Bron: Energie Lab Zuidoost
Om te waarborgen dat de goede bedoelingen van onderzoekers ook in lijn zijn met de wensen en behoeften van de mensen in de wijk, heeft het Energie Lab Zuidoost een manifest opgesteld. Hiermee lichten we nieuwe studenten en onderzoekers in over de basisprincipes van het Energie Lab Zuidoost bij het verrichten van praktijkonderzoek. De vijf basisprincipes zijn wederkerigheid, maatschappelijke inzet, transparantie, samenwerking en zorgvuldigheid. Samen met bewoners, de gemeente en andere stakeholders die een belang hebben bij het realiseren van de energietransitie in Amsterdam Zuidoost is het manifest opgesteld.
Bron: Energie Lab Zuidoost
*English version attached below*
Het Energie Lab Zuidoost heeft als missie de energietransitie in Zuidoost te versnellen én inclusiever te maken. De strategische leeragenda 2023 biedt een overzicht van de opgaven met betrekking tot de vier thema’s waarbinnen het Energie Lab Zuidoost werkt. Daarnaast vindt u ook de aanpak van deze opgaven in de strategische leeragenda.
Hoe kan lokale elektriciteit het beste worden opgewekt, opgeslagen en gedistribueerd terwijl ons elektriciteitsverbruik toeneemt? Amsterdam Zuidoost wordt de komende jaren de testlocatie voor een innovatief wijkenergieplatform: het LIFE City platform. Het LIFE City platform staat voor een Local Inclusive Future Energy City platform. Dit platform helpt om het elektriciteitsnet - de lokale uitwisseling, distributie en opslag van elektrische energie - op een slimme manier te beheren. In dit living lab wordt een schaalbaar energieplatform ontwikkelt in het ArenAPoort gebied en onderzoek verricht naar lokale slimme energiesystemen. In deze collectie vindt u een reeks aan artikelen over het LIFE City Platform en onderzoek gerelateerd aan de ontwikkelingen van lokale slimme energiesystemen.
De ArenAPoort is een gebied in Amsterdam Zuidoost dat vanwege grootschalige kortlopende evenementen, met per dag soms zomaar zo’n 250.000 bezoekers, met enorme pieken in energievraag te maken heeft. Door collectief gebruik te maken van lokale energiebronnen en opslag, biedt dit gebied enorme kansen om gezamenlijk met de aanwezige bedrijven en bewoners in het gebied de behoefte en beschikbaarheid van energie slim op elkaar af te stemmen.
Wonen, werken en leven gekoppeld aan duurzame mobiliteit, lokaal gemaakte schone energie en warmtevoorziening op wijkniveau is een gigantische technische, economische en sociale uitdaging waar we gezamenlijk uit moeten zien te komen.
Dit is de kern opgave van de Nederlandse energietransitie die het LIFE project aangaat. Aan dit project werken we met een brede groep partners waaronder drie kennisinstellingen, energienetwerkbeheerder Liander, de gemeentes Amsterdam en Rotterdam, technologieontwikkelaar Spectral, lokale buurtbewonervertegenwoordigers CoForce en de Johan Cruijff ArenA (JCA) als projectmanager.
Met de grootschalige renovatie en bouwplannen in Zuidoost en de doorontwikkeling van Amstel III, werken partners in Zuidoost aan mogelijkheden om deze ontwikkelingen te koppelen aan sociale en economische opgaven in Zuidoost. De verduurzaming van de bestaande stad is hierbij een van de grootste uitdagingen.
In de ontwikkelbuurten is in 2019 samen met de EU (Climate-KIC) het eerste gevelproject in Reigersbos gestart (280 woningen). Het doel is in Amsterdam 10.000 woningen met deze aanpak energieneutraal te renoveren. Er worden verschillende renovatiepakketten aangeboden waarbij er keuzes zijn voor het vernieuwen van de gevel, de warmtevoorziening en het installeren van zonnepanelen. Naast voordelen op het gebied van duurzaamheid, biedt de renovatie een groot potentieel voor verhoogd wooncomfort en een beter leefklimaat in de woning. Deze aanpak is er bovendien op gericht de sociaal-economische positie van de bewoners te vergroten door met de renovatie te besparen op energiegebruik en onderhoud en de woonlasten minimaal neutraal te houden.
