De Floriade ‘Amsterdam 1972’ is de grootste en drukste tuinbouwtentoonstelling die ooit ter wereld werd gehouden. 700.000 m2 natuur midden in de randstad. 11 Binnententoonstellingen in 12.000 m2 Amstelhal, een ongekende overdaad aan educatief materiaal en speelse evenementen in een architectuur die leek en vakman bekoorde.
Maar liefst 5 miljoen mensen bezochten in de periode van maart tot oktober de Amsterdamse Floriade. Het tentoonstellingsterrein bestond uit verschillende locaties, aan elkaar verbonden met een Floriade treintje een kabelbaan, expocars en panoramagondels. Nabij de entree, huidige hoofdingang, was het Reuzenrad van waaruit een groot deel van de stad te zien was. Het Dahliarama, Rododendronvallei, Rosarium en de grote lelie-tentoonstelling waren belangrijke hoogtepunten van de expo.
Het toen nog nieuwe Amstelpark besloeg slechts een gedeelte van het tentoonstellingsterrein, ook het Beatrixpark en een deel van het dijklichaam waarop later de Ringweg Zuid en het Station Amsterdam RAI werden aangelegd waren onderdeel van de Floriade.
Een aantal van de Floriade paviljoens is er nog steeds en wordt verhuurd aan diverse kunstorganisaties, waaronder het Glazen Huis: Zone2Source en het Belgische Paviljoen: het Tekenkabinet.
De eerste Amsterdamse Floriade 1972 die van 30 maart tot 1 oktober in 1972 werd georganiseerd was toen de drukst bezochte tuinbouwtentoonstelling ooit ter wereld gehouden. Het toen nog nieuwe Amstelpark besloeg slechts een gedeelte van het tentoonstellingsterrein, maar ook het Beatrixpark en een deel van het dijklichaam waarop later de Ringweg Zuid en het Station Amsterdam RAI werden aangelegd waren onderdeel van de Floriade. Na de sluiting van de Floriade bleef een fraai park over, waar een groot deel van de voorzieningen die voor het evenement waren aangelegd aanwezig bleef. Hiertoe behoren de Amsteltrein (een smalspoortreintje), een doolhof, een rosarium, een oranjerie, het Glazen huis, kassen, een midgetgolfbaan, de Rododendronvallei, het Verlaten land, Parkgalerie Papillon en een grote speeltuin voor kinderen.
Weet u nog wat daar allemaal te zien en te doen was? Fris uw geheugen maar op en bekijk hier de amateurbeelden van oud-Rivierenbuurt bewoner, de inmiddels overleden, P.W. (Piet) van Rossum.
Het Amstelpark vindt zijn oorsprong in de Floriade van 1972, de internationale tuinbouwtentoonstelling die één keer in de tien jaar ergens in Nederland wordt gehouden. Internationale- en nationale inzenders hebben het park toen ingericht met sfeervolle presentaties.
Het Beatrixpark ligt ten noorden van de A10 Ringweg-Zuid tussen de Beethovenstraat en de RAI, en is goed bereikbaar vanaf de Diepenbrockstraat. Door het park lopen mooie wandel- en fietsroutes.
Amstelpark
Na de Floriade, is getracht de originele inzendingen zoveel mogelijk te behouden. Vandaar dat u in dit park nog een grote verscheidenheid aan bloemen, planten en bomen aantreft. De kinderboerderij en speeltuin, het treintje en diverse horecagelegenheden geven volop gelegenheid tot recreëren.
Beatrixpark
Het Beatrixpark is één van de oudste moderne stadsparken van Amsterdam, voor publiek geopend in mei 1938. Het oudste deel van het park is in de jaren dertig ontworpen door mejuffrouw Mulder, een stedenbouwkundige van de gemeente, in de romantische stijl. In 1994 is de Natte vallei langs de Ringweg-Zuid aangelegd ter compensatie voor de uitbreiding van de RAI.
Artsenijhof
De Artsenijhof ligt aan de oostkant van het park en is ontstaan vanuit de tentoonstelling Floriade 1972. De hof is een medicinale kruidentuin en bestaat uit drie delen met elk een eigen karakter. Er groeien honderden geneeskrachtige kruiden. Bij de meeste planten staan bordjes met vermelding van naam en de geneeskrachtige werking. Aan de zuidkant zitten twee grote stenen leeuwen met het wapen van Amsterdam en Nederland.
