Authors
- Anke Brons
- Koen van der Gaast
- Harrison Awuh
- Jan Eelco Jansma
- Claudia Segreto
- Sigrid Wertheim-Heck
Citizen engagement is heralded as essential for food democracy and equality, yet the implementation of inclusive citizen engagement mechanisms in urban food systems governance has lagged behind. This paper aims to further the agenda of citizen engagement in the transformation towards healthy and sustainable urban food systems by offering a conceptual reflection on urban living labs (ULLs) as a methodological platform. Over the past decades, ULLs have become increasingly popular to actively engage citizens in methodological testbeds for innovations within real-world settings. The paper proposes that ULLs as a tool for inclusive citizen engagement can be utilized in two ways: (i) the ULL as the daily life of which citizens are the experts, aimed at uncovering the unreflexive agency of a highly diverse population in co-shaping the food system and (ii) the ULL as a break with daily life aimed at facilitating reflexive agency in (re)shaping food futures. We argue that both ULL approaches have the potential to facilitate inclusive citizen engagement in different ways by strengthening the breadth and the depth of citizen engagement respectively. The paper concludes by proposing a sequential implementation of the two types of ULL, paying attention to spatial configurations and the short-termed nature of ULLs.
The objective of the case ‘Agromere’ was to create a process which was to eventually lead to a new residential quarter where agriculture is fully integrated in the city live of Almere. At the same time the goal was to inspire the city counsel and other stakeholders to include urban agriculture in the city development plan (the so called ‘draft Structure vision 2030’).
With a group of stakeholders we designed a virtual suburb where urban agriculture meets
city live in Almere Northeast: ‘Agromere’. We used the DEED framework to structure this process, which
combines stakeholder management and design. Involving all relevant stakeholders, we explored the
possibilities of developing this new suburb for Almere. In cooperation with the stakeholders, a township was designed which integrates living (5,000 inhabitants) and urban agriculture on 250 ha.
Drie toekomst scenario’s voor lokale voedselproductie in Almere zijn doorgerekend. Het doel was om te bepalen in hoeverre 20% van de totale voedselbehoefte regionaal geproduceerd kan worden. Vervolgens is berekend wat deze lokale productie kan bijdragen aan de reductie van foodmiles, broeikasgasemissie en het gebruik van fossiele brandstof
Almere staat voor een grote groeiopgave met het realiseren van 60.000 woningen en 100.000 arbeidsplaatsen tot 2030. Ecologische, sociale en economische duurzaamheid zijn leidende thema’s bij de doorontwikkeling van de stad. Een van de toekomstige ontwikkelingsgebieden, Almere Oosterwold, is ongeveer 4.000 ha groot. De landbouw in het toekomstige Almere Oosterwold wordt door Almere gezien als een potentiële drager van de duurzaamheidprincipes van de stad.
De leidende vraag in de voorliggende verkenning is in welke mate de landbouw in Almere Oosterwold kan bijdragen aan een duurzame voedselvoorziening van toekomstig Almere. Uitgangspunt hierbij is dat Almere Oosterwold in 20% van de voedselbehoefte van toekomstig Almere met ca. 350.000 inwoners voorziet.
Voor deze studie zijn in overleg met Almere drie toekomstscenario’s uitgewerkt, met als uitgangspunt dat 20% van het voedsel regionaal wordt geproduceerd, verwerkt en gedistribueerd. De volgende indicatoren in deze studie zijn vastgesteld en berekend: samenstelling voedselmand voor regionale productie, benodigd regionaal landbouwareaal, fossiel energieverbruik, broeikasgasemissies (Carbon Footprint) en voedselkilometers.
Bron: WUR - Verkenning van de milieueffecten van lokale productie en distributie van voedsel in Almere
Sukkel, W., Stilma, E., & Jansma, J. E. 2010. Verkenning van de milieueffecten van lokale productie en distributie van voedsel in Almere. Stichting Dienst Landbouwkundig Onderzoek (DLO), Wageningen University & Research. PPO Publicatienr. 392.
Het project Agromere heeft als doel om te verkennen of (stads)landbouw een natuurlijk onderdeel zou kunnen worden van duurzame stedelijke ontwikkeling en of dit een wezenlijk bijdrage kan leveren aan stedelijke duurzaamheid. Om dit doel concreet te maken is Almere als case gekozen.
