Roel Griffioen is architectuurhistoricus en journalist. Hij schrijft over de stad, woonbeleid en gentrificatie. Hij is geïnteresseerd in het spanningsveld tussen wie er wonen in de stad, welke mensen er moeten wonen volgens de stad, en wie bepaalt hoe de stad gemaakt wordt. Hiervoor doet hij onderzoek naar het huur- en antikraakbeleid.
Roel vindt dat, ondanks dat er meer nadruk wordt gelegd op democratische vernieuwing en bewonersparticipatie, besluitvormingsprocessen steeds minder transparant worden.
De nieuwe Omgevingswet creëert meer ruimte voor lokale overheden en instituties zoals woningbouwcorporaties, om goed te doen, maar ook kwaad te doen. De wet biedt ruimte voor bewonersinitiatieven, maar ook voor stadsvernieuwing waarbij oude bewoners uit de buurt worden gedrukt. Dit biedt een verruiming van de armslag van grote projectontwikkelaars en investeerders, die ook als particuliere initiatieven worden gezien.
Ruimtes voor de buurt
Woningbouwcorporaties worden steeds groter. Zo komt er steeds meer afstand tussen het beleid en de buurt. Terwijl het juist zo belangrijk is dat er plekken zijn in de buurt waar bewoners bijeenkomsten organiseren en in gesprek kunnen gaan met elkaar, met de woningbouwcorporatie en de gemeente. Een buurt heeft ruimtes nodig, waar je bijvoorbeeld een bijlesinitiatief kunt opzetten, waar je een vrouwengroep kan organiseren. Die ruimtes staan ontzettend onder druk, voor zover ze nog bestaan. Als je bewoners vraagt om zich in te zetten voor een stad, dan moet je daar ook de voorwaarden voor scheppen. De stad creëert woningen met flexibele contracten gericht op hypermobiele mensen. Tegelijk houd je die mensen ook hypermobiel omdat de plekken die voorheen het publieke leven in een stad bepaalden, verdwijnen.
Stedelijk beleid
De stad zet druk op de corporaties om niet meer te verkopen, en om meer sociale huurwoningen te bouwen. Maar ondertussen is er wel al veel publiek bezit verloren gegaan. Door de verhuurdersheffing, die door de staat is opgevoerd, zijn corporaties gedwongen om over het publieke bezit extra belasting te betalen. Dit heeft tot gevolg dat de huurwoningen in het centrum worden verkocht, en er verder buiten het centrum huurwoningen bijkomen. Hierdoor vindt er een schifting plaats, met verdere gentrificatie als gevolg.
In hoeverre deze uitverkoop doorzet, is afhankelijk van het tijdelijke stedelijk bestuur en de corporaties. Nu wordt er door het college op de rem getrapt. En eigenlijk alle partijen hadden het in hun verkiezingsprogramma dat de stad weer voor de ‘normale Amsterdammers’ moest worden. Dat lijkt een breuk te zijn met waar we vandaan komen, namelijk dat de stad moet concurreren in een internationaal speelveld. In de praktijk denk ik dat het nog steeds beleid is om zo aantrekkelijk mogelijk te zijn als vestigingsstad voor talent en voor kapitaal.
Een onderzoeksbureau heeft laatst aan 1000 ambtenaren gevraagd of zij denken dat meer ruimte voor initiatiefnemers een betere leefomgeving gaat veroorzaken. Zo’n 91 procent van de ambtenaren dacht van niet! De ambtenarij gelooft blijkbaar niet in een van de belangrijkste premissen van de omgevingswet, namelijk meer ruimte voor initiatief van onderaf.
In 2050…
De belangrijkste opdracht aan de stad is een trap op de rem. Zorg dat de voortschrijdende privatisering van publieke middelen stopt. Zorg dat de situatie niet slechter wordt, er niet nog meer publiek bezit op de markt wordt geknikkerd. Zorg dat er een beetje ruimte blijft voor tegencultuur. Pas als we stabiele grond hebben gevonden, kan er worden nagedacht over hoe het weer toffer kan worden, en toegankelijker en diverser, et cetera.
Adviezen voor de gemeente:
Geen verdere uitbreiding van de verkoop van huurwoningen in de binnenstad
Op de rem trappen als het gaat om privatisering en liberalisering in het woonbeleid, en de flexibilisering van huurcontracten.
Meer ruimte in de wijk voor bewonersinitiatieven.
Meer transparantie rondom het antikraak- en huurbeleid, kortere lijntjes tussen bewoners, corporaties en gemeente.
Denk na over het aantrekkelijk maken van de stad.
Zorg dat het bestuurlijk apparaat meebeweegt met de nieuwe koers die je als gemeente wilt varen.
