Kansenongelijkheid in het onderwijs is een complex en hardnekkig probleem. Bij pogingen om kansenongelijkheid in het onderwijs aan te pakken ligt vaak de nadruk op het bestrijden van achterstanden in de basisvaardigheden (taal, rekenen). Hoewel een optimale ontwikkeling van deze vaardigheden essentieel is voor elke leerling, kunnen leerlingen hiermee ook de boodschap krijgen dat kennis en vaardigheden waarover zij wel beschikken niet van belang worden gevonden. Dat kan ertoe leiden dat kinderen zich op school niet gezien en gehoord voelen en hun motivatie voor school verliezen.

Dit project beoogt een aanpak te ontwikkelen waarin wordt gebruik gemaakt van de vaardigheden en ervaringen die kinderen buiten school (bijv. in hun gezin) hebben opgedaan en opdoen ook wel Funds of Knowledge genoemd. De theorie over Funds of knowledge (González et al., 2005; Hogg, 2011; Moll et al., 1992) laat zien hoe scholen de discontinuïteit tussen thuis en school kunnen verminderen door gebruik te maken van de buitenschoolse kennis(bronnen) van leerlingen. Terwijl in veel theorieën over discontinuïteit tussen thuis en school de nadruk ligt op tekorten bij leerlingen (bijvoorbeeld een gebrekkige taalvaardigheid) benadrukt de theorie over Funds of knowledge dat leerlingen buiten school – in hun gezin, culturele gemeenschappen en andere contexten – allerlei kennis en vaardigheden opdoen.

Buitenschoolse kennisbronnen kunnen personen, ervaringen of objecten zijn, die binnen hun gezin, community of sociale netwerk aanwezig zijn. Van buitenschoolse kennis (en vaardigheden) is sprake wanneer een leerling kennis uit een dergelijke bron tot zich heeft genomen; kennis over culturele gebruiken, verhalen, kunst, huishoudelijke vaardigheden, of technische kennis en vaardigheden. Moje et al. (2004) geven aan dat naast het gezin en de community, ook de peer group (bijvoorbeeld straatcultuur) en meer hedendaagse kennisbronnen (zoals sociale media en internet) relevante kennisbronnen zijn voor leerlingen. In eerder vooronderzoek kwamen bijvoorbeeld sport, muziek en populaire cultuur (vlogs en pokemon) als kennisbronnen naar voren.

Met een Funds of Knowledge aanpak zijn in de Verenigde Staten positieve ervaringen opgedaan. Door op school gebruik te maken van de buitenschoolse kennis(bronnen) van leerlingen voelden leerlingen met een migratieachtergrond zich meer gezien en gehoord, en ontstaat er een betere connectie tussen school en thuis (Moll et al, 2005; Hogg, 2011). In een Nederlands experiment rapporteerden leerkrachten positieve effecten op de persoonlijke en sociale ontwikkeling van leerlingen; zij zagen vooral de motivatie en ambitie van kwetsbare leerlingen toenemen (Gilde & Volman, 2020).

Terwijl de oorspronkelijke buitenschoolse kennisbronnen aanpak van Moll (2005) vooral gebruik maakt van interviews met ouders, zullen in dit project moderne/digitale media-activiteiten (bijv vlogs) worden ingezet waarmee leerlingen hun buitenschoolse kennis(bronnen) zichtbaar kunnen maken. Effecten van een dergelijke aanpak op kansengelijkheid zijn nog niet eerder onderzocht.

Gebruikte bronnen

Banks, J.A. (1993). The canon debate, knowledge construction, and multicultural education. Educational Researcher, 22(5), 4-14.

Bronkhorst, L., & Akkerman, S. (2016). At the boundary of school: Continuity and discontinuity in learning across contexts. Educational Research Review, 19, 18-35.

’t Gilde, J., & Volman, M.L.L. (2020). Gebruik maken van de verborgen buitenschoolse kennisbronnen van leerlingen voor socialisatie en persoonsvorming. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam.

González, N., Moll, L. C., & Amanti, C. (2005). Funds of Knowledge: Theorizing Practices in Households, Communities, and Classrooms. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers.

Hogg, L. (2011). Funds of knowledge: An investigation of coherence within the literature. Teaching and Teacher Education, 27(3), 666-677.

Dutch Inspectorate of Education. (2014). De staat van het Onderwijs 2020. Den Haag: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Moje, E. B., Ciechanowski, K. M., Kramer, K., Ellis, L., Carrillo, R., & Collazo, T. (2004). Working toward third space in content area literacy: An examination of everyday funds of knowledge and discourse. Reading Research Quarterly, 39(1), 38-70.

Moll, L.C., Amanti, C., Neff, D., & Gonzalez, N. (2005). Funds of knowledge for teaching: Using a qualitative approach to connect homes and classrooms. In N. Gonzalez, C. Amanti & L. Moll (Eds.), Theorizing Practices in Households, Communities and Classrooms (pp. 71-89). New Yersey: Erlbaum Associates.

Wanders, F., Dijkstra, A. B., Maslowski, R., & van der Veen, I. (2019). The Effect of Teacher-Student and Student-Student Relationships on the Social Involvement of Students. Research Papers in Education.

Afbeelding credits

Icon afbeelding: buitenschools leren - eigenaar: Kohnstamm instituut