Het project Agromere verkende of (stads)landbouw een natuurlijk onderdeel zou kunnen worden van moderne stedelijke ontwikkeling. Om de kansen en belemmeringen van landbouw in de stad concreet te maken is Almere als case gekozen. Almere staat aan de vooravond van de zogenaamde Schaalsprong 2030. Om de regio’s Amsterdam en Utrecht te ontlasten zou Almere met ca. 60.000 woningen moeten groeien in de periode tot 2030. Een deel van de ontwikkeling zou in een gebied van ca. 3.000 ha ten Noordoosten van de stad moeten plaatsvinden. Dit gebied, Almere Oosterwold, is nu in gebruik door de landbouw die hier voor de wereldmarkt produceert. Samen met een groep stakeholders vanuit diverse achtergrond is de denkbeeldige wijk Agromere ontworpen. In deze wijk met ca 5.000 inwoners gaan landbouw en wonen samen op 250 ha. Uitgangspunt bij het ontwerp waren de volgende principes: zoveel mogelijk zelfvoorzienend qua voedselproductie, landbouw volgt de biologische productiewijze, landbouw is integraal onderdeel van de wijk, ondernemerschap is leidend, zoveel mogelijk lokale energieproductie en verbinding van de (mineralen) kringlopen van de wijk met die van de landbouw. Dit rapport verantwoordt het proces vanaf het prille begin (2002), via het vormen van een stakeholdernetwerk (2005) tot en met het ontwerp (eind 2008) van Agromere. Het beschrijft zowel het proces dat geleid heeft tot het ontwerp van de virtuele wijk Agromere als het ontwerp zelf. Agromere inspireerde de stad Almere. Almere nam stadslandbouw op in de Concept Structuurvisie (juni 2009) als een van de dragers van het te ontwikkelen Almere Oosterwold. De komende jaren zullen uitwijzen of stadslandbouw in Almere Oosterwold werkelijkheid wordt.
Bron: WUR - Agromere: Stadslandbouw in Almere, van toekomstbeelden naar het ontwerp
Jansma, J.E., Dekking, A. J. G., Migchels, G., de Buck, A. J., Ruijs, M. N. A., Galama, P. J., & Visser, A. J. 2010. Agromere: Stadslandbouw in Almere, van toekomstbeelden naar het ontwerp. Stadslandbouw in Almere, van toekomstbeelden naar het ontwerp, Wageningen University & Research.
Almere is een jonge stad die niet organisch gegroeid is, maar waarbij tijdens het ontwerp ruimte is bestemd voor een groen-blauw casco. Naast het ontwerp van de stad draagt ook het beleid bij aan een gunstig klimaat voor stadslandbouw. Hierbij gaat het om belangrijke gebiedsontwikkelingen, conceptuele en beleidsmatige notities en ontwikkelingen op het gebied van kennis en innovatie.
Stadslandbouw is een thema dat steeds nadrukkelijker lokaal en regionaal op de agenda staat. Stadslandbouw is een containerbegrip dat veel verschijningsvormen kent en velen doelen dient. In deze studie definiëren we stadslandbouw als dat wat deel uitmaakt van - het lokaal voedselweb. We zien initiatieven die voedsel voortbrengen, verwerken of distribueren als onderdeel van het lokaal voedselweb. ‘Web’ impliceert (vele) onderlinge verbindingen en netwerken, en dat is wat we in de praktijk van stadslandbouw ook zien en horen.
Almere is een jonge stad die niet organisch gegroeid is, maar waarbij tijdens het ontwerp ruimte is bestemd voor een groen-blauw casco. Naast het ontwerp van de stad dragen ook allerlei andere ontwikkelingen bij aan een gunstig klimaat voor stadslandbouw. Hierbij gaat het om belangrijke gebiedsontwikkelingen, conceptuele en beleidsmatige notities en ontwikkelingen op het gebied van kennis en innovatie.
In 2014 maakte Ontwikkelcentrum Stadslandbouw (OSA) een eerste overzicht van stadslandbouwinitiatieven in Almere. In dit rapport wordt een update gegeven van de stand van zaken met betrekking tot stadslandbouw op 1 januari 2018. Dit overzicht is samengesteld door de auteur van deze rapportage; Arjan Dekking. Dit overzicht is gemaakt op basis van persoonlijke observaties, het verzamelen van krantenartikelen en door actief te zijn in het stadslandbouwnetwerk. Daarnaast zijn interviews gehouden met de gebiedsregisseurs van de Almeerse stadsdelen.
Op 1 januari 2018 zijn er volgens deze inventarisatie in Almere 140 initiatieven op het gebied van stadslandbouw. Vooral na 2010 is de toename spectaculair. Hierbij gaat het vooral om kleinschalige initiatieven in de bestaande stad en in veel mindere mate om initiatieven op meso- of macroniveau. De meeste initiatieven zijn niet commercieel.
Stadslandbouw dient meerdere functies. In Almere zijn vooral recreatie, voedselproductie, beheer van de openbare ruimte, sociale cohesie en educatie van belang. Van 28 initiatieven wordt een korte beschrijving gegeven. Beschreven worden contactgegevens en locatie, de functies die het initiatief vervult, een korte omschrijving en een impressie in beeld (foto’s, Google Maps, Website). Hieraan is actief meegewerkt door de initiatieven.
