Dit wist je nog niet over de Nederlandse slavenhandel
Dat Nederlanders aan slavernij en slavenhandel deden in Suriname en op de Caribische eilanden weet iedereen wel. Maar in Azië deden Nederlanders dat ook, en op minstens net zo'n grote schaal. Historicus Wim Manuhutu (Vrije Universiteit Amsterdam) vertelt je in deze aflevering van de Werkplaats hoe totslaafgemaakten (we gebruiken dat woord nu liever dan 'slaven') onmisbaar waren in de Nederlandse koloniën in Azië. Overal in wat nu Indonesië is werkten zij op plantages, in de mijnen en in de huishouding, maar ze werden bijvoorbeeld ook ingezet bij de bouw van forten en de aanleg van wegen. En dat duurde honderden jaren: vanaf de tijd van de VOC tot en met de tijd dat de kolonie officieel Nederlands-Indië heette. En ook al schafte Nederland de slavernij officieel halverwege de negentiende eeuw af, op sommige plekken van Nederlands-Indië duurde het tot in de twintigste eeuw voor het echt voorbij was.
Historicus Wim Manuhutu is verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
"De Universiteit van Nederland heeft een onafhankelijke redactie die elke week podcasts, video’s en social posts maakt over wetenschappelijke onderwerpen. Wij geloven dat iedereen moet kunnen leren van de topwetenschappers die we hebben in Nederland. Zonder collegegeld of tentamens. Wij zijn de universiteit voor iederéén" (universiteitvannederland.nl/over-ons)
Waarom vrijheid niet kon wachten: Het parlementair debat rondom de afschaffing van de slavernij
Het Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden en erfenis (NiNsee) heeft op maandag 7 november 2022 het rapport met als titel ‘Waarom vrijheid niet kon wachten: Het parlementair debat rondom de afschaffing van de slavernij’ overhandigd aan Vera Bergkamp, voorzitter van de Tweede Kamer. De overhandiging heeft plaatsgevonden in het Nationaal Archief te Den Haag. Het rapport is de uitkomst van een onderzoeksproject over de periode vóór de afschaffing van de slavernij (1853-1863) in Nederland. Het onderzoek is uitgevoerd door dr. Kwame Nimako, dr. Mano Delea en drs. Mitchell Esajas, in opdracht van het NiNsee.
Onderzoekers: dr. Kwame Nimako, dr. Mano Delea, drs. Mitchell Esajas. In opdracht van het NiNsee.
Ben je op zoek naar verhalen over het slavernijverleden en Suriname? In dit artikel vindt u vijf kinderboeken die met verhaal en beeld vertellen over dit belangrijke onderwerp.
Op de rug van Bigi Kayman (7+)
Auteur: Henna Goudzand Nahar. Met tekeningen van Hedy Tjin. Uitgever: Querido.
Uniek voorleesverhaal over de slavernij
"Kofi en Afi moeten de hele dag werken. Ze zijn net als hun ouders tot slaaf gemaakt. Als ze op een dag horen dat hun vader misschien verkocht zal worden, besluiten ze te vluchten. Het wordt een hachelijke tocht door de wildernis, waar ze oog in oog met gevaarlijke dieren komen te staan. Als ze eindelijk bij het moeras komen waar gevluchte mensen zouden leven, is er niemand te zien. Zijn ze helemaal voor niets gekomen? Ze verliezen de moed, tot ze plots de grote kaaiman zien…
Schrijfster Henna Goudzand Nahar liet zich voor dit boek inspireren door het leven van de Brooskampers, die als slaven in Suriname leefden en zich vrij maakten door te vluchten naar een moerasgebied tussen de Surinamerivier en de Boven-Commewijne. Volgens de legende droeg een enorme kaaiman met gras op zijn rug de eerste Brooskampers naar de overkant."
"Jaren was Nederland trots op wat zijn ontdekkingsreizigers in de Gouden Eeuw hebben bereikt. Nu wordt steeds duidelijker hoeveel van die rijkdom is verdiend over de ruggen van tot slaaf gemaakte mensen. Waarom deed Nederland mee aan de slavernij? Hoe kon dit lelijke stuk geschiedenis zo lang verborgen blijven? En wie waren de hoofdrolspelers?
