Al meer dan 75 jaar proberen we te bevatten wat niet te bevatten is en te beschrijven wat onbeschrijflijk is.
Hier, op deze plek stond tot voor kort het Monument van Joodse Erkentelijkheid. Het was een gebaar van leden van de Joodse gemeenschap die de oorlog had overleefd, als dankbetuiging aan ‘de beschermers der Nederlandse Joden in de bezettingsjaren’.
Bij de onthulling in 1950 zei burgemeester D’Ailly: “De gemeente aanvaardt het met trots, maar ook met schaamte.”
Hoewel sommige Amsterdammers zich moedig tegen de Jodenvervolging hadden verzet, deed deze dankbetuiging volgens velen geen recht aan wat zich tijdens de bezetting in Amsterdam had afgespeeld.
Want zoals we allemaal weten, leefden er aan het begin van de bezetting 140.000 Joden in Nederland. 80.000 van hen woonden in Amsterdam. Slechts 15.000 hebben de Shoah overleefd: 65.000 Amsterdamse joden zijn nooit meer teruggekeerd. Amsterdam is tijdens en na de bezetting ernstig tekortgeschoten in de bescherming en behandeling van onze Joodse inwoners, zonder wie Amsterdam ondenkbaar was en is.
Dit monument is een erkenning van de moord op 102.000 Nederlands Joodse slachtoffers en 220 Nederlandse Roma en Sinti slachtoffers.
Ieder van hen heeft hier een naam in het steen.
Wie zijn wij, anders dan hoe wij heten? Ouders kiezen onze namen met zorgvuldigheid. Geliefden fluisteren onze naam met tederheid. Wij horen onze naam en voelen ons gekend. Wij erven onze namen en laten onze namen na.
Naam voor naam, steen voor steen, muur voor muur. De in steen gebeitelde namen - deze muren - staan als een vesting tussen ons en het vergeten. In onze hoofdstad, wonen nu voorgoed de namen van hen die er niet mochten zijn. Van hen die met miljoenen anderen uit de herinnering van ons continent en van de wereld moesten worden gewist.
Hier kunnen wij hen bezoeken. Hier laten wij onze vingers langs de stenen glijden, noemen wij hun namen en gedenken wij hun levens.
Dat onze hoofdstad nu plaats biedt aan dit nationale monument is niet alleen de vervulling van een plicht. Het is ook de aanvaarding van een opdracht:
Alle namen, IN MEMORIAM.
Omdat de Shoah niet in aantallen, maar alleen in namen te bevatten is.
In de Joodse traditie zeg ik:
moge hun nagedachtenis ons tot zegen zijn.