Belangrijkste uitkomsten
De inzichten zijn gebaseerd op kwantitatief en kwalitatief onderzoek, het is daarom niet mogelijk om bij elk inzicht harde cijfers te geven. De inzichten zijn op volgorde van relevantie weergegeven.
Zelfbeeld
De waarden duurzaam en schoon lijken vooral bij te dragen aan de intrinsieke motivatie van Amsterdammers om verantwoord met afval om te gaan.
- Duurzaamheid en klimaat spelen een rol bij de motivatie van Amsterdammers om afval te scheiden.
- Ongeveer de helft van de Amsterdammers ziet zich als duurzaam persoon.
- Ongeveer de helft van de Amsterdammers vindt dat afval scheiden bij hen past.
- Een schoon huis vindt men belangrijk, dus vindt men een schone buurt ook belangrijk: de buurt is het visitekaartje van je huis (Zuidoost en Nieuw-West).
Kunnen
Amsterdammers hebben over het algemeen de vaardigheden en middelen om verantwoord met afval om te gaan, maar vinden het nog vaak ‘gedoe’ en kiezen er dan uit gemakzucht toch voor om het verkeerd aan te bieden. ‘Niet kunnen’ is bij groot grof afval de grootste belemmering omdat dit moeilijk te verplaatsen is.
- Men heeft over het algemeen wel vertrouwen dat het lukt met gfe/t scheiden.
- 45% van de Amsterdammers vindt gfe/t aval scheiden makkelijk.
- Groot grof afval is moeilijk zelf te verplaatsen, men verplaatst dit zodra men hulp heeft bij het sjouwen
- Dik karton is lastig klein te maken.
- Men kan wel de klep van de container checken of naar de volgende container lopen, maar men is laag gemotiveerd om dit ook te doen.
- Amsterdamse ondernemers hebben moeite met gebrek aan ruimte (89%), gebrek aan vervoer en dat de mogelijkheden om afval aan te bieden niet goed aansluiten op werktijden (33%).
Fysieke omgeving
Binnenshuis ervaren Amsterdammers een gebrek aan ruimte om afval lang te bewaren of te scheiden, ze zouden enorm geholpen zijn met een dicht verzamelbakje of rolcontainer. Bij de containers op straat willen Amsterdammers graag dat de basis op orde is en vindt bijna de helft dat dit beter kan.
- Met een dicht verzamelbakje voor het scheiden van gfe/t zou meer dan driekwart van de Amsterdammers die nog geen gfe/t scheiden dit waarschijnlijk/zeker wel gaan doen. Liefst afvalbakje op balkon (inrichting keuken niet willen veranderen) of rolcontainer in de tuin (33%).
- 45% van de Amsterdammers vindt de ruimte in huis te beperkt om afval te scheiden en niet iedereen heeft thuis ruimte om grofvuil te bewaren.
- 44% van de Amsterdammers geeft aan dat containers voor restafval vaak vol zitten, wat bijplaatsingen in de hand werkt.
- De gemeente moet zorgen voor basis op orde bij containers, vinden Amsterdammers.
Kennis
Over het algemeen lijken Amsterdammers voldoende kennis te hebben over de afvalregels, maar nog weinig kennis over het scheiden van afval en over ongedierte, de pakkans en de hoogte van boetes.
- Over het algemeen kennen Amsterdammers de afvalregels.
- Bijna 90% van de omwonenden van locaties met veel afvaloverlast denkt de afvalregels goed te kennen.
- 65% van de ondernemers kent de afvalregels.
- Amsterdammers zijn geïnteresseerd als het gaat om afval scheiden.
- Kennis over afval scheiden ligt in Amsterdam relatief laag: slechts 33% weet dat scheiden bijdraagt aan verduurzaming en 25% denkt dat gfe/t verbrand wordt.
- Onduidelijk vinden veel Amsterdammers de regels voor elektrische apparaten en huishoudelijk chemisch afval (maar 30% vindt deze regels duidelijk).
- Bijplaatsingen vinden meestal stiekem plaats, men kent de regels maar doet het toch.
- Kennis over ongedierte, pakkans en hoogte van boetes is laag (onderzoek Amsterdam Zuidoost).
- Sommigen denken dat grote kartonnen dozen bij grof afval horen (Zuidoost).
- Studenten weten niet op welke dagen welk afval wordt opgehaald (Zuidoost)
Weerstand
Weerstand ten opzichte van het verantwoord omgaan met afval heeft vooral met hygiëne te maken.
- Hygiëne, stinken en vliegjes: dit is de belangrijkste motivatie van Amsterdammers om gfe/t afval niet te scheiden.