Eén van de woningen in Reigersbos is gerenoveerd en dient als een demowoning. Deze woning wordt gemonitord, om te leren over de prestaties van de gevel en de overige installaties van de woning na renovatie en in interactie met bewoners. Hierbij wordt geleerd of de woning presteert naar verwachting, wat het effect is op het wooncomfort, de leefkwaliteit, wat de invloed is van verschillende gebruiksscenario’s en waar verbetering mogelijk is. Daarnaast draagt de demonstratiewoning ook bij aan bewustwording en het betrekken van de wijkbewoners bij het renovatieproces. Neem een kijkje in de demowoning via deze link.
Er zitten verschillende kanten aan de innovatieve aanpak die in dit project worden onderzocht, om de aanpak te verbeteren en opschaling mogelijk te maken. In deze collectie worden artikelen gedeeld met betrekking tot diverse vraagstukken die hiermee samenhangen.
Hieronder treft u een overzicht van een aantal vraagstukken dat in het Energie Lab Zuidoost wordt onderzocht.
In 2040 wil Amsterdam volledig aardgasvrij zijn. Duurzame warmtenetten spelen hierbij een belangrijke rol. In Amstel III bevinden zich meerdere datacenters, die een grote hoeveelheid aan warmte produceren. Warmte die op dit moment niet benut wordt en verloren gaat. In lijn met de klimaatdoelstelling van Amsterdam Zuidoost, wordt er in Amstel III gewerkt aan de realisatie van lage temperatuur warmtenetten om gebouwen en woningen te verwarmen met restwarmte uit datacenters.
De realisatie van dergelijke warmtenetten brengt vele vraagstukken met zich mee. Wat zijn de optimale technische specificaties van lage temperatuur warmtenetten? Wat is de acceptatie van warmtenetten in (bestaande) bouw? Hoe organiseer je eigenaarschap en hoe organiseer je open netten waar in de toekomst andere bronnen en afnemers op aan kunnen sluiten? Welke juridische randvoorwaarden zijn nodig vanuit de wetgever om duurzaamheid te stimuleren? In deze collectie treft u artikelen over de realisatie van lage temperatuur warmtenetten in Amstel III.
Met het project ‘Digitale warmte in de MRA’ wordt een nieuw en duurzaam warmtenet in Zuidoost gerealiseerd dat gebruik maakt van restwarmte van een datacenter. Op termijn kunnen hier ook andere duurzame bronnen zoals aquathermie en geothermie op aangesloten worden. Door dit lage temperatuur warmtenet te verbinden met het bestaande hoge temperatuur warmtenet, kan de restwarmte van het datacenter gebruikt worden voor nieuwbouw en bestaande bouw. Door aan te sluiten op een duurzaam warmtenet, kunnen investeerders bijdragen aan de duurzame realisatie van woningen in Amstel III. Door onderzoek te doen naar zowel beperkingen in de huidige markt als de technische eisen van lage temperatuur warmtenetprojecten, ontwikkelen we een blauwdruk voor dergelijke warmtenetten.
Het project wordt medegefinancierd vanuit het EFRO-programma REACT EU Kansen voor West. Deze subsidie geeft de ruimte dit demonstratieproject te realiseren en onderzoek te doen naar zowel bestaande beperkingen in de markt en de technische eisen van lage temperatuur warmtenetprojecten. Het project in een samenwerking tussen Firan, de gemeente Amsterdam, de TU Delft en het AMS Institute.
In het Energie Lab Zuidoost wordt er nauw samengewerkt met verschillende kennisinstellingen. Hierdoor ontstaan er ook mogelijkheden voor studenten om onderzoek te verrichten rondom relevante vraagstukken in Zuidoost. In deze collectie treft u een reeks onderwijsprojecten uitgevoerd door studenten.
In deze collectie staan de verslagen van diverse bijeenkomsten van het Energie Lab Zuidoost.
Binnen het Energie Lab Zuidoost vindt er ook veel onderzoek plaats dat uitgevoerd wordt door studenten. In deze collectie treft u een reeks aan afstudeeronderzoeken.