Naast de daadwerkelijke initiatieven zijn er ondersteunende netwerken actief in Almere. Dit zijn het Ontwikkelcentrum Stadslandbouw Almere (OSA), de Kenniskring Buurtmoestuinen, Mooi Zo Goed Zo van stichting de Schoor, de Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij (KNHM) Groen Dichterbij en de Flevocampus. Ook organisaties als Stad en Natuur, Stadsboerderij Almere en de Urban Greeners ondersteunen diverse initiatieven.
Om de ambitie van de gemeente Almere, 10% lokaal voedsel, te realiseren is het noodzakelijk dat naast de in dit rapport vermelde stadslandbouwinitiatieven ook de agrarische bedrijven uit heel Flevoland er aan gaan werken om hun productie voor een groter deel lokaal af te zetten. Hiervoor is de auteur in 2017 betrokken geweest bij de oprichting van Vereniging Flevo Food.
Bron: Dekking, A. J. (2018). Stadslandbouw in Almere: De stand van zaken op 1 november 2017. (Wageningen Plant Research rapport; No. WPR-752). Stichting Wageningen Research (WR), business unit P-AGV. https://doi.org/10.18174/432084
The objective of Agromere, a planning concept for an area situated in the rapidly growing Dutch city of Almere (185,000 inhabitants), was to explore opportunities to re-integrate agriculture into modern Dutch city life, while at the same time inspiring stakeholders to incorporate urban agriculture in the city’s actual development plan.
The objective of Agromere, a planning concept for an area situated in the rapidly growing Dutch city of Almere (185,000 inhabitants), was to explore opportunities to re-integrate agriculture into modern Dutch city life, while at the same time inspiring stakeholders to incorporate urban agriculture in the city’s actual development plan. Through a combined stakeholder and design process, a virtual city district on 250 ha was designed which integrates living space (for 5,000 inhabitants) with urban agriculture. This concept design contributed to the municipality of Almere’s own development plan, which was launched in 2009. The city’s plan highlights urban agriculture and is in this regard a unique system innovation in Dutch urban planning.
Bron: WUR - Agromere: Integrating urban agriculture in the development of the city of Almere
Jansma, J. E., & Visser, A. J. 2011. Agromere: Integrating urban agriculture in the development of the city of Almere. Urban Agriculture magazine, number 25.
In opdracht van Rijk, Regio en Gemeenten hebben Almere en Zeewolde samen met Wageningen UR op een rij gezet welke nieuwe rol de landbouw kan spelen in het bouwland/bouwplan voor de ambities van de stad Almere. Hoe dicht zit het platteland de stad ‘op de huid’? Of kan er echte symbiose ontstaan? Welke varianten lenen zich voor de plannen om de stad uit te breiden én om te voldoen aan de eisen van duurzaamheid, leefbaarheid, economie, ecologie en natuur?
Wordt het Nederlandse platteland straks in postzegelformaat geveild aan natuur-verzamelaars? En moet de boer worden bijgezet in het mausoleum van verdwenen tradities? Of kan het icoon van wat Nederland ooit was zich vernieuwen naar wat Nederland is en steeds meer wordt: een kenniseconomie waarin tal van deskundigen interacteren en er samen voor zorgen dat we maximaal van elkaars kennis profiteren?
Dat is de vraag waar Wageningen UR/PPO zich mee bezig houdt. Zij zoekt in een veranderende context naar nieuwe manieren om landbouw voor zichzelf en voor de samenleving – rendabel in te zetten. Door zich te specialiseren tot een mega-onderneming met één (of enkele) product(en) voor de markt. Of door zich te generaliseren naar een multi-onderneming, met naast voedselproductie een veelvoud van diensten aan de consument.
Juist hier – in de nieuwe polder waar het de boeren waren die neerstreken om het vruchtbare land te bewerken voor groente en graan, of hun vee te laten weiden voor melk en vlees! En juist nu - waar die polder wordt ingelijfd bij een nieuwe, uit te breiden stad! Waar hedendaagse thema’s spelen op het terrein van volksgezondheid, sociale cohesie en voedselkwaliteit kan de boer worden gezien als een expert op het gebied van natuurlijke processen en voedselproductie. En als leverancier van rust, ruimte, groen en regelmaat, met een meerwaarde voor mens, dier en natuur.
In opdracht van Rijk, Regio en Gemeenten hebben Almere en Zeewolde samen met Wageningen UR op een rij gezet welke nieuwe rol de landbouw kan spelen in het bouwland/bouwplan voor de ambities van de stad Almere. Hoe dicht zit het platteland de stad ‘op de huid’? Of kan er echte symbiose ontstaan? Welke varianten lenen zich voor de plannen om de stad uit te breiden én om te voldoen aan de eisen van duurzaamheid, leefbaarheid, economie, ecologie en natuur?
De panorama’s rollen zich uit en verbeelden hoe stad en platteland een nieuwe organische eenheid kunnen vormen. Een eenheid die aantrekkelijk is voor het oog. Maar ook met aantrekkingskracht voor investeerders, bedrijven en mensen. Om er te wonen, werken en ontspannen.