Een inclusieve geschiedenis
De koloniale geschiedenis van Nederland gaat verder dan de trans-Atlantische slavenhandel, het Afro-Caribische hoofdstuk. De omvangrijke trans-Atlantische slavenhandel duurde tot 1863. De koloniale geschiedenis zette zich echter voort na dat jaar onder leiding van de Nederlandse regering en de Kroon. De uitbuiting van de koloniën ging onvervaard door.
Het tekort aan goedkope arbeidskrachten dat ontstond na de afschaffing van de slavernij, werd aangevuld met arbeiders uit hoofdzakelijk de Aziatische landen. Deze aanvulling was meer dan noodzakelijk, omdat de welvaart van de plantage en fabriekseigenaren – en daarmee van de Nederlandse Staat – niet achteruit mocht gaan. Het ronselen van goedkope werkkrachten uit de voornoemde gebieden ging gepaard met bedrog, leugens en misdaden. Dit heeft geresulteerd in een gemengde bevolkingssamenstelling qua afkomst in de Nederlandse wingewesten. Er waren mensen uit hoofdzakelijk (maar niet beperkt tot) Indonesië (ze werden Javanen genoemd, afkomstig uit voormalig Nederlands-Indië), uit China en uit India (de Hindostanen uit voormalig Brits-Indië).
De afschaffing van de Afrikaanse slavernij is na de beëindiging ervan voortgezet in andere vormen (van slavernij). Ook in het nieuwe systeem van slavernij werden de werkkrachten op de meest gruwelijke en onmenselijke manier behandeld en uitgebuit. Er was sprake van totale destructie van het mens-zijn. Zo hebben de vervangers van de tot slaaf gemaakten ook geleden onder deze vorm substituut-slavernij. Ook bij hen is de culturele identiteit gradueel afgenomen door de plantage-eigenaren en de Nederlandse Staat, ook zij zijn systematisch gemarteld en vernederd. En ook zij ondervinden tot op heden de gevolgen van de afgenomen culturele waarden en identiteit door de voormalige kolonisator. De gevolgen van de voornoemde destructie hebben onherroepelijk nawerking op het leven van de nazaten. Ook aan hen is schade berokkend, waar eveneens rekenschap voor moet worden afgelegd.
150 jaar geleden
In 1863 is de slavernij administratief afgeschaft in Nederland. Maar de daadwerkelijke vrijheid die daarmee gepaard ging is pas tien jaar later in 1873 ingegaan. De tot slaaf gemaakten moesten onder staatstoezicht nog 10 jaar lang doorwerken tot de staat een oplossing had gevonden voor het verlies van deze gratis werkkrachten. Maar daar hield de slavernij niet op. In die tien jaar zijn er uit verschillende streken mensen uit verscheidene volkeren opgehaald, waarbij ontvoering niet werd geschuwd, om de arbeidskrachten te vervangen; Chinezen (vanaf 1858), Javanen (vanaf 1890) en met behulp van de Britten Hindostanen.
In juni 1873 legde het schip de ‘Lalla Rookh’ aan in Paramaribo met de eerste Brits-Indische contractarbeiders om de tot slaaf gemaakten te vervangen. In 2023 is dat 150 jaar geleden. Dit moment wordt gezien door een grote groep nazaten van de toenmalige “contractarbeiders” waarop het post-trans-atlantische hoofdstuk van de koloniale geschiedenis is begonnen.
Historicus Radjinder Bhagwanbali heeft onderzoek gedaan naar de Hindostaanse geschiedenis en heeft in de Koninklijke Archieven zeer uitgebreide informatie over deze nieuwe vorm van slavernij, eufemistisch contractarbeid genoemd, en de manier waarop de kolonisator en de planters met hun dwangarbeiders omgingen. Hij heeft schokkende bevindingen gedaan. Deze heeft hij uiteen gezet in zijn boek ‘Tot Koelie Gemaakten’. In de bibliografie staan verwijzingen naar de uitgebreide lezing van hem die u kunt volgen over zijn onderzoeksrapport over de Hindostaanse geschiedenis binnen de vaderlandse koloniale geschiedenis.
