[vervolg van management samenvatting]
Voor de haalbaarheid van ieder Vrije Ruimte initiatief en zeker voor de EWW is het belangrijk dat een bepaald type mensen meedoet. Het gaat hier om ondernemende ambachtelijkheid en vakmanschap, om een primaire drang om in vrijheid de omgeving te herscheppen. Deze kernkwaliteit van leden van de EWW is cruciaal om te waarderen en ruimte te geven. Juist hiermee wordt verbinding gemaakt met andere initiatiefnemers in de stad en draagt de EWW met een “vrijplaats-manier-van-werken” bij aan innovatie en permanente waarde voor de stad.
De woon-werkgemeenschap betrekt zijn leden uit diverse kring en zal zich wortelen in de buurt waar hij wordt gevestigd. Leden van de gemeenschap en buurtbewoners staan samen aan het roer van de ontwikkeling. Dit gaat niet vanzelf en de gemeente heeft hier een actieve taak in, naast vrijplaatsmakers, nieuwe initiatiefnemers en buurtbewoners zelf. Kern hier is dat het begint bij mensen die kennis met elkaar maken. Het gaat om elkaar raken op waardenniveau en daar verbinding maken. Dit blijvend entameren en faciliteren is noodzakelijk voor succes, in de voorbereiding van de EWW en in de vormgeving van de EWW zelf.
De wenselijke verbinding met de buurt betekent ook dat er op voorhand geen logica is in concentratie op één grote vrijplaats voor heel Amsterdam. Het doet juist denken aan een satelliet-model met verschillende vrijplaatsen die ieder makkelijk toegankelijk zijn voor de buurt waar ze liggen en die ieder een eigen kleur en thematiek ontwikkelen passend bij die buurt. Zo kunnen groepjes ervaren pioniers met nieuwe toetreders en buurtbewoners op verschillende locaties in Amsterdam vrije-ruimte initiatieven vormen, van waaruit er een uitgroeit tot de EWW. De rol van de EWW binnen zo een netwerk is er een van schaal en uitstraling. De EWW dient als anker, bron en borging voor het grotere netwerk en heeft nationaal en internationaal smoel en aantrekkingskracht.
Gezien de druk op de ruimte is het niet eenvoudig om een geschikte locatie van 3-5 hectare aan te wijzen, temeer omdat de woonfunctie een wezenlijk onderdeel uitmaakt van deze opgave en dus speciale eisen stelt aan veiligheid, bereikbaarheid, milieubelasting etc. De meest kansrijke locaties zijn niet ‘zomaar’ beschikbaar. Centraal uitgangspunt voor de inventarisatie en vergelijking van locaties is dat die 3-5 ha groot moeten zijn en op een termijn van 2-3 jaar beschikbaar te maken. Dat kan sowieso alleen met de nodige politieke wil en ambtelijke vasthoudendheid.
In verschillende delen van de stad zijn potentieel meer of minder geschikte kavels te vinden. De huidige, tijdelijke locatie op 't Groene Veld in Noord is een goede referentie die aan de gestelde eisen voldoet. Daarnaast zijn een locatie in Zuidoost in de Gaasperpolder en in Nieuw-West rond de Osdorperpolders geschikt. Het Vrije Ruimte Experiment op 't Groene Veld maakt versneld de door het stadsdeel gewenste groene en recreatieve invulling van het gebied mogelijk en staat in dienst van de aanliggende buurt. Tegelijkertijd wordt het een tijdelijke EWW, waar een gemeenschap verder wordt opgebouwd en waar bestaande vrijplaatsmakers met buurtbewoners en de gemeente als partners groeien. In deze experimentele setting wordt ervaring opgedaan met de in dit rapport onderzochte thema's.
Tegelijkertijd met de spoedige openstelling van het terrein in Noord is in de zoektocht naar ruimte duidelijk dat het vrijmaken van ruimte een complexe opgave is op andere potentiële plekken in de stad die dichtbij bestaande bewoonde buurten liggen. De meest kansrijke aanpak lijkt een tweeledige aanpak gericht op zowel groep als grond. Enerzijds wordt gemeenschap gevormd door te zorgen dat in meerdere delen van de stad grotere en kleinere Vrije Ruimten de komende jaren tot ontwikkeling komen. Anderzijds wordt gericht ruimte voor een EWW gereserveerd op twee locaties in Nieuw-West en Zuidoost. Het project om te komen tot een EWW vergt daarbij een goed ingericht en bewaakt vervolgproces op basis van een bestuurlijke projectopdracht om de EWW te realiseren en uiterlijk in september 2024 ingericht en opgeleverd te hebben.
Over het onderzoek
Uitgevoerd in opdracht van Ruimte & Duurzaamheid/ Vrije Ruimte. Het haalbaarheidsonderzoek is onderdeel van de Expeditie Vrije Ruimte, en het voornemen van het college om in Amsterdam ruimte te maken voor een Experimentele woonwerkgemeenschap (EWW). Hierover heeft (Q1 2024) nog geen bestuurlijke besluitvorming plaatsgevonden. Bij vragen: vrijeruimte@amsterdam.nl
Alexander van Altena Advies
Juli 2021
Status: ambtelijk | openbaar