- Een derde van de Amsterdammers ervaart aversie/irritatie bij het verplichte karakter van afval scheiden.
- Een derde van de Amsterdammers is sceptisch over de milieuvoordelen van gfe/t afval scheiden en ook ongeveer een derde ziet ertegenop (inertia).
- Zwerfafval, mensen hebben geen zin om afval bij zich te houden.
Houding
Amsterdammers staan over het algemeen positief tegenover een schone buurt en bijdragen aan duurzaamheid, bijvoorbeeld door afval te scheiden.
- Meerderheid is positief over afval scheiden: 61% van de Amsterdammers vindt afval scheiden (heel) nuttig.
- Afval scheiden is vanzelfsprekend.
- Groot gedeelte vindt duurzaamheid belangrijk: iets goed doen voor het milieu is de belangrijkste motivatie om afval te gaan scheiden.
- Alle respondenten in Zuidoost en Nieuw-West vinden een schone buurt belangrijk.
- Zwerfafval: niet oké om te vervuilen, daar is sociale norm en groepsdruk over.
- Afval wil men zo snel mogelijk de deur uit.
- Desinteresse, misvatting “1 keer bijplaatsen is niet erg”.
Emotie
Afval en een vervuilde omgeving brengen Amsterdammers gevoelens van ergernis en irritatie. Een schone omgeving maakt Amsterdammers trots en het scheiden van afval wekt bij hen hoop en interesse op.
- 22% van de Amsterdammers heeft bij gfe/t afval scheiden positieve associaties met milieu en duurzaamheid.
- De positieve emoties hoopvol (42%) en geïnteresseerd (39%) worden door Amsterdammers het meeste ervaren als het gaat over afval scheiden.
- Schoon huis en schone buurt belangrijk (onderzoeken Amsterdam Zuidoost en Nieuw-West).
- Gevoel van trots: "Amsterdam schoon en duurzaam".
- Afval brengt gevoelens van ergernis en irritatie (Nieuw-West).
Gewoonte
Voor de meerderheid van de Amsterdammers is het scheiden van afval een gewoonte.
- Afval scheiden is voor 72% van de Amsterdammers een routine.
- Rond de 90% van de Amsterdammers scheidt bijna altijd papier, karton en glas.
- Ondernemers scheiden afval omdat het verplicht is.
- Kopieergedrag ("buren doen het ook") en gemakzucht spelen een rol bij bijplaatsingen.
Sociale omgeving
We weten te weinig over de invloed van de sociale omgeving op het afvalgedrag van Amsterdammers. Kopieergedrag en anonimiteit lijkt bij bijplaatsingen een rol te spelen.
- Een derde praat met anderen over afval.
- Gevoelig voor gevoel van afkeur als mensen zien dat je afval verkeerd aanbiedt (vooral bij nieuwbouw), anonimiteit is van invloed op gedrag.
- Kopieergedrag ("buren doen het ook").
- Aanspreken van buren op het verkeerd aanbieden van afval vinden de meeste Amsterdammers lastig.
Communicatie
- Liever beeld dan tekst.
- Hoogbouw: communicatie via de flat of bewonersbrief werkt goed.
- De meeste bewoners kennen de afvalregels via de website van de gemeente en door stickers op de containers.
- Bewoners die rond probleemlocaties wonen weten meer af van de regels door de flyers en posters die zij ontvangen.
- Intermediairs inzetten zoals scholen, lokale ondernemers en buurthuizen.
- Jongeren bereiken via scholen (gang, plein, kantine) en de route naar het winkelcentrum.
Hoe schoon of vies vinden Amsterdammers hun buurt?
In de stadsdelen Centrum, West en Nieuw-West ervaren meer bewoners hun buurt als vies dan gemiddeld in Amsterdam. In Weesp, Oost en Zuid wordt de buurt als minder vies dan gemiddeld ervaren. Het aandeel Amsterdammers dat hun buurt (zeer) schoon vindt, is in Nieuw-West het laagst en in Weesp, Oost en Zuid het hoogst (bron: Veiligheidsmonitor 2022).
Hoe schoon vinden Amsterdammers de straten en stoepen, het groen en de speelvoorzieningen?
Gemiddeld geven Amsterdammers in 2021 een 6,3 als rapportcijfer op de vraag: Hoe beoordeelt u het schoonhouden van de straten en stoepen in uw buurt? Dit is iets lager dan de jaren daarvoor. Centrum, Zuidoost en Oost scoren het hoogst en Nieuw-West scoort het laagst.
Het schoonhouden van de groenvoorzieningen wordt het hoogst gewaardeerd in Zuidoost (7), Oost en Zuid (6,8). Het laagste rapportcijfer krijgt Weesp (5,8).
