Wie het Amsterdamse nieuws de afgelopen jaren gevolgd heeft zal ongetwijfeld alarmerende berichten van deze strekking gehoord en gelezen hebben. Er lijkt een breed gedeeld beeld te bestaan dat toerisme veranderingen in consumptielandschappen teweeg brengt die de binnenstad minder aantrekkelijk maken voor Amsterdammers. Toch is die ontwikkeling een stuk minder duidelijk dan hij op het eerste gezicht lijkt, vooral als je in wat meer detail kijkt naar ondernemingen, de doelgroepen die ze bedienen en de strategieën die ze gebruiken om op veranderingen in de vraag in te spelen. Deze boodschap wilde ik graag overbrengen met mijn presentatie in het wetenschapscarrousel van het Reinvent Tourism Festival op dinsdag 9 juni. De vraag die daarom centraal stond was: Wat bedoelen we eigenlijk precies wanneer we het hebben over een monocultuur van toeristenwinkels?
Voor mijn onderzoek naar de effecten van toerisme op winkelgebieden heb ik de afgelopen tijd veel gesproken met ondernemers in de binnenstad. Ik wil graag vanuit hun perspectief begrijpen wat voor veranderingen zij ervaren wanneer toerisme toeneemt en hoe ze daar op inspelen. Tijdens mijn onderzoek verraste ik regelmatig mezelf. Hoewel ik er naar streef om zo objectief mogelijk naar veranderingen in winkellandschappen te kijken, bleek ik zelf eigenlijk ook wel vooroordelen te hebben over toerisme en winkelgebieden. Ik besloot daarom van de gelegenheid gebruik te maken om wat van de uitkomsten te delen die mij zelf in mijn onderzoek verrast hadden en vooroordelen aan het licht brachten. Zo sprak ik af met de eigenaar van een avondwinkel, omdat ik had verwacht dat het hier om een toeristenwinkel ging. De eigenaar vertelde me echter dat voor de Corona crisis zijn publiek voor 60% uit buurtbewoners bestond. Aan de andere kant verwachtte ik van de eigenaren van een dierenwinkel te horen dat er vooral buurtbewoners zouden komen, maar hoorde ik dat er juist ook veel door toeristen gewinkeld werd die op zoek waren naar souvenirs voor de hond of kat die thuis achterbleef.
Naast de doelgroepen van verschillende winkels en horeca, werd ik verrast door bevindingen over de manieren waarop ondernemers zich aanpassen aan een groeiend aantal toeristen in de straat en de afwegingen die zij daarbij maken. Samenvattend vond ik vooral dat er op veel verschillende manieren wordt gereageerd op toenemend toerisme. In de meeste gevallen betekent valt dit niet te beschrijven als een manier van standaardiseren of te bezuinigen op kwaliteit. Er zijn dan ook veel voorbeelden te vinden van aanpassingen die winkels en horeca zowel voor de bezoeker als voor de bewoner aantrekkelijker maken. Wanneer er wel sprake is van een tegenstelling tussen wat toeristen aanspreekt en wat voor bewoners aantrekkelijk is, vinden de meeste ondernemers bovendien hun relatie met de buurt belangrijk genoeg om de bewoner tegemoet te komen waar kan.