Deze publicatie is afkomstig van de website van de Raad voor de Volksgezondheid en Samenleving.
-
Article
Van overleven naar bloeien
Bestaansonzekerheid is een meervoudig begrip. Het is een combinatie van onzekerheid over je financiën en inkomen, je huisvesting, je gezondheid, je mogelijkheden tot ontwikkeling en je sociale netwerk. En enkele daarvan of allemaal tegelijkertijd. Met enige voorzichtigheid kunnen we ervan uitgaan dat ongeveer één op de zes volwassenen in Nederland te maken heeft met dreigende of reële
bestaansonzekerheid.
De roep om het terugdringen van bestaansonzekerheid in de samenleving is groot. Maar hoe kunnen we vandaag de dag de verzorgingsstaat erop toerusten om voor iedereen bestaanszekerheid te borgen? Met
dit advies willen we overheden, beleidsmakers, professionals én de samenleving als geheel uitdagen om op een andere manier naar hulp en ondersteuning te kijken. We hopen daarmee bestaande, goede initiatieven de wind in de rug te geven en beleid met ongewenste uitkomsten bij te sturen. -
Article
Een eerlijke kans op gezond leven
De kansen op een gezond leven zijn in Nederland niet gelijk verdeeld. Het maakt uit voor je gezondheid en levensverwachting waar je geboren wordt, waar je woont, welke opleiding je hebt genoten en hoeveel je verdient. Lokaal, regionaal en landelijk wordt al jaren geprobeerd hierin verandering te brengen. Tot nu toe zonder dat de gezondheidsverschillen afnemen. Sterker nog, ze lijken toe te nemen. De maatschappelijke gevolgen van de coronacrisis dragen daar ook nog eens aan bij. Mensen met een kwetsbare maatschappelijke positie komen zo steeds meer op achterstand te staan.
In dit advies bepleit de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) een andere benadering van gezondheidsachterstanden. De maatschappelijke oorzaken van deze achterstanden moeten veel meer centraal komen te staan in lokaal en landelijk beleid. In dit advies w erken w e deze benadering uit. De centrale vraag is: Aan welke (landelijke) voorwaarden moet worden voldaan om lokale en regionale partijen goed toe te rusten voor het aanpakken van maatschappelijke oorzaken van hardnekkige gezondheidsachterstanden?Om deze vraag te kunnen beantw oorden, zijn 2 regionale programma’s en 1 lokaal programma nader onderzocht: Trendbreuk Zuid-Limburg, Kans voor de Veenkoloniën en het Nationaal Programma Rotterdam-Zuid. Alle 3 de programma’s beslaan een regio of gebied met een forse achterstand ten opzichte van de rest van Nederland. Het doel van die programma’s is om die achterstanden in te lopen. In veel opzichten zijn de betrokkenen bij de 3 programma’s pioniers. Er w ordt buiten gebaande paden getreden om verbindingen te leggen tussen gezondheid, opvoeding, onderw ijs, w onen, w erk, cultuur en veiligheid.
Uit de focusgroepen met betrokkenen bij deze programma’s en gesprekken met overige deskundigen komen
3 centrale spanningen naar voren tussen enerzijds lokale en regionale ambities en uitvoeringspraktijk, en anderzijds de w erkw ijze en rol van landelijke systeempartijen. Ten eerste signaleren w e een spanning tussen bestuurslagen. Landelijke programma’s en verantwoordingseisen stroken niet altijd met de gebied specifieke aandachtspunten in de aanpak van gezondheidsachterstanden. Ten tw eede is er een spanning in de tijd, namelijk tussen de vaak korte beleidshorizon van beleid en politiek en de benodigde langetermijnaanpak van gezondheidsachterstanden. Ten derde is er spanning tussen politieke belangen. Debatten over het vergroten van kansengelijkheid ontaarden al snel in een links-rechtsdiscussie. Voorstanders van leefstijlgerichte interventies hechten sterk aan de eigen verantw oordelijkheid van mensen. Voorvechters van de brede aanpak benadrukken dat gezondheid een collectief belang is en gezond leven heel vaak geen individuele keuze. -
Article
Wissels omzetten voor een veerkrachtige samenleving
De gevolgen van de coronacrisis zijn een belangrijk thema tijdens de verkiezingen en formatie. De coronacrisis tast niet alleen onze fysieke gezondheid aan, maar ook onze mentale gezondheid, onze manier van samenleven en ons welzijn. De landelijke maatregelen om besmettingen te voorkomen, staan vaak haaks op andere belangen en waarden in de samenleving. De gevolgen slaan bovendien onevenredig hard neer bij alleenstaanden, mensen met een beperking en jongeren. Na een jaar waarin de focus primair lag op het voorkomen van besmetting en het beschermen van de economie, is het de hoogste tijd voor een sociaal vaccin. Een vaccin tegen onrechtvaardigheid en kansenongelijkheid in de samenleving. Zodat we verder kunnen. Want de coronacrisis heeft laten zien dat het ook anders kan. De tijd voor verandering is aangebroken.
De Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) adviseert over hoe we morgen kunnen leven & zorgen. Voor onszelf en voor elkaar. Daar hebben we een veerkrachtige samenleving voor nodig, een samenleving die grote klappen kan incasseren en daarna weer opveert. Al voor corona maakten velen zich hier zorgen over. De toenemende gezondheidsverschillen en de druk op de zorg in onze samenleving leggen daar een zware hypotheek op. De klappen die corona uitdeelt, verzwakken de veerkracht nog meer. Denk aan de positie van jongeren en gehandicapten en de toenemende onzekerheid op de arbeidsmarkt. Los daarvan is de groei van het huidige stelsel onhoudbaar - zowel wat betreft de stijgende kosten, als het gebrek aan personeel.
We moeten nú fundamenteel anders gaan denken en doen. Dat begint bij de vraag in welke samenleving we willen leven. Wat de Raad betreft koersen we meer op een gezonde en ook mentaal veerkrachtige samenleving, en minder op de medische zorg voor het individu. Meer op kwaliteit van leven en minder op het (door)behandelen bij ziekten. En meer op het anders verantwoorden, waarderen en erkennen van het werk van zorgverleners, om de bureaucratie en uitstroom van zorgmedewerkers te verminderen.
Daarvoor moeten we wissels omzetten. Er is toenemende aandacht voor de aanpak van gezondheidsachterstanden en de complexe ongelijkheid die daaraan ten grondslag ligt. Het thema wordt zowel benoemd in de discussienota Zorg voor de Toekomst, de Landelijke nota gezondheidsbeleid als in de begroting van VWS. Tal van goede lokale en regionale initiatieven wijzen in de juiste richting. Laten we dat benutten.
In dit advies prioriteert de Raad op basis van recente adviezen de vier belangrijkste wissels op het vlak van Volksgezondheid & Samenleving. De wissels verleggen de focus:
-
van zorg voor het individu naar zorgen voor de samenleving;
-
van leefstijl naar leefomgeving;
-
van productiegedreven naar waardegedreven zorg en ondersteuning;
-
van institutioneel belang naar publiek belang en samenwerking.
-
-
Article
Applaus is niet genoeg
Onze samenleving kampt met een tekort aan zorgverleners. Dit tekort zal in de toekomst verder toenemen. In het licht van deze tekorten is het schrijnend dat steeds meer mensen die in de zorg werken de sector verlaten, soms al snel nadat zij zijn begonnen met werken.
In dit advies heeft de RVS onderzocht wat ervoor nodig is om te zorgen dat zorgverleners hun werk goed kunnen en blijven doen. Op basis hiervan doet de RVS aanbevelingen om knelpunten die bijdragen aan de uitstroom van zorgverleners te verhelpen.
Hierbij richt de Raad zich tot werkgevers en werkgeversorganisaties, maar ook tot andere partijen zoals zorgverzekeraars, beroeps- en brancheverenigingen, en de Rijksoverheid. Het voorkomen van de uitstroom van zorgverleners vraagt volgens de Raad bij uitstek om een gezamenlijke benadering.
De RVS hoopt met dit advies een bijdrage te leveren aan de maatschappelijke discussie over zorgen in een krappe arbeidsmarkt. De Raad belicht deze opgave als een probleem dat vraagt om een brede, integrale benadering.
-
Article
Blijk van vertrouwen (Raad voor Volksgezondheid & Samenleving)
Verantwoorden in de zorg moet fundamenteel anders. Het initiatief moet liggen bij zorgverleners die verantwoording afleggen en niet bij de partijen die verantwoording vragen. Daarmee komt verantwoorden in het teken te staan van het verbeteren van zorg en ondersteuning. Alleen zo zal verantwoording bijdragen aan een proces van leren en verbeteren in de zorg. Ook zal het vertrouwen tussen betrokken partijen toenemen en krijgt de patiënt zorg die meer is toegesneden op de persoonlijke situatie. Dat zegt de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving in het vandaag verschenen advies ‘Blijk van vertrouwen. Anders verantwoorden voor goede zorg’.