In dit boek doen Michiel de Ruyter, Jan Pieterszoon Coen en Johan Maurits van Nassau hun verhaal. Maar de echte hoofdpersoon is Syntax Bosselman, die de slavernij aan den lijve ondervond op een plantage in Suriname. In 1883 werd hij met 27 landgenoten naar Amsterdam gehaald voor de Wereldtentoonstelling. Niet als eregast, zoals beloofd, maar om hem tentoon te stellen aan het Nederlandse publiek. Samen met de dertienjarige Kodjo ontdekt hij hoe ingewikkeld het is om zwart te zijn in een land vol witte mensen." (Bron: leesbevorderingindeklas.nl)
Een vrolijke optocht op Keti Koti (6+)
Auteur: Henna Goudzand Nahar. Met tekeningen van Brian Elstak. Uitgever: Van Holkema & Warendorf
"Als Bas hoort dat zijn vriendin Jume naar Suriname gaat, wil hij dolgraag mee. De dorpen van Jumes familie in Suriname, heeft ze hem verteld, zijn heel speciaal. In een van de dorpen komen elk jaar bijzondere dieren langs en in het andere dorp is een kreek met water zoals weinig mensen dat eerder hebben gezien.
Maar Jumes reis naar Suriname heeft nog een andere reden. Zij, haar moeder en oma worden samen honderd jaar. Wat nog belangrijker is: Jume gaat met haar beide oma’s kleren maken voor Keti Koti. Dat is het feest om te vieren dat de slavernij is afgeschaft. Dat in veel landen niemand meer gevangen wordt gehouden en gratis hoeft te werken voor iemand anders.
Eenmaal terug in Nederland willen Bas en Jume alles uit de kast halen om van de Bigi Spikri-optocht van Keti Koti een nog groter succes te maken. Zal het hen lukken?" (Bron: Nieuwdezeweek.nl)
Het Grote Anansiboek (8+)
Auteur: Johan Ferrier. Illustraties: Noni Lichtveld. Uitgever: Querido.
"De spin Anansi is de eeuwige underdog die iedereen te slim af is. Hij weet altijd een list te bedenken om konijn, schildpad, krekel of tijger geld en eten afhandig te maken. Ook de koning besteelt en bedriegt hij keer op keer. Tot de koning er genoeg van heeft. Hij laat Anansi in een ton opsluiten en geeft soldaten opdracht de ton in zee te gooien. Kan de slimme spin zich hieruit redden? Natuurlijk!
De sprookjesachtige verhalen over de spin Anansi hebben door de eeuwen heen vele vertellers in Afrika en het Caraïbisch gebied geïnspireerd, onder wie de Surinaamse oud-president Johan Ferrier." (Bron: zwijsen.nl)
"De Afrikaanse Esi, haar broertje en hun slaaf Lano worden in het dorp door twee mannen ontvoerd en naar de kust gebracht, waar een slavenschip wacht. De kinderen worden samen in het ruim opgesloten en komen terecht op een suikerplantage aan de andere kant van de oceaan. Daar moet Esi een bezemkamer delen met Jantje, zoon van een Amsterdamse opzichter en een zwarte vrouw. Als Esi geheimen over Jantje te weten komt die zijn leven op stelten zetten, kunnen ze niet anders dan een vluchtplan bedenken." (Bron: Boekmeter.nl)
Het Rijksmuseum, hét Nederlandse museum voor kunst en geschiedenis, werkt permanent aan het tonen van een completer beeld van het Nederlandse verleden. De 17de, 18de en 19de eeuw zijn daar een belangrijke periode in, de tijd waarin Nederland zich een machtspositie op het wereldtoneel verwierf. Die koloniale macht is onlosmakelijk verbonden met een systeem waarin slavernij een staats aangelegenheid was. Onder Nederlands gezag werden rondom de Atlantische en de Indische Oceaan mannen, vrouwen en kinderen tot slaaf gemaakt, onder dwang tewerkgesteld en tot objecten in administraties gereduceerd. Gedurende 250 jaar was het mensen in slavernij verboden zich te uiten, zich te laten horen, om bezit te hebben, om hun leven te documenteren.
