veiligheid. De essentie van het grondrecht tot demonstreren moet voorop staan. Die essentie is dat de overheid zich tot het uiterste moet inspannen om demonstraties te faciliteren en te beschermen, zodat burgers in vrijheid hun mening – hoe impopulair ook – kunnen
laten horen. Elke andere houding van de overheid doet afbreuk aan de kern van het demonstratierecht.

Media