De gemeente Amsterdam bouwt, samen met bewoners, het bedrijfsleven en publieke organisaties, aan een economisch sterk en duurzaam Amsterdam Zuidoost. Amsterdam Zuidoost heeft als doelstelling om in 2040 energieneutraal te zijn, waarbij de ontwikkeling van Amsterdam Zuidoost kansen biedt om verduurzaming samen te laten gaan met armoedebestrijding en een verbetering in de leefomgeving. In deze collectie vindt u de Visie Amsterdam Zuidoost Energieneutraal 2040 die de gemeente samen met bewoners heeft opgesteld en verzameling van energie-initiatieven in Zuidoost.
In 2050 wil de gemeente Amsterdam haar CO2-uitstoot verlagen met 95% in vergelijking met de uitstoot in 1990, met het doel de natuurlijke grenzen van de aarde niet verder te overschrijden. Om dit doel te bereiken werkt Amsterdam aan een aardgasvrije, uitstootvrije en energieneutrale stad.
Amsterdam Zuidoost gaat een stap verder en wil in 2040 energieneutraal zijn. De ontwikkeling van Amsterdam Zuidoost biedt kansen om verduurzaming samen te laten gaan met armoedebestrijding en sociale verbetering. Bijvoorbeeld door het wooncomfort van woningen te verbeteren wanneer deze gerenoveerd worden. Of door lokale werkgelegenheid te creëren bij grootschalige renovaties. Dit noemen we een sociale energietransitie.
Het realiseren hiervan vraagt om samenwerking van veel verschillende partijen. Zowel van de overheid en de bewoners, als van bedrijven en onderzoekers. Het Energie Lab Zuidoost brengt deze partijen samen. Het doel is om met wetenschappelijke expertise direct bij te dragen aan de vraagstukken en projecten in Amsterdam Zuidoost.
Wij richten ons op een aantal opschaalbare pilots en experimenten in Amsterdam Zuidoost die door diverse bedrijven, publieke organisaties en bewoners worden uitgevoerd. Hier brengen we praktijk, beleid, onderzoek en onderwijs samen. In een wetenschappelijke werkplaats monitoren we deze pilots om lessen te trekken voor opschaling en werken we met een team van onderzoekers van verschillende disciplines samen met de gemeente aan relevante vraagstukken.
Het Energie Lab Zuidoost zorgt voor uitwisseling van kennis tussen verschillende projecten, organisaties en disciplines. De kennis wordt breed gedeeld zodat de vernieuwingen toegepast kunnen worden in heel Amsterdam en daarbuiten.
Werkwijze en thema’s
Door samen te experimenteren in verschillende ‘Living Labs’ ontwikkelen en testen we innovaties. Dit doen we samen met het bedrijfsleven, de bewoners, de overheid en de wetenschap. In de Living Labs leren we leren wat echt goed werkt. De experimenten worden vanuit de wetenschap gemonitord. We leren hoe deze innovaties in grootstedelijke omgevingen toegepast kunnen worden. Door het organiseren van workshops en evenementen, wordt kennis uitgewisseld tussen verschillende projecten, organisaties en disciplines.
De praktijkexperimenten vinden plaats rond vier thema’s:
1: Lokale slimme energiesystemen
In het ArenApoort gebied wordt er een schaalbaar buurtenergieplatform ontwikkelt en getest voor een grote diversiteit aan stakeholders.
2: Duurzame renovatie van woningen
In Reigersbos wordt er gewerkt aan de opschaling van de renovatieaanpak voor woningen. Met deze aanpak worden gevels vernieuwd en zijn voor de VvE's diverse renovatiepakketten ontwikkeld voor comfortabele woningen met een gezond leefklimaat.
3: Lage temperatuur warmtenetten
In Amstel III wordt een nieuw en duurzaam warmtenet in Zuidoost gerealiseerd dat gebruik maakt van restwarmte van een datacenter. Door onderzoek te doen naar zowel beperkingen in de huidige markt als de technische eisen van lage temperartuur warmtenetprojecten, ontwikkelen we een blauwdruk voor dergelijke warmtenetten.
4: Rechtvaardige energietransistie
In Amsterdam Zuidoost wordt onderzoek gedaan naar de sociale, maatschappelijke en technische aspecten van de energietransisite.
In deze collectie treft u meer informatie over het Energie Lab Zuidoost en de drie thema’s. Voor meer informatie zie: www.energielabzuidoost.nl.