Resource-conscious urban planning and design: Exploring the potential of urban metabolism assessments

Met het oog op verstedelijking, klimaatverandering, en de uitputting van grondstoffen, is het essentieel dat steden resources (hulpbronnen) op een meer duurzame wijze gaan beheren. Planologen, stedenbouwkundigen, landschapsarchitecten en andere ontwerpdisciplines spelen hierin een belangrijke rol, omdat de vorm en functie van de stad van invloed zijn op resourcestromen en -voorraden. Bovendien is ontwerpen integraal en probleemoplossend van aard. De integrale en probleemoplossende eigenschappen van ontwerpen zijn essentieel om vorm te geven aan plannen en strategieën voor het duurzame beheer van resources. Voor het maken van deze plannen en strategieën is wetenschappelijke kennis van stedelijke resource-stromen onmisbaar. Inzicht in stedelijke resource-stromen kan worden verkregen door middel van analyses van het stedelijk metabolisme. De term ‘stedelijk metabolisme’ (Urban Metabolism) verwijst naar de resource voorraden en -stromen door steden en de gerelateerde processen die de instroom aan ruwe grondstoffen, energie en water omzetten in o.a. bebouwing, menselijke biomassa, en afval. Gebruikelijke analyses van het stedelijke metabolisme, zoals stofstroomanalyses (Material Flow Analysis, MFA), kwantificeren resource stromen om inzichtelijk te maken hoe een bepaalde stad functioneert op een specifiek moment in de geschiedenis.

Wetenschappers erkennen het potentieel van stofstroomanalyses voor stedelijke planologie en ontwerp. Ze wijzen echter ook op de tekortkomingen van deze analyses, die de benutting van dit potentieel in de weg staan. Een belangrijke tekortkoming van MFA is de zogenaamde ‘black box’ benadering: een MFA geeft geen inzicht in de aanwezige variatie in het stedelijk metabolisme en ook niet in de stedelijke karakteristieken die dit metabolisme beïnvloeden – zoals de stedelijke vorm, het type bedrijvigheid dat aanwezig is, en de bevolkingssamenstelling. Daarom is het doel van dit onderzoek: (I) Bepalen hoe de mate van volledigheid (dekking) en resolutie van analyse van stedelijk stofstroomanalyses van invloed zijn op het potentieel van deze analyses om inzicht te verschaffen in het stedelijk metabolisme, en (II) Het in kaart brengen van de factoren en mechanismen die resource voorraden en -stromen beïnvloeden, om zo beter te begrijpen hoe het stedelijk systeem en haar metabolisme samenhangen.

De resources energie en water staan centraal in dit onderzoek.

Dit onderzoek ondersteunt het ontwerp of ontwerpproces en kan als zodanig beschouwd worden als 'research for design'. Het doel van dit proefschrift is namelijk om met methodische ontwikkeling en systeemkennis bij te dragen aan de kennisbasis voor stedelijke planologie en ontwerp dat bewust rekenschap geeft van resources. Dit onderzoek is multi-methodisch en transdisciplinair: er wordt gebruik gemaakt van onderzoeksmethoden en kennis vanuit verschillende wetenschappelijke disciplines, maar ook van de kennis van partijen die werkzaam zijn in de planologie, het stedelijk ontwerp en resource beheer. Het empirische deel van het onderzoek heeft zich gericht op Amsterdam. Naast het verkrijgen van de input van stakeholders zijn er verschillende soorten data geanalyseerd voor een stofstroomanalyse op gemeentelijk niveau en analyses op een gedetailleerder niveau, waaronder buurt- en wijkniveau. Binnen het onderzoek is de verbinding gelegd met de kennisbasis van diverse relevante disciplines zoals industrial ecology, urban ecology en environmental history door gebruik te maken van de literatuur uit deze disciplines.

Bron: Voskamp, I. M. (2020). Resource-conscious urban planning and design: Exploring the potential of urban metabolism assessments. Wageningen University. https://doi.org/10.18174/533893