Anders verantwoorden is een antwoord op het onbehagen over de huidige manier van verantwoorden. Pauline Meurs, voorzitter RVS: “Verantwoording draagt op dit moment onvoldoende bij aan betere zorg en ondersteuning. Zorgverleners zijn leveranciers van verantwoordingsinformatie ten behoeve van externen geworden. Wij pleiten daarom voor een herontwerp van de praktijk van verantwoorden: niet op afstand gaan zitten wachten op informatie, maar verantwoorden als een dynamisch proces. Dat zorgt ervoor dat de patiënt geen nummer meer is. De patiënt krijgt zorg die past bij zijn of haar specifieke behoefte. Maatwerk. ”
De nieuwe praktijk van verantwoorden vraagt iets van zorgverleners, bestuurders en toezichthouders. Volgens de Raad moeten zorgverleners instrumenten inzetten als teamreflectie, visitatie en het benutten van feedback van externe partijen als toezichthouders. Het vraagt van bestuurders dat zij investeren in een cultuur van leren en verbeteren, en van interne toezichthouders dat zij bestuurders actiever bevragen op hun eigen inrichting van het verantwoorden. Daarnaast moeten externe toezichthouders actiever de praktijk opzoeken en verbinding zoeken met de zorgverleners. Op die manier kunnen externe toezichthouders hun taken afstemmen op de eigen verantwoording van zorgverleners en zo goed inzicht krijgen in het werk van zorgverleners en de waarden die zij en hun patiënten of cliënten belangrijk vinden.
De nieuwe manier van verantwoorden die de raad voorstelt, stelt zorgverleners in staat om op basis van feedback de eigen werkwijzen aan te passen of anderen te laten zien hoe het ook kan. Het draagt bij aan gezamenlijke besluitvorming door patiënt of cliënt en zorgverlener en het zorgt ervoor dat zorgprofessionals kunnen inspelen op de specifieke context van de zorgvraag.
-
Article
Plezier in bewegen
De Nederlandse Sportraad, de Onderwijsraad en de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving adviseren leerlingen in het primair, voortgezet en middelbaarberoepsonderwijs twee keer per dag matig intensief te laten bewegen. Sporten en bewegen is volgens de raden belangrijk en hoort een vanzelfsprekend onderdeel te zijn van het onderwijs.
Hoewel er al een aantal goede voorbeelden is, bieden veel scholen sport en bewegen nog te beperkt aan. Het vanzelfsprekend maken van bewegen op scholen – ook buiten de gymles – is daarom nodig. En: hoe beter de ervaringen zijn in de jeugd, hoe actiever de leefstijl op latere leefstijl. Scholen, rijksoverheid, gemeenten en sportverenigingen kunnen het samen mogelijk maken dat er meer aandacht komt voor sporten en bewegen op school.
De verschillen tussen scholen in de aandacht die zij geven aan sporten en bewegen zijn nu te groot. Gezien het belang van sporten en bewegen kan een mager aanbod op scholen leiden tot kansenongelijkheid. Op scholen waar dit aanbod onvoldoende is, kunnen leerlingen niet profiteren van de voordelen van bewegen.
De raden pleiten voor het werken met zogenaamde beweegteams, waarvan naast vakleerkrachten ook buurtsportcoaches en gekwalificeerde trainers deel uitmaken. Scholen kunnen meer samenwerken met sportverenigingen en gemeenten kunnen meer regie nemen op dit onderwerp.
-
Article
Leeftijdsgrenzen
Verhoog de grens van de jeugdhulpplicht op de korte termijn van 18 naar 21 jaar, in sommige gevallen zelfs naar 23 jaar en zorg voor meer ruimte voor maatwerk. Zet jeugdhulp in het teken van het behalen van ‘levensdoelen’ en laat jongeren vanaf hun 16de aanspraak maken op voorzieningen buiten de Jeugdwet, zoals de Wmo of de Zvw. Zorg bij jeugdhulp (ook) voor meer aansluiting bij de belevingswereld van jongeren. Dit staat in het advies ‘Leeftijdsgrenzen – Betere kansen voor kwetsbare jongeren’ dat de Raad voor Volkgezondheid en Samenleving (RVS) vandaag heeft overhandigd aan minister Hugo de Jonge (VWS).
