Vooronderstellingen in Socratic Design
Vooronderstellingen zijn aannames over mens en de wereld die we als zo vanzelfsprekend beschouwen dat we ze zelden tot nooit bevragen. Ze beïnvloeden ons denken, handelen en voelen op persoonlijk en cultureel niveau en liggen daarmee aan de basis van onze levenswijze en hoe we onze leefomgeving organiseren. Doordat we deze levenswijze en leefomgeving voortdurend om ons heen bevestigd zien, denken we dat er geen alternatieven zijn voor onze vooronderstellingen en zetten we ze onbewust voort. Om deze vooronderstellingen te kunnen doorbreken is het nodig ze fundamenteel te onderzoeken en te herkennen in onszelf en elkaar.
Persoonlijke vooronderstellingen
Elk mens heeft in zijn kindertijd vooronderstellingen gevormd over hoe de mens en wereld in elkaar steken en hoe hij zich het beste kan gedragen. Vooronderstellingen komen voort uit wat ons wordt verteld door opvoeders, op school en in de media en door onze ervaringen. Pijnlijke kind-ervaringen leiden tot de meest diepgewortelde vooronderstellingen. Het onbewuste vermijdingsgedrag dat we onszelf aanleren noemen we ‘pantsers’. Denk aan het jongste kind binnen het gezin dat niet mag meedoen met de rest en een pantser ontwikkelt dat hij altijd overal bij betrokken wil zijn. Of een gepest kind dat een pantser ontwikkelt om altijd te pleasen en geen nee te zeggen.
We internaliseren culturele vooronderstellingen
Doordat we vergelijkbare boodschappen meekrijgen als kind en vergelijkbare ervaringen meemaken, zijn veel vooronderstellingen gedeeld. Door onze binnenwerelden te delen, kunnen we inzicht krijgen in hoe cultuur ons beïnvloedt en hoe we die invloed voortzetten in de samenleving. Het delen van onze innerlijke wereld is geen therapie, maar een analyse van cultuur.
In veel westerse culturen is bijvoorbeeld een mechanistisch mensbeeld dominant, dat de mens ziet als een rationeel, separaat individu dat een lichaam heeft, boven de natuur staat, te wantrouwen is en als consument een rol speelt in de gemeenschap. Door kwantitatieve metingen kan de mens zichzelf en de omgeving verbeteren. Deze vooronderstellingen bepalen hoe we ons leven inrichten: hoe we bouwen, hoe we ons onderwijs en gezondheidszorg inrichten, welke economie we stimuleren, enzovoorts.
Een ander mensbeeld is dat de mens een sociaal wezen is, met belichaamde intelligentie, verbonden met de natuur. Dat wat er werkelijk toe doet voor onze binnenwerelden niet of nauwelijks meetbaar is en dat we gezamenlijk voortdurend moraal kunnen maken over wat een goed bestaan is en wat dit betekent voor hoe we dit gezamenlijk willen bereiken.
De rol van Socratic Design
In Socratic Design worden vooronderstellingen onderzocht en bevraagd, zowel op persoonlijk als cultureel niveau. Door collectieve intelligentie ontstaat ruimte voor nieuwe denkwijzen en inzichten. De nieuwe vooronderstellingen kunnen we vervolgens valideren in experimenten en gebruiken om na te denken over hoe we onze leefwijze en leefomgeving organiseren. Welke praktijken zijn denkbaar vanuit nieuwe vooronderstellingen?
Humberto Schwab legt het verder uit met concrete voorbeelden in zijn college over vooronderstellingen. Je kunt deze en andere colleges vinden in de Video Leerlijn.