De definitie volgens de Wereldhandelsorganisatie (WTO) voor subsidies is als volgt: Een “financiële bijdrage van een overheid of een publieke organisatie” of “elke vorm van inkomen of prijs steun” die een “voordeel” oplevert. Dit omvat directe subsidies - geldstromen die worden overgemaakt naar bedrijven én indirecte subsidies - kortingen of vrijstellingen wat vaak fiscale regelingen zijn, maar ook andere manieren van stimuleren kan zijn.
Er is een nadere en integrale verkenning nodig om de financiële prikkels in kaart te brengen. Daarvoor moeten integrale en expertise overschrijvend onderzoek worden gedaan op de verschillende dossiers van een gemeente om in te zoomen op aanbestedings- en inkoopbeleid en de daadwerkelijke uitvoering ervan; het deelnemingenbeleid en de daadwerkelijke uitvoering ervan; energiegebruik en stimuleren van elektriciteitsgebruik op basis van grijze stroom etc.
Deze indirecte subsidies kunnen alleen in kaart worden gebracht als verschillende directies gezamenlijk een integraal onderzoek uitvoeren.
3 vragen
Het framwork brengt de subsidies in kaart aan de hand van 3 vragen:
- Is het een subsidie?
- Is de subsidie een fossiele subsidie?
- Ondersteunt de maatregel het verbruik van fossiele brandstoffen?
- Is de fossiele subsidie niet-wenselijk of tijdelijk van aard?
- Hoe groot zijn de subsidies?
- Ingeschat langs het meest-voorkomende referentie tarief (rechtswaardigheidsprincipe: gelijke monniken, gelijke kappen)
- Tarief voor gebruik is de totale maatschappelijke kosten: zoals klimaatschade, luchtverontreiniging, geluidshinder en kosten van congestie. (rechtswaardigheidsprincipe: vervuiler betaald)
Voorbeeld
Regeling: Door parkeerplaatsen beschikbaar te stellen maak je het voor bedrijven en inwoners makkelijker om de auto te pakken in plaats van het OV.
- Is het een subsidie? Ja, het is een geleverde dienst vanuit de gemeente waarvan de prijs
- Is het een fossiele subsidie? Ja, de regeling stimuleert het gebruik van benzine en diesel voertuigen, en daarmee het gebruik van fossiele brandstoffen. Het is een vaste regeling, niet tijdelijk van aard.
- Hoe groot is de subsidie?
Inventarisatiebenadering: Een parkeerplaats is gauw 12m2. Wat is een gangbare huur (of erfpacht) van grond, bijvoorbeeld als woning, natuur of uitbreiding van tuin. Het verschil is de subsidie.
Externekostenbenadering: Het gebruik van een auto zorgt voor uitstoot van gassen (CO2, Zwaveldioxide, Stikstof, Fijnstof), wat milieuschade met zich meebrengt [1]. Met een gemiddeld verbruik en gereden kilometers van een auto kan je inschatten wat de milieuschade is. Het verschil tussen de gemaakte kosten van de bestuurder (MRB, accijns brandstoffen en parkeervergunningskosten) en de totale milieuschade is de waarde van de subsidie.
[1] Per stof zijn deze prijzen bepaald door CE Delft, zie “Handboek Milieuprijzen 2023”
Proces
Om gezamenlijk tot de benodigde antwoorden te komen kan het volgende proces van expertmeetings toegepast worden:
|
Stap 1 |
Expertmeeting - verkenning |
Alle ambtelijke experts van de verschillende relevante afdelingen en organisaties worden uitgenodigd. In breakouts vindt een verkenning plaats volgens het framework. ● Doel: een longlist van mogelijke fossiele subsidies |
|
Stap 2 |
Analyse |
De long list wordt door medewerkers - die door de deelnemende afdelingen wordt aangewezen – geanalyseerd en doorgerekend. ● Doel: short list van fossiele subsidies |
|
Stap 3 |
Expertmeeting - handelingspers. |
Dezelfde deelnemers van de eerste sessie bespreken de uitslag van de analyse middels bijvoorbeeld een panel discussie. De sessie helpt om tot een consensus te komen en te beantwoorden welke subsidies wenselijk zijn (of later afgebouwd moeten worden) en welke niet. ● Doel: consensus en aanzet naar de weg vooruit bepalen |
|
Stap 4 |
Acties voor afbouw |
Op basis van de 2e expertmeeting kunnen de handelingsperspectieven omgezet worden. |
Vanwege de integraliteit moet een breed spectrum betrokken worden zoals bijvoorbeeld (maar niet uitsluitend) Economische Zaken, Ruimte & Duurzaamheid, Verkeer en Openbare Ruimte, Financiën, Inkoop etc. Daarnaast zou het ook een optie kunnen zijn om experts vanuit de deelnemingen van de gemeente uit te nodigen.
Bron: Framework voor het in kaart brengen van fossiele subsidies - auteur: Boris Schellekens