Samenvatting
De Amsterdamse arbeidsmarkt verandert snel. Macro-economisch gaat het goed: we bevinden ons in een periode van hoogconjunctuur met economische groei en afnemende werkloosheid. De werkgelegenheid groeit in de regio Amsterdam zo hard dat, in combinatie met de demografische ontwikkelingen, de komende jaren personeelstekorten in maatschappelijk bepalende sectoren zoals onderwijs en zorg, verder oplopen. Hierdoor komen maatschappelijke voorzieningen in de stad onder druk te staan waar vele Amsterdammers dagelijks van afhankelijk zijn. Er zijn ook tekorten in sectoren als techniek en de bouw, waardoor grote opgaven als de woningbouw en energietransitie vertraging kunnen oplopen. Personeelstekorten remmen de groei van de economie en de werkgelegenheid. Er is sprake van ‘mismatch’ tussen het werk dat er nu is en aangeboden en de kwalificaties van mensen die (niet-werkend) werkzoekend zijn.
Ondanks de banengroei zijn er groepen Amsterdammers die op dit moment niet mee doen op de arbeidsmarkt of moeite hebben om mee te blijven doen omdat ze in kleine en/ of tijdelijke flexibele banen werken. Zij hebben vaak een laag inkomen en zijn kwetsbaar voor werkloosheid. Dit zijn Amsterdammers met een zwakke arbeidsmarktpositie zoals 50-plussers, laag en middelbaaropgeleiden, niet-westerse Amsterdammers, arbeidsbeperkten, en Amsterdammers met banen die door technologisering geheel of gedeeltelijk overbodig worden gemaakt. Verwacht wordt dat één op de vier werkenden in de (regio) Amsterdam door technologisering wordt geraakt: 115.000 Amsterdammers en 400.000 inwoners van de MRA[1].
Door flexibilisering veranderen Amsterdammers vaker tussen functies en/of sectoren. Als gevolg van globalisering en technologisering veranderen banen en worden er andere kennis en vaardigheden gevraagd. De arbeidsmarkt, en daarmee de vraag naar vaardigheden, verandert steeds sneller. Er worden hogere eisen gesteld en concurrentie neemt toe. Om duurzaam inzetbaar te zijn wordt ‘Leven Lang Ontwikkelen’ en post-initiële scholing belangrijker. Onder laagopgeleiden en middelbaaropgeleiden is een dalende trend van (bij)scholing. Voor een deel van hen is verdere scholing, door onvoldoende leervermogen, niet haalbaar. De kans dat zij niet aan de vraag op de arbeidsmarkt kunnen blijven voldoen neemt toe.
Verschillen tussen groepen met zwakke en sterke arbeidsmarktposities nemen toe. Inkomens op het hoogste niveau stijgen relatief sterker dan inkomens van laag-en middelbaar opgeleiden . In Amsterdam en de MRA zijn de verschillen in inkomen en vermogen groter dan in de rest van Nederland[2].
In Amsterdam leven meer mensen onder de minimale inkomensgrens dan in de andere grote steden en in de rest van het land[3]. Naar schatting van OIS groeien meer dan 30.000 Amsterdamse jongeren op in een gezin met een inkomen tot 120% van het wettelijk sociaal minimum. Dit aandeel is ondanks de economische groei niet afgenomen. Het aandeel minima onder werkenden met een kleine deeltijdbaan dan wel een flexibel contract is relatief hoog in Amsterdam. Kansenverschillen in Amsterdam nemen toe: kinderen uit gezinnen met een lage Sociaal Economische Status (SES) hebben vaker een lagere Cito-score, volgen opleidingen op een lager niveau en hebben een grotere kans op een slechtere arbeidsmarktpositie[4].
De ontwikkeling van de arbeidsmarkt in de periode 2018- 2021 is afhankelijk van onzekere (inter)nationale economische ontwikkeling, zoals bijvoorbeeld de rente en financiële sector[5]. Een periode van hoogconjunctuur biedt kans op investeringen met het oog op periodes van economische neergang die er onvermijdelijk op volgen. Uit onderzoek[6] blijkt dat investeren in duurzame deelname aan de arbeidsmarkt maatschappelijke baten vergroot. Bij werkloosheid blijft potentieel talent onbenut. En omdat achterstand op de arbeidsmarkt, gezondheid, inkomen en onderwijs met elkaar verbonden zijn, leidt werkloosheid tot hogere maatschappelijke kosten.
[1] Manyika, J. et al/McKinsey (2018) A Future that Works
[2] Gemeente Amsterdam, OIS (2017) Staat van de Stad Amsterdam.
[3] Gemeente Amsterdam, OIS (2017) Monitor Jeugdwerkloosheid.
[4] Rekenkamer Amsterdam (2017) Armoedebeleid en de impact op kinderen
[5] CPB (2017) Internationale onzekerheden Middellange termijn verkenning 2018-2017
[6] Ecorys (2017) Business Case Duurzame inzetbaarheid MRA