De vereniging 'Vrienden van het Beatrixpark' doet het onderhoud van de hof met een groep van deskundige vrijwilligers.
Kastanjering
De kastanjering bestaat uit een dubbele rij jonge en zeer oude kastanjes rondom plantvakken en een vijver.
Ereplateau
Het ereplateau was de plek waar de 'winnende' planten een plek kregen in relatie tot de Floriade 1972.
Natte vallei
Dit is het laatst aangelegde gebied in het park (1994) met uitzichtheuvels en een langwerpige vijver.
Zone2Source is een tentoonstellingsplatform voor kunst, natuur en technologie in het Glazen Huis in het Amstelpark. Kunstenaars uit binnen- en buitenland worden uitgenodigd projecten te ontwikkelen waarin alternatieve verbeeldingen en praktijken voorgesteld worden over onze omgang met natuur.
In het licht van de huidige ecologische crisis is de scheiding tussen natuur en cultuur/technologie die we eeuwenlang gemaakt hebben niet meer houdbaar, en moeten we nieuwe verbeeldingen creëren over de verstrengeldheid van de mens met zijn/haar leefomgeving. Kunst speelt een belangrijke rol in het experimenteren met en stimuleren van nieuwe verbeeldingen over een 21ste omgang met natuur. Het programma is geïnspireerd door het Amstelpark als voormalig Floriade park en laat ons met een nieuwe blik naar de wereld om ons heen kijken.
Tentoonstellingen vinden plaats in het Glazen Huis maar ook regelmatig in de buitenruimte van het park. Elke twee maanden presenteren we solo of groepstentoonstellingen met een publieksprogramma van workshops, excursies, lezingen en debatten waarin we dieper ingaan op de thema’s die de kunstenaars in hun werk aandragen. Daarnaast organiseert Zone2Source in samenwerking met partnerorganisatie langlopende onderzoeksprojecten waarin kunstenaars artistiek onderzoek doen naar het Amstelpark of andere landschappen in Nederland waarin de relatie tussen mens en natuur onderzocht wordt.
De cultuurhistorische verkenning Gaasperplaspark (Floriade 1982) heeft Monumenten en Archeologie geschreven in opdracht van Stadsdeel Zuidoost voor de herziening van het bestemmingsplan Gaasperplas. Daarnaast is het project opwaardering Gaasperplaspark een belangrijke aanleiding voor dit onderzoek. Een gerevitaliseerde Gaasperplas kan bijdragen aan de versterking van Gaasperdam als woon-, leef- en recreatiegebied.
Het accent binnen deze cultuurhistorische verkenning ligt op het Floriadeterrein. Het onderzoek heeft geresulteerd in een beknopte uiteenzetting van de ontstaansgeschiedenis en een overzicht van de in het gebied aanwezige bovengrondse cultuurhistorische waarden. Bij cultuurhistorische waarden gaat het over sporen, objecten, patronen en structuren die zichtbaar of niet zichtbaar onderdeel uitmaken van onze leefomgeving en een beeld geven van een historische situatie of ontwikkeling. In veel gevallen bepalen deze cultuurhistorische waarden de identiteit van een plek of gebied en bieden ze aanknopingspunten voor toekomstige ontwikkelingen. Het is wel van belang dat cultuurhistorische waarden worden betrokken in de planvorming en worden meegewogen in de besluitvorming over de inrichting van een gebied.
Het stadsdeel heeft Monumenten en Archeologie gevraagd aan te geven in hoeverre het ontwerp voor de tentoonstelling die in 1982 werd gehouden, nog herkenbaar is in het huidige park en welke elementen waardevol zijn om te behouden. De cultuurhistorische verkenning begint met een uiteenzetting van de ontstaansgeschiedenis. Daarna volgt een analyse van het ontwerp en een beschrijving op welke wijze de belangrijkste delen daarvan nog herkenbaar zijn in het huidige park. De conclusie omvat een cultuurhistorische waardebepaling van dit deel van het park en aanbevelingen ten aanzien van het beheer en de toekomst van het park.
