De buurtrechter is sinds een paar maanden aan het werk in de wijk Venserpolder. Elke maandag is er zitting. Deze dag gaat het om kleine criminaliteit, de week erna staan schulden centraal. De buurtrechter luistert naar iemands hele verhaal en bekijkt alle problemen tegelijkertijd. Samen met de bewoner zoekt de buurtrechter naar een oplossing. Het gebouw in de binnentuin van een van de flats is ruim en fris. Rechter van dienst is vandaag Mirjam van der Kaay.
5 zaken
Het is ruim voor de zitting en de rechter is nog niet in toga. Van der Kaay legt de gang van zaken uit. Ze is gespecialiseerd in jeugdrecht. Vandaag is ze politierechter. Dan gaat het om relatief kleine gevallen. De rechter doet aan het eind van de zaak uitspraak.
Van der Kaay vertelt dat burgemeester Femke Halsema kort geleden op bezoek was bij de buurtrechtbank. De burgemeester vindt dit een belangrijk project.
De bevoegdheden en zaken zijn precies zoals in het gerechtsgebouw aan de Parnassusweg. Het voordeel is volgens Van der Kaay dat de sfeer hier informeler is, waardoor de gesprekken met de verdachten beter verlopen. Daardoor wordt duidelijker wat er nu echt speelt in hun leven. Daarnaast is er hulpverlening uit de buurt bij de zitting aanwezig. Zo kan direct hulp worden ingezet als dat nodig is.
Vandaag staan er 5 zaken op de rol. De rechter, de griffier en de officier van justitie, de verdachte, de advocaat en soms iemand van schuldhulpverlening of maatschappelijk werk zitten aan een ronde lange tafel. De eerste zitting begint. Rechtszaken in Nederland zijn openbaar en er mag verslag van worden gedaan.
7 maanden straf of vrijspraak
De eerste verdachte komt binnen met zijn advocaat. Het is een man uit Afrika met een tijdelijke verblijfsvergunning. Hij spreekt geen Nederlands en heeft een tolk. Zijn advocaat is al wat ouder en heeft een kolossale leren tas.
De politie kwam in contact met de verdachte bij een ‘spookburger actie’. Een woning was 2 jaar eerder gesloten vanwege een hennepplantage. Het was onduidelijk of de woning nu bewoond werd. Daarom belde de politie aan. Er waren mensen in het huis, waaronder de verdachte. De verdachte deed open en woonde officieel niet in het huis. Hij was daar mogelijk toevallig. In een koffer zat een kilo cocaïne. Was die van de verdachte? Mocht de politie de koffer openen?
De rechter benadrukt dat de cocaïnehandel een groot probleem is in de stad. Het heeft een verwoestend effect op de samenleving. Er staat 7 maanden gevangenisstraf op.
De rechter bevraagt de verdachte. De officier van justitie eist een straf. De advocaat eist vrijspraak, omdat de politie onrechtmatig heeft gehandeld. De verdachte heeft daaraan niets toe te voegen. Dan doet de rechter meteen uitspraak. “Er is onvoldoende bewijs voor een veroordeling, omdat het bewijs onrechtmatig is verkregen. De politie had niet zo mogen handelen. U wordt vrijgesproken. Uw situatie maakt u kwetsbaar voor slechte mensen. Denk aan uw toekomst. Ik wens u het beste.”
De liefde overwint
De volgende zaak gaat om een vernieling. Een man vernielde in een woedeaanval een groot deel van de huisraad. Zijn vrouw deed aangifte. Hij was boos en zij ook. Er is veel gebeurd en nu is de liefde weer opgebloeid, zo blijkt als ze samen voor de buurtrechter aan tafel zitten. Ze houden van elkaar; zijn elkaars grote liefde.
Er was toen sprake van veel verdriet, omdat ze een ongeboren kindje zijn verloren. Hij heeft een strafblad. Maar de relatie is nu weer goed, ze gaan samen verder leven. De zon schijnt helder door de ramen. De sfeer is warm. De rechter en de officier van justitie zijn vriendelijk. De maatschappelijk werkers achter in het zaaltje bieden hun hulp aan. De verdachte overweegt daar gebruik van te maken.
De man heeft leren praten over zijn gevoelens en hij heeft de schade aan de woning grotendeels vergoed. De vrouw zegt: "We zijn weer samen en hij hoeft niet verder gestraft te worden." De rechter veroordeelt de man wel, maar legt geen straf op. De man en de vrouw nemen vriendelijk lachend afscheid van de aanwezigen.
‘Dankuwel’
De derde verdachte is een vrolijke jongen in korte broek met een petje op. Hij betaalde een boete voor het bezit van een kleine hoeveelheid cocaïne niet. Hij zegt de enveloppe met de boete gemist te hebben. Anders had hij hem wel betaald.
De verdachte heeft een oud strafblad, zegt heel soms te blowen en nooit meer cocaïne te gebruiken. De rechter vraagt wat hij liever wil: een boete of een werkstraf? Hij wil liever een werkstraf, omdat hij nu op zichzelf gaat wonen en al zijn geld daarvoor wil gebruiken. De rechter legt hem een werkstraf op.
De verdachte zegt ‘dankuwel’ tegen de rechter en prijst de huiselijke sfeer in de buurtrechtbank. Hij voelt zich voor het eerst echt gehoord en verlaat ontspannen de zaal.
De volgende verdachte verschijnt niet.
Ontkent alles
Dan komt de laatste verdachte van deze dag binnen. Het is een man van begin 20. De verdachte werd aangehouden omdat hij veel te hard reed met zijn scooter. Vervolgens werd er in zijn scooter een vrij grote hoeveelheid van verschillende soorten drugs gevonden. De hoeveelheid wijst er op dat het geen drugs voor eigen gebruik waren maar voor de handel.
De rechter ondervraagt de verdachte. Hij houdt vol geen idee te hebben hoe de drugs in zijn scooter kwamen. "Hoe kwamen ze er dan?", vraagt de rechter streng. Er volgen woorden die weinig verklaren. Hij overtuigt de rechter niet. De rechter vraagt of er ‘iets aan de hand is’, of hij mogelijk in de greep is van criminelen. De verdachte ontkent dat, wil er niet op ingaan. Hulp zegt hij niet nodig te hebben. De rechter wijst hem erop dat de verlokkingen van de drugshandel groot zijn, dat jongens zoals hij vaak vermoord worden of in de gevangenis terechtkomen. Ze wijst hem ook op de gevolgen voor de samenleving. Dan doet ze uitspraak.
Hij krijgt een taakstraf en een voorwaardelijke gevangenisstraf voor als hij weer iets strafbaars blijkt te doen. De verdachte vindt het een ‘rare situatie’. Bovendien wil hij graag zijn voertuig terug. Als hij weg is, is de sfeer in de zaal bedrukt. In zijn geval lijkt de goedwillende politierechter hem vandaag niet de goede richting op te kunnen duwen.
De dag is voorbij.
Meer weten
Foto: Paleis op de Dam, beeldengroep in de ruimte waar de vierschaar recht sprak.