Gezondheidssysteem: uitdagingen
Demografische veranderingen en ziektepatronen
Het gezondheidssysteem kampt met een verouderende bevolking, wat leidt tot een verhoogde vraag naar zorg. Non-communicable diseases (NCD’s), zoals diabetes en hartziekten, nemen toe door ongezonde levensstijlen. Patiënten zoeken vaak naar snelle oplossingen via technologie en medicatie, wat leidt tot een onevenwicht tussen kosten en effectiviteit. Innovaties worden veelal gedreven door de farmaceutische industrie, waar de markt bereid is hoge bedragen te betalen, hetgeen de kosten drijft.
Kosten en toegankelijkheid
De betaalbaarheid en toegankelijkheid van zorg staan onder druk door stijgende kosten en een tekort aan zorgpersoneel. Circa 40% van de werkende bevolking zou in de gezondheidszorg moeten werken om aan de vraag te voldoen. Verzekeraars spelen een cruciale rol in de onderhandelingen over zorgkosten, maar dit heeft als keerzijde dat niet altijd alle medicatie beschikbaar is.
Preventie en duurzaamheid
Er is een sterke nadruk op herstel in plaats van preventie, met beperkte financiële middelen voor preventieve maatregelen. Preventie-inspanningen, zoals campagnes en informatieve websites, zijn vaak gericht op hoger opgeleide individuen, wat ongelijkheden in gezondheid vergroot. Innovaties in thuiszorg en technologie, zoals infraroodmonitoring en robotica, worden niet altijd geaccepteerd door ouderen en zorgmedewerkers, vanwege het ontbreken van menselijke interactie en voldoening.
Systeemdenken en innovatie
Waarden en systeemtransformatie
Een duurzaam gezondheidssysteem moet waarden balanceren zoals menselijke betrokkenheid, geïntegreerde zorg, en ecologische duurzaamheid. Veel innovaties zijn gefragmenteerd en onvoldoende geïntegreerd, wat leidt tot inefficiënties. Een transdisciplinaire aanpak en minder focus op traditionele evidentie kunnen bijdragen aan effectievere preventie en zorg.
Innovatie en weerstand
Innovaties stuiten vaak op weerstand door gevestigde routines en belangen binnen het systeem. Elitegroeperingen binnen het systeem kunnen middelen gebruiken om hun positie te behouden, terwijl de onderkant van het systeem hier vaak geen toegang toe heeft. Verandering vergt experimenten en samenwerking tussen beleidsmakers, onderzoekers, en de praktijk.
FoodCLIC EU-project
Doel en aanpak
FoodCLIC is een groot EU-project gericht op systeemverandering in het voedsel- en gezondheidssysteem, met de Amsterdamse regio als een van de focusgebieden. Het project streeft ernaar om netwerken te versterken en lokale experimenten op te zetten in samenwerking met beleidsmakers en onderzoekers.
Lokale experimenten
In Amsterdam Noord en Zuidoost zijn initiatieven opgezet om de voedselomgeving te verbeteren. In Amsterdam Noord richt het project zich op het versterken van de voedselcirkel en het creëren van voedselhubs die gezond en duurzaam voedsel bevorderen. In Amsterdam Zuidoost worden buurtkoks en -tuinen ingezet om voedselzekerheid en kwaliteit te verbeteren.
Netwerkvorming en Visie
Foodclic heeft netwerkbijeenkomsten georganiseerd, strategische plannen opgesteld, en interventies bedacht om duurzame en gezonde voedselkeuzes te bevorderen. De focus ligt op het creëren van co-benefits door integratie van voedselhubs en samenwerking met lokale beleidsmakers.
Conclusie
Het gezondheidssysteem staat voor aanzienlijke uitdagingen door demografische veranderingen, stijgende kosten, en een focus op herstel boven preventie. Innovatie en systeemdenken zijn essentieel voor transformatie. Het FoodCLIC project toont aan dat samenwerking tussen verschillende actoren en een holistische benadering van voedsel- en gezondheidsbeleid belangrijke stappen kunnen zijn naar een duurzamer en inclusiever gezondheidssysteem.
Over Jacqueline Boerse (VU):
Jacqueline Broerse is hoogleraar innovatie en communicatie in de gezondheids- en levenswetenschappen en een vooraanstaand expert op het gebied van transformaties in voedselsystemen. Met een focus op diversiteit en sociale inclusie ontwikkelt ze methodologieën om publieke betrokkenheid bij onderzoeks- en innovatieprocessen te faciliteren, met als doel de kloof tussen de academische wereld en de samenleving te overbruggen. Als directeur van het Athena Instituut voor transdisciplinair onderzoek aan de VU Amsterdam loopt Jacqueline voorop in duurzame en inclusieve verandering. Haar huidige onderzoek richt zich op:
- Methodologieën voor multi-stakeholder onderzoek en innovatieprocessen: Jacqueline is een expert in het ontwerpen van benaderingen die co-creatie van kennis en gezamenlijke reflectie faciliteren.
- Governance van systeemtransformatie: Jacqueline zet zich in voor het bevorderen van open en rechtvaardige systeemtransformaties, om bredere maatschappelijke inclusie te bevorderen en duurzaamheidstransities te stimuleren.
Jolien Kramer heeft het verslag van de bijeenkomst geschreven, deze samenvatting is gemaakt met behulp van ChatGPT.