“Gerechtigheid is als een trein die bijna altijd laat is”
Aan het woord is de Russische dichter en dissident Jevgeni Jevtoesjenko, die zijn leven lang met groot risico over vrijheid en menselijkheid schreef.
Op 29 november 2019 gingen de scholen dicht, de politie stond paraat.
En ineens was daar het vonnis van de krijgsraad in Suriname tegen president en voormalig legerleider Desi Bouterse.
De trein was laat.
Maar kwam.
En de veroordeling staat, als een onherroepelijke daad van rechtvaardigheid, gerechtigheid.
En als een klap in het gezicht van leugens, straffeloosheid en cynische machtspolitiek.
Het is 37 jaar geleden dat 15 vooraanstaande journalisten, vakbondsleiders, intellectuelen en soldaten door het militaire regime werden vastgezet, gemarteld en vermoord.
De jonge republiek Suriname liep in die decemberdagen een trauma op dat nog elke dag vers voelt.
Voor de nabestaanden.
Maar ook voor de mensen die betrokken en solidair zijn.
Voor iedereen voor wie straffeloosheid onaanvaardbaar is.
Want al die jaren leken de daders ermee weg te komen.
Een aantal verdachten overleed zonder berechting.
En de anderen zetten alles op alles om berechting te voorkomen.
Door een amnestiewet, door het proces stil te leggen omdat deze de staatsveiligheid in gevaar zou brengen. En door openlijke of – nog vaker - stille intimidatie.
Maar nu, na lange jaren van verdriet, frustratie, bovenmenselijk geduld en niet aflatende strijd, was er met recht een historische dag.
In de woorden van Eddy Wijngaarde, de broer van Frank: “Onze slachtoffers krijgen we ook met dit vonnis niet terug. Maar de rechtsorde, ons land, onze toekomst krijgt hierdoor wel een enorme boost.”
Vandaag zijn we met velen. In voorgaande jaren werd het gezelschap kleiner. Er was een harde kern die niets van zijn strijdbaarheid en volharding verloor.
U kwam hier om de doden te herdenken.
Om steun te zoeken bij elkaar en uw stem te laten horen tegen het onrecht dat u is aangedaan. Dat de Surinaamse samenleving is aangedaan.
Dat ons allen is aangedaan.
Amsterdam is nauw verbonden met Suriname.
Natuurlijk door onze gedeelde geschiedenis. Een pijnlijke geschiedenis van slavernij en onderdrukking. En door de grote invloed van Surinaamse Amsterdammers op onze stad.
Maar ook door de waarden die we delen.
Democratische waarden, zoals vrije verkiezingen en een onafhankelijke rechtspraak. En menselijke waarden, zoals respect, solidariteit en mededogen.
Daarom wil ik bij u zijn op deze historische herdenking, 37 jaar na dato. 37 Jaar nadat een aantal van u uw geliefden verloor.
Dat doe ik in het volle plichtsbesef dat als gerechtigheid een trein is die altijd laat komt, bestuurders, rechters en alle andere hoeders van de democratische rechtsorde de trein moeten voortduwen. Elke dag opnieuw.
Vandaag staan we hier net iets steviger dan andere jaren.
Iets hoopvoller.
Iets opgeruimder.
Omdat we weten dat gerechtigheid voor de 15 onschuldige slachtoffers en hun nabestaanden dichterbij komt.
Tot die tijd, en nog lang daarna, blijven we hun verhaal vertellen.
Aan de jongere generaties Surinamers, aan Amsterdammers met Surinaamse roots. Aan alle jongeren, zoals ik het vanochtend aan de ontbijttafel aan mijn dochter vertelde.
Dat er een nieuw hoofdstuk is geschreven in de geschiedenis van Suriname. En dat de rechter hoop heeft gebracht op verzoening en eenheid in een verdeeld land.
En wat we ook moeten vertellen is dat Suriname niet alleen staat. Zoveel landen – ook Nederland – worstelen met nationale trauma’s en pijnlijke gebeurtenissen. Zoveel landen schuwen de confrontatie met de eigen historische misdaden, de perioden van rechteloosheid en onmenselijkheid. Niet de gruwel van de coup en moord maakt Suriname bijzonder, wel de moed van veel Surinamers om de confrontatie met deze zwarte bladzijde in de geschiedenis te aan te gaan en te vechten voor gerechtigheid. Met geduld en volharding.
Dames en heren,
het verhaal van die donkere decemberdagen in 1982 is nog niet klaar. Maar vandaag hebben we vertrouwen en koesteren we nieuwe hoop dat er gerechtigheid zal zijn.
Voor u, voor ons allen, voor onze kinderen.