De tevredenheid over het schoonhouden van speelvoorzieningen laat een voorzichtige opwaartse trend zien en scoort gemiddeld een 6,7. West, Oost en Zuid scoren het hoogst. In Weesp, Noord en Nieuw-West is men hierover het minst tevreden (bron: Wonen in Amsterdam 2021).
In hoeverre ervaren Amsterdammers overlast door vervuiling?
De ervaren overlast door vervuiling laat over de afgelopen jaren een neerwaartse trend zien, van een gemiddelde 6,2 in de periode 2013-2017 naar een 5,4 in 2021. De ervaren overlast is het hoogst in Nieuw-West en West en het laagst in Weesp (bron: Wonen in Amsterdam 2021)
Hoe tevreden zijn Amsterdammers over de mogelijkheden om huisvuil en grofvuil aan te bieden en om afval te scheiden?
In West, Oost, Zuidoost en Weesp ligt de tevredenheid over het aanbieden van huisvuil tussen de 66 en 70%. De overige stadsdelen zitten daar iets onder, met als uitschieter stadsdeel Centrum, waar slechts 49% tevreden is.
Over de mogelijkheden voor het aanbieden van grofvuil is men gemiddeld iets minder tevreden. Hier zien we stadsbreed ongeveer hetzelfde beeld, met als uitschieter stadsdeel Centrum, waar slechts 40% tevreden is.
Over de mogelijkheden om afval te scheiden is men in Oost, Nieuw-West en Zuidoost en Weesp het meest tevreden. Ook hier is stadsdeel Centrum de negatieve uitschieter met 32% tevreden bewoners (bron: Veiligheidsmonitor 2022).
Hoe vol zitten de afvalbakken in Amsterdam?
In 2022 kreeg gemiddeld 90% van de afvalbakken in Amsterdam de score A+, A of B, wat inhoudt dat de afvalbak niet meer dan 80% gevuld was ten tijde van de meting. De stadsdelen Noord en Centrum scoorden met 86% iets slechter dan gemiddeld. Weesp, Nieuw-West en Zuidoost scoorden beter dan gemiddeld (Bron: Stadswerken).
Hoeveel grof zwerfvuil is er in Amsterdam?
Gemiddeld kreeg in 2022 90% van de onderzochte gebieden het predicaat ‘geen of weinig grof zwerfvuil’. Nieuw-West, West en Centrum scoren benedengemiddeld. Noord, Oost en Weesp scoren bovengemiddeld (Bron: Stadswerken).
Bronnen
Voor het bureauonderzoek is gebruik gemaakt van de volgende (interne) onderzoeken, uitgevoerd in opdracht van de gemeente Amsterdam:
- Kalmthout, R., & Kaal, M. (2019). Effectmeting campagnes ‘Maak(t) er wat van’ en ‘Schone stad’, Kantar Public.
- Siebelhoff, M., & Kersen, C. (2021). Communicatieonderzoek bedrijfsafval, The Choice.
- Mulder, M., Groote Schaarsberg, N., Faddegon, K., & Kappers, C. (2021). Gedragsanalyse huishoudelijk afval. Hogeschool van Amsterdam.
- Siebelhoff, M., & Merkelbach, S. (2022). Communicatieonderzoek afval stadsdelen, stadsdeel Nieuw-West, The Choice.
- Veiligheidsmonitor Amsterdam, Onderzoek & Statistiek Gemeente Amsterdam, 2022.
- Metingen Stadswerken Gemeente Amsterdam, 2022.
- Siebelhoff, M., & Merkelbach, S. (2023). Communicatieonderzoek afval stadsdelen, stadsdeel Zuidoost, The Choice.
- GFET scheiden in Amsterdam, The Choice, 2023.
- Vervolgmeting enquête bijplaatsingen, Onderzoek & Statistiek Gemeente Amsterdam, 2023.
- Wonen in de metropoolregio Amsterdam, Onderzoek & Statistiek Gemeente Amsterdam, 2023.
Over CASI
De CASI-methode heeft als uitgangspunt dat er 9 gedragsbepalers zijn, die er in meer of mindere mate voor zorgen dat mensen bepaald gedrag vertonen: kennis, houding, emoties, zelfbeeld, weerstand, sociale omgeving, fysieke omgeving, kunnen, gewoonte. Meer informatie over de CASI-methode.
Meer weten?
Wil je meer weten of heb je vragen? Neem dan contact op met onderzoeksadviseur Stella Marcé, s.marce@amsterdam.nl of gedragsdeskundige Ilse van Eck, I.van.Eck@amsterdam.nl