Pauline Meurs, voorzitter RVS: “Met dit advies wil de RVS zoveel mogelijk obstakels rondom leeftijdsgrenzen wegnemen. Idealiter stopt de zorg en ondersteuning voor kwetsbare jongeren op het moment dat zij zelfstandig zijn en niet op basis van een leeftijdsgrens, die ook nog eens te vroeg komt. Het verhogen van de bovengrens van de jeugdhulpplicht is daarom de eerste noodzakelijke stap richting een betere positie voor kwetsbare jongeren. De huidige grens van 18 jaar is daar niet toereikend genoeg voor. Met het verhogen van deze grens hebben kwetsbare jongeren langer een vangnet, waarmee voorkomen kan worden dat ze in een neerwaartse spiraal terechtkomen van sociale of psychische problemen, schulden, criminaliteit of dakloosheid”.
Levensdoelen
De tweede aanbeveling van de RVS houdt in dat jeugdhulp vanaf het 16de levensjaar voor een groot deel gericht moet zijn op het behalen van ‘levensdoelen’. Dan kan het bijvoorbeeld gaan om zelfstandig wonen, maar ook het hebben van werk, het volgen van een opleiding, of het behalen van een startkwalificatie. Het richten op ‘ levensdoelen’ vraagt om een actieve en gerichte inzet van professionals waarbij zij al vanaf 16 jaar met jongeren om tafel gaan om een plan voor de toekomst te maken dat bij hen past. Ook passen er andersoortige voorzieningen bij, zoals: laagdrempelige hulpverleningscentra, vormen van begeleid en beschermd wonen, en de inzet van ‘natuurlijke mentoren’ zoals de Jouw Ingebrachte Mentor (JIM).Afwegingskader
In het advies over leeftijdsgrenzen heeft de RVS ook gekeken naar andere leeftijdsgrenzen die problemen veroorzaken voor jongeren, zoals rondom de huurtoeslag en het kiesrecht. De grens in de jeugdhulp is nu het meest nijpend, maar in de nabije toekomst moet er ook aandacht komen voor andere leeftijdsgrenzen. Daarbij reikt de RVS in zijn advies een handvat aan: een afwegingskader waarmee leeftijdsgrenzen meer systematisch uitgedacht kunnen worden. -
Article
De wereld thuis
De Raad voor Volksgezondheid en Samenleving brengt dit jaar als kerstgeschenk een beeldboek uit over ‘thuis’. Maandag 18 december ontving Minister De Jonge het eerste exemplaar van De wereld thuis. Zeven beeldverhalen uit handen van voorzitter Pauline Meurs.
Met dit boek wil de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) laten zien dat thuis voor mensen niet altijd iets vanzelfsprekends is. Soms heeft ‘thuis’ een prettige invulling maar soms ook niet. Die veelzijdigheid verdient meer aandacht in het maatschappelijke debat. Het boek De wereld thuis bestaat voornamelijk uit ´visuele essay’s´ van vooraanstaande fotografen. Zij belichten elk een of meerdere maatschappelijke ontwikkelingen waar mensen thuis mee te maken kunnen hebben. Het boek bevat onder andere beelden van mensen met een grote zorgvraag die in een verpleegtehuis of zorglocatie hun thuis vinden, van vluchtelingen die tijdelijk worden opgevangen in een gevangenis en daar hun thuis van moeten zien te maken en van een moeder met haar kinderen die na een scheiding een nieuw thuis gaat vormen. Bekijk hier het boek De wereld thuis.
Lees hier de interviews met de fotografen Désirée van Hoek en Raimond Wouda over hun fotoserie in het boek.
Deze zeven fotografen hebben een bijdrage geleverd aan De Wereld thuis. De vormgeving was in handen van Philip Stroomberg.
-
Article
De vele kanten van eenzaamheid
Eenzaamheid wordt vaak beschouwd als een eenduidig probleem dat met passende maatregelen kan worden aangepakt. Eenzaamheid is complexer. Gaan we beter kijken, dan zien we dat eenzaamheid in alle levensfasen voorkomt. Ook wordt eenzaamheid vaak gezien als iets eendimensionaals: het heeft een negatieve connotatie en is onwenselijk. Nadere beschouwing laat zien dat eenzaamheid soms onvermijdelijk is, en nu en dan is alleen zijn zelfs onmisbaar. Deze vorm van eenzaamheid, of misschien beter alleen zijn, staat in de huidige tijd steeds meer onder druk.
In de verkenning De vele kanten van eenzaamheid verkent de RVS deze spanning en onderzoekt hij of er mogelijkheden zijn om het lijden, als dat er is, te verzachten. Dat is allesbehalve een makkelijke opgave, het luistert nauw en vraagt om een benadering die rekening houdt met de situatie van de persoon. Het veelzijdige beeld dat verschijnt, maakt dat het niet werkt om eenzaamheid te bestempelen als een beleidsprobleem dat om een oplossing vraagt. In deze verkenning laat de RVS zien wat wel en wat niet kan en hoe fijnmazig interventies moeten zijn.
