Deze publicatie is afkomstig van de website van Amnesty International.
Ongecontroleerde macht
ID-controles en gegevensverzameling van vreedzame demonstranten in Nederland
Door de eeuwen heen is protest een middel geweest om mensenrechten te bevorderen. Demonsteren is een vreedzame en dynamische manier waarop mensen gebruik kunnen maken van hun mensenrechten op vrijheid van meningsuiting en vergadering en vereniging. Deze rechten geven mensen de mogelijkheid om hun meningen en ideeën te uiten, onrecht en misbruik aan de kaak te stellen en machthebbers ter verantwoording te roepen. Staten hebben de plicht om alle demonstraties te respecteren, beschermen en faciliteren. Toch zien regeringen demonstreren vaak niet als een mensenrecht, maar als een risico voor de openbare orde.
In de afgelopen jaren heeft Amnesty International geconstateerd dat staten steeds vaker het
demonstratierecht belemmeren, onder meer door surveillance van protest. In Nederland grijpen autoriteiten naar surveillancemiddelen om informatie over demonstraties en demonstranten te verzamelen. Dat laat zien dat de autoriteiten protest in de eerste plaats als een risico zien en niet als de uitoefening van een mensenrecht dat zij verplicht zijn te faciliteren. De politie verzamelt gegevens van sociale media, zet cameratoezicht in tijdens demonstraties en komt bij activisten aan de deur om vragen te stellen over hun deelname aan demonstraties. De politie experimenteert daarnaast met de inzet van andere surveillancetechnologieën, zoals drones.
Dit rapport concentreert zich op het gebruik van identiteitscontroles (ID-controles) door de politie alssurveillancemiddel. Tijdens demonstraties controleert de politie regelmatig organisatoren en deelnemers om informatie te verzamelen over protesten en demonstranten. De politie hanteert een werkwijze van controle en gegevensverwerking die zich richt op vreedzame demonstranten. Die werkwijze is in strijd met het recht op privacy en heeft een chilling effect (ontmoedigend effect) op het demonstratierecht. Het is belangrijk op te merken dat surveillance van protest bovendien een discriminerend effect kan hebben. Getuigenverklaringen van demonstranten laten zien dat antiracismedemonstranten, transgender en gender non-conforme mensen en mensen die geen verblijfsstatus hebben of in afwachting zijn van goedkeuring van hun verblijfsaanvraag in de praktijk disproportioneel getroffen worden in de uitoefening van hun demonstratierecht.
Image credits
Header image: yellow banner.jpg