De tweede Amsterdams Floriade werd in 1982 georganiseerd en gehouden op de plek in Amsterdam Zuidoost die nu het noordelijk deel van het recreatiegebied Gaasperplas vormt. Na afloop van de Floriade werden bijna alle toevoegingen verwijderd, zodat een eenvoudiger stadspark (het Gaasperpark) overbleef. Dit in tegenstelling tot het Amstelpark, waar diverse onderdelen van de Floriade bleven bestaan.
Winnie Meyer Ricard woont in de buurt Gein 3 en is voorvechter van een groene leefbare woonomgeving. Als lid van de klankbordgroep kijkt en denkt zij mee bij het maken van het nieuwe ontwerp voor de Gaasperplas. In dit artikel vertelt ze wat zij belangrijk vindt. De foto's zijn uit haar persoonlijke archief.
“Toen wij 32 jaar geleden in de nieuwe buurt Gein3 gingen wonen was de directe nabijheid van de groene omgeving misschien wel de belangrijkste reden. Wij kenden het gebied, doordat we er al vaker kwamen vanuit onze woonplaats toen, Diemen, en doordat ik in de omgeving werkte bij het opbouwwerk.
In de vele jaren erna bleef onze omgeving gelukkig grotendeels groen, ondanks vele dreigende plannen voor aantasting. Ik raakte betrokken bij allerlei activiteiten, zowel in en voor de buurt, als voor het behoud van de natuur in de omgeving. Zoals voor de Gaasperzoom en de Gaasperplas, later voor het Platform Gaasperdam Groen, een initiatief van het Wijkoverleg Gaasperdam (WOG).
Het ging en gaat om het belang van het behoud van de verbindingen tussen onze groene stadsrandgebieden, de essentiële samenhang die inmiddels ook de overheid erkent in het NNN, het Natuur Netwerk Nederland. Daar wil ik me, liefst samen met vele anderen uit de buurt en de wijk voor blijven inzetten. Vanuit de Vereniging Geindriedorp en andere organisaties en op verschillende manieren. Op dit moment ben ik samen met verschillende andere Geinbewoners betrokken bij de Klankbordgroep van het project dat zich bezig houdt met de toekomst van de Gaasperplas.”
Groene zaterdag op de Gaasperplas
Nog 40 jaar Gaasperplas, en liefst lang erna
“De meeste bewoners van de Geinbuurten weten het waarschijnlijk: we wonen in de wijk Gaasperdam, ten zuiden van de Gaasperplas, ten westen van rivier de Gaasp en ten noordwesten van het riviertje het Gein. Alleen de oude rivieren Gaasp en het Gein ontstonden op natuurlijke manier, de Gaasperplas en Gaasperdam zijn door mensen gemaakt.
Amsterdam barstte de laatste eeuwen op grote schaal uit z’n te krappe jas en zocht steeds meer groeiruimte, vooral door in het omringende polder- en waterland te gaan bouwen. Door ook het gebied ten zuiden van de eerder aangelegde Bijlmer met zand op te spuiten werd Gaasperdam ontwikkeld. De daar geplande nieuwe wijk zou Bijlmer-Zuid heten, later vond men dit om verschillende redenen minder geslaagd en werd de wijk naar de naastliggende rivier genoemd.
De Gaasperplas ontstond in de jaren ‘60 en 70 van de vorige eeuw door zandwinning voor de bouw van de Bijlmer en het toen nog in de verre toekomst geplande Gaasperdam. Het werd een heel diepe plas, met zandige oevers, waar in de loop der tijd een wilde, ruige begroeiing ontstond. Al in die zestiger jaren besloot de gemeenteraad dat daar voor de toekomstige bewoners van de nieuwe wijk een groene en rustige recreatieplek moest komen.”
Floriade 1982
“Op de noordoever werd in 1982 de wereldtuinbouwtentoonstelling Floriade gehouden. Een aantal bijzondere elementen daarvan werd na afloop behouden in het Gaasperplaspark, zoals het was gaan heten. De zuid- en oostkant werden later ontwikkeld en hebben een eigen geschiedenis. Nu worden het hele park en plas samen simpelweg Gaasperplas genoemd. Na die ruim 40 jaar vinden overheden en beherende instanties het tijd om het park op te knappen en aan te passen aan de huidige en te verwachten toekomstige wensen voor recreatiegebruik, zodat het de komende 40 jaar weer mee kan.