-
Article
Eenvoud loont
Voor een groeiende groep Nederlanders is de samenleving te ingewikkeld geworden. Zij lopen een verhoogd risico om in de schulden te raken. De Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) onderzocht hoe overheden en andere organisaties kunnen voorkomen dat mensen in de schulden raken. Eenvoud is het sleutelwoord. De RVS denkt dat veel schulden voorkomen kunnen worden door regels eenvoudiger te maken. Het is een van de aanbevelingen in het vandaag gepubliceerde advies “Eenvoud loont. Oplossingen om schulden te voorkomen”.
Schulden ontstaan vaak door een samenspel van factoren, zoals een laag of onzeker inkomen, weinig financiële vaardigheden en een beperkt (sociaal) netwerk. Schulden hebben een negatief effect op de gezondheid van mensen. Maar ook andersom geldt: door ziekte kunnen schulden ontstaan. De RVS onderzocht in dit advies hoe overheden en andere organisaties, zoals verzekeraars, kunnen voorkomen dat mensen in de schulden raken. De raad stelt vast dat er veel wordt gepraat over het onderwerp, maar dat er op het vlak van preventie nog nauwelijks vooruitgang is geboekt. De raad komt met drie oplossingen om schulden te voorkomen.
Eenvoudige regels
De eerste oplossing ligt in het eenvoudiger maken van regels en uitvoering. De RVS wijst met name op de noodzaak om de toeslagensystematiek van de Belastingdienst te vereenvoudigen. Pauline Meurs, voorzitter van de RVS:“Mensen met inkomensondersteuning hebben gemiddeld te maken met dertien verschillende regelingen. Veel mensen raken verstrikt in dit web van regelingen die bovendien allemaal een andere kant op wijzen.” De raad realiseert zich dat het structureel wijzigen van de toeslagensystematiek tijd kost. Een oplossing voor de korte termijn is het direct overmaken van toeslagen naar de organisaties waar de toeslag voor bedoeld is. Meurs: “Zo zou de huurtoeslag meteen naar de wooncorporatie en de zorgtoeslag direct naar de zorgverzekeraar moeten worden overgemaakt. Ook moeten altijd individuele oplossingen bij complexe probleemgevallen mogelijk zijn, als het nodig is ook buiten de bestaande regels om. Denk daarbij aan coulanceregelingen.Financiële hulp
De RVS ziet een tweede oplossing in het bieden van financiële hulp en advies, nog voordat er schulden zijn. Mensen moeten eenvoudiger en sneller toegang krijgen tot hulp. Gemeenten hebben al de mogelijkheid om laagdrempelige hulp aan te bieden, maar daar wordt nog te weinig gebruik van gemaakt. Goede voorbeelden zijn er wel al, zoals in Amersfoort. Alle gemeenten zouden dit moeten aanbieden.Meer verantwoordelijkheid bij schuldeisers
Tenslotte pleit de RVS ook voor een heldere zorgplicht van de schuldeisers. De verantwoordelijkheid van overheid, bedrijven en organisaties om te voorkomen dat mensen schulden krijgen, moet worden versterkt. Denk daarbij aan begrijpelijke communicatie en alertheid op laaggeletterdheid. Of aan het tijdig bieden van hulp of een regeling bij een achterstand in betaling. Ook hiervan zijn al goede voorbeelden, zoals de City Deal Inclusieve Stad, een initiatief van een aantal steden en ministeries. Deze voorbeelden verdienen navolging. Overheid, bedrijven en organisaties moeten meer investeren in innovatie en het leren van elkaar.
“Wij zien ook veel voordelen in een landelijk incassobureau – naar Zweeds voorbeeld. Het biedt betere bescherming aan mensen met een schuld. Bovendien zijn schuldproblemen eerder zichtbaar, omdat problematische schulden op één plek terechtkomen”, aldus Meurs.Bron: website RVS
-
Article
Goed leven
Met de bundel Goed leven wil de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) laten zien dat goed leven zeer divers is. En dat het niet vanzelfsprekend is en zeker ook niet gemakkelijk. We geven een podium aan mensen die ons vertellen of laten zien wat goed leven voor hen betekent. Voor sommigen is goed leven een hele klus. Niet alle facetten van goed leven komen aan bod. Het thema is zo veelzijdig dat het zich niet laat vangen tussen de voor- en achterkaft van een boek.