Dit systeem heeft zijn weerslag in de museumcollectie, zoals blijkt uit de 77 teksten van Rijksmuseum & Slavernij. In de korte teksten wordt de relatie toegelicht tussen het object en ons slavernijverleden. De onderwerpen die aan bod komen variëren van de toenmalige machthebbers, de Nederlandse aanwezigheid in bezet gebied, de relaties tussen de Nederlandse economie en slavernij, koloniale producten, de slavenhandel, en de kerk en slavernij, tot de aanwezigheid van mensen van kleur in Nederland en de manier waarop zij in kunst en kunstnijverheid zijn verbeeld, evenals de stemmen die opgingen tegen slavernij.
The Black Archives is een historisch archief en cultureel centrum waar mensen terecht kunnen voor inspirerende gesprekken, inhoudelijke activiteiten en boeken vanuit zwarte en andere perspectieven die elders vaak onderbelicht blijven. The Black Archives wordt gedragen door de organisatie New Urban Collective.
The Black Archives bestaat uit verschillende boekencollecties, archieven en artefacten die het nalatenschap zijn van zwarte schrijvers en wetenschappers. De meer dan 10.000 aanwezige boeken in de collecties gaan over racisme, slavernij en (de)kolonisatie, gender en feminisme, sociale wetenschappen, Suriname, de voormalig Nederlandse Antillen, Zuid-Amerika, Afrika en meer.
Hierdoor bieden de collecties literatuur dat niet of weinig besproken wordt binnen scholen en universiteiten. De collecties zijn bedoeld als startcollectie die kan groeien door giften en samenwerkingen met anderen. Zo wordt Zwarte literatuur, kennis en informatie toegankelijk gemaakt. Op basis van de collecties ontwikkelen we exposities, organiseren we events en geven we lezingen en advies.
The Black Archives bevat de volgende boekencollecties en archieven
NOS op 3 - Een zolder vol zwarte geschiedenis in Nederland
The Black Archives - Het verhaal van The Black Archives en de expo "Zwart & Revolutionair"
Ontstaansgeschiedenis
Op 13 juni 2015 openden wij de New Urban Café, een inspirerende ruimte in Amsterdam Noord waarin de literatuur van de eerste boekencollectie, de Heilbron collectie, publiekelijk toegankelijk werd gemaakt. Deze boekencollectie is het nalatenschap van de in Suriname geboren sociaal wetenschapper Waldo Heilbron die als socioloog op de Universiteit van Amsterdam onderzoek deed naar post-kolonialisme, de Trans-Atlantische slavenhandel en haar erfenis, racisme en geschiedschrijving. Dit idee ontstond toen Thiemo en Miguel Heilbron, de zoons van Waldo Heilbron, contact opnamen met Mitchell en Jessica van New Urban Collective.
In ‘De Toekomst van het Verleden: reflecties over Nederland’s slavernijverleden en – erfgoed’ (2006) schreef Heilbron:
“De trans-Atlantische slavenhandel en slavernij hebben diepe sporen nagelaten; in de samenleving en in de individuele levens van velen die zich erfgenamen weten van deze geschiedenis. In het publieke debat over het Nederlandse slavernijverleden, dat aan het eind van de vorige eeuw in heftigheid toenam, wordt over dit deel van de geschiedenis gesproken als een in belangrijke mate ‘verzwegen verleden’. Veel wat verzwegen is wordt vergeten. (…) Bij het verdiepen van de kennis over ons ‘verzwegen verleden’, zijn wij aangewezen op nieuwe manieren van denken en onderzoek verrichten.”
Heilbron had de missie om nieuwe perspectieven aan de geschiedschrijving en sociale wetenschappen toe te voegen door alternatieve methodologieën te gebruiken en vanuit een kritisch perspectief te schrijven. Sinds juni 2015 is de collectie gegroeid door diverse schenkingen van boeken en filmmateriaal en hebben we vele bezoekers gehad bij de activiteiten die we rondom de collectie hebben georganiseerd.
In 2016 verhuisden wij wegens gentrificatie naar het pand van Verenging Ons Suriname die ook een bijzondere collectie hadden. Hier werd The Black Archives geboren. In de loop der tijd zijn er meerdere collecties toegevoegd zoals de Huiswoud Collectie en de Willemsen Collectie.
In 2017 openden we onze eerste expositie 'Zwart & Revolutionair: het verhaal van Hermina en Otto Huiswoud' en in 2018 de expositie 'Onze * Tori: verhalen van Surinamers in Nederland'. In dat jaar wonnen we tevens de Amsterdam Prijs voor de Kunsten (Stimuleringsprijs).
Het team
The Black Archives wordt op dagelijkse basis geleid door Mitchell Esajas (algemeen management), Jessica de Abreu (onderzoek & collectiebeheer), Camille Parker (productie) en Shivani Jagroep (zakelijke leider) ondersteund door Leonie Nuaku (communicatie), Tyneisha van Veltum (social media), Wouter Pocornie (The Black Archives Bijlmer), Serana Angelista (artistieke adviseur), productie-assistenten Gerold Sewcharan (TBA Oost), Alexine Gabriela (TBA Bijlmer) en vele vrijwilligers, freelancers en staigiares.
The Black Archives valt formeel onder stichting New Urban Collective (NUC). NUC is in 2011 opgericht als vereniging voor zwarte studenten en studenten van kleur o.a. vanuit het gebrek aan diversiteit en zwarte perspectieven in het onderwijs en andere delen van de maatschappij. In 2018 werd de vereniging in een stichting omgezet en sinds 2020 wordt het bestuur gevormd door:
Ernestine Comvalius (voorzitter, tevens directeur Bijlmer Parktheater en oud-activist LOSON)
Ivette Forster (penningmeester, 529 Media, tevens journalist en co-organisator Keti Koti festival en Kwaku festival)
Miguel Heilbron (secretaris, algemeen tevens bestuurslid tevens Fawaka Wereldburgerschap en mede-oprichter The Black Archives)
The Research Center for Material Culture (RCMC) is a flagship research institute within the Tropenmuseum (Amsterdam), Museum Volkenkunde (Leiden), the Afrika Museum (Berg en Dal) and the Wereldmuseum (Rotterdam) that serves as a focal point for research on ethnographic collections in the Netherlands.
Interdisciplinary research
We foster interdisciplinary research, focused on our internationally renowned collections, which comprise over 376.000 objects and almost 1.000.000 photographs cataloguing the diversity of world cultures. Our research projects and programs address the historical and contemporary meanings of these collections, the national and global histories of which they are a part, and the contemporary societal questions around issues of heritage, cultural identity and belonging that these objects raise.
Selectie fragmenten van Pakhuis de Zwijger over slavernij
Het is inmiddels bijna een jaar geleden dat George Floyd om het leven kwam in Minneapolis (Minnesota, VS) door politiegeweld. Overal in de VS, maar ook in Nederland stonden mensen op om te protesteren tegen buitensporig optreden van de politie tegen zwarte mensen. De Black Lives Matter beweging kreeg een nieuwe impuls en langzamerhand beginnen Nederlandse burgers zich meer en meer bewust te worden van vormen van uitsluiting en racisme. In het bijzonder is de mening van Nederlanders omtrent het Slavernijverleden aan het kantelen.
Hieronder vindt u drie dialogen van Pakhuis de Zwijger om ons slavernijverleden en zijn doorwerking in het heden te bespreken en een plek te geven.
In deze collectie vindt u werk van studenten over het onderwerp slavernij en contractarbeid. Heeft u onderzoek, lopende projecten of materiaal van studenten wat hier moet staan? Stuur een mail naar de redactie: openresearch@amsterdam.nl
Lessen over slavernijverleden in het Amsterdamse onderwijs
Het college van B&W van Amsterdam wil inzicht in de wijze waarop Amsterdamse scholen in het basis- en voortgezet onderwijs lesgeven over het slavernijverleden, in de West én in de Oost. Aanvullend wil de gemeente graag weten of er gebruik wordt gemaakt van lesmateriaal dat uitgaat van stigma’s en vooroordelen. Regioplan heeft in opdracht van de gemeente Amsterdam een onderzoek uitgevoerd om inzicht te bieden in het lesmateriaal dat over het slavernijverleden beschikbaar is, in de huidige lesprak- tijk over het onderwerp en in hindernissen die leraren bij het lesgeven over dit onderwerp mogelijk ondervinden.