Tijdens haar speech op Keti Koti 2022 zei burgemeester Halsema het volgende: “…Deze geschiedenis heeft een erfenis achtergelaten in onze stad. Groots en zichtbaar in de historische grachtengordel en de rijkdom van kunst. Veel minder zichtbaar- en lange tijd genegeerd – in de uitbuiting toen en de ongelijkheid van nu. …Langzamerhand wordt onze geschiedschrijving, met het zicht op onze erfenis, meer compleet. …”.
Maar niet alleen in het wingewest Suriname speelde de gruwelijke substituut-slavernij zich af; ook in de Oost, met name in Nederlands-Indië vond slavernij plaats. Reggie Baay heeft hierover geschreven in zijn boek ‘Daar werd wat gruwelijks verricht’. “… Je ontkomt niet aan de conclusie dat Nederlanders, werkzaam voor de veel geroemde VOC, paradepaardje van de Nederlandse handel, niet zelden een sadisme aan de dag legden waar de honden geen brood van lusten. Eeuwenlang. Het zal een van de redenen zijn waarom we er zo weinig over horen, want het blijft angstvallig stil als het om dit deel van onze geschiedenis gaat. …” De president van Suriname Santhoki laten weten, “… dat Ruttes reden , wat hem betreft , de aftrap is van een langer traject, wat hij zelf omschrijft als een ‘holistisch proces. Daarbij zou- naast formele Haagsche excuses voor het hele slavernijverleden – in feite het hele koloniale periode onder de loep moet worden genomen. We hebben het dan over de Hindostaanse, Javaanse en Chinese migratie. Er is heel veel gebeurd in die periode.” Dit geldt ook voor de inheemse bevolking van Suriname, de indianen.
In zijn speech van 19 december 2022 toont premier Rutte ook deze bewustwording. ‘… Want eeuwen van onderdrukking en uitbuiting werken door in het hier en nu. In racistische stereotypen. In discriminerende patronen van uitsluiting. In sociale ongelijkheid. En om dat te doorbreken, moeten we ook het verleden open en eerlijk onder ogen zien. Een verleden dat we delen met andere landen, waardoor onze samenlevingen voor altijd op een speciale manier met elkaar zijn verbonden. …”
Ook koning Willem III heeft zich tijdens zijn kersttoespraak 2022 hierover uitgesproken: ‘…door ons slavernijverleden eerlijk onder ogen te zien en de misdaad tegen de menselijkheid te erkennen, leggen we wél een fundament onder een gezamenlijke toekomst.”
Tegelijkertijd zijn we ons bewust dat we nog op weg naar vrijheid zijn wat betreft het aanpakken van de gevolgen van de koloniale geschiedenis. We staan aan het begin van deze maatschappelijk verwerking.
Over de auteur
Ik ben Aartie Mahesh en ik ben van Surinaams-Hindostaanse afkomst. De grootvader van mijn moeder kwam uit Agra (waar de Taj Mahal staat) in Brits-Guyana om te werken voor een bekende Britse adellijke familie. Na terugkomst in India besloot hij erna naar Suriname te gaan om daar zijn bestaan vorm te geven. Hij heeft zich in Nickerie gevestigd en is daar na zijn contracttijd zijn gezin begonnen.
Een administratief overblijfsel hiervan is dat bij aankomst in Suriname zijn voor- en achternaam als dubbele achternaam is geregistreerd. Iedereen in mijn moeder's familie draagt daarom zijn voor- en achternaam. Het verleden is niet ver. Mijn groottante (dochter van mijn overgrootvader) is er nog en vertelt erover. Mijn eigen achternaam is de voornaam van mijn overgrootvader. In India is dit geen achternaam.
Het doet mij pijn dat dit hoofdstuk van de Nederlandse geschiedenis onbekend is en verzwegen lijkt. Ik wil het bewustzijn vergroten rondom ons gezamenlijke geschiedenis zodat we elkaar met sensitiviteit kunnen benaderen. Opdat we de samenleving kunnen laten helen.
Bibliografie
Bhagwanbali, R. Tot Koelie Gemaakten
Singh, S, Vervoering, 2014, De Geus – Oxfam Novib, Breda
https://www.parool.nl/a-bbc3eab78 Koning: erkennen misdadigheid slavernij basis gezamenlijke toekomst
https://www.parool.nl/a-bc306ab4 Rutte biedt excuses aan voor slavernijverleden Nederland: lees zijn volledige speech terug.