Door ontbrekende geldmiddelen zijn veel Floriade-elementen allang verdwenen. De paden en andere voorzieningen zoals bruggen zijn aan het einde van hun levensduur. Het gebied heeft groot onderhoud en/of vernieuwing nodig. Er is nu ook geld beschikbaar om het park op te knappen en aan te passen aan de huidige en toekomstige wensen voor recreatiegebruik. Voorwaarde vindt men wel dat beheer en onderhoud van het park goedkoper moeten, zodat ook in de toekomst het gebied goed onderhouden kan worden."
Natuurwandeling in het Gaasperplaspark (bij Tjaskermolen)
Meningen verdeeld
"Het moet volgens de betrokken instanties een plek worden ‘waar Amsterdammers en alle buren in de regio zich welkom voelen en graag naar toe komen.’ De meningen hierover zijn verdeeld. Er zijn mensen die het al jaren betreuren hoeveel er is verdwenen van de oorspronkelijke Floriade-elementen. Zoals het rosarium en de azaleatuin. Anderen vinden dat het park vooral verloedert en dat de natuur onherstelbaar wordt vernield door de festivals die er worden gehouden. Zij willen dat er eigenlijk juist minder gaat gebeuren. Ook is er nog steeds de angst dat de plannen voor woningbouw aan de zuidoever weer tevoorschijn worden gehaald. Maar er zijn ook mensen die graag meer leuke en goede voorzieningen in en om het park zouden willen, zoals meer horeca, speelplekken en ook betere faciliteiten voor mensen met een beperking.
De basis voor de aanpak van het gebied staat in de ‘Ontwikkelstrategie Gaasperplas’ en is opgedeeld in zes deelprojecten:
Rondje Gaasperplas voor fietsers en voetgangers
Verbeteren hoofdentree vanaf metro Gaasperplas, inclusief onderzoek nieuwe stedelijke functie
Verbeteren secundaire entrees naar de Gaasperplas
Herinrichting voormalig Floriadeterrein
Haalbaarheidsonderzoek naar nieuw stadsstrand
Onderzoek zelfbeheer
Deze deelprojecten zijn vooraf vastgesteld en lang niet iedereen vindt bepaalde zaken erin het meest belangrijk of nodig. Alle gebruikers (dus de bewoners, ondernemers, verenigingen, scholen, sporters enz.) kunnen nog wel met andere initiatieven en voorstellen komen dan de genoemde onderwerpen. De projectleiding noemt als voorbeelden een stedelijke functie, zoals horeca, hoewel dat niet per se stedelijk hoeft te zijn, en ‘activiteiten’ in het park. Dat laatste kan bijzonder ruim zijn. Zo hoorde ik al suggesties als een openluchttheater, een meditatieplek en een kinderdoolhof."
Resten van de Floriade azaleatuin
Utopie
"Voor mij persoonlijk blijft elk ontwerp voor een toekomstig vernieuwd en verfraaid park een utopie zonder duidelijkheid over het toekomstig beleid met betrekking tot festivals en andere evenementen erin. Als ook in de toekomst de terugkerende aantasting van het park hierdoor en de ongestrafte overtreding van natuurbeschermings- en milieuwetten ongehinderd mogen doorgaan heb ik weinig vertrouwen in een echt vernieuwd park.
Een heringericht park, gebouwd op een fundament van onzekerheden over handhaving van overheidswetgeving en beleid gericht op het voorkomen van vernieling en vernietiging, is dan gebouwd op drijfzand. Of misschien wel ijs.
Een beetje merkwaardig blijft het natuurlijk ook dat wij, mensen van nu, vanuit ónze wensen en ideeën praten over hoe park en plas er over 40 jaar voor onze achterkleinkinderen moet uitzien! Laten wij eerst maar eens zorgen dat zij in 2060 nog iets hébben om te gaan denken over de toekomst van het park in 2100... Hopelijk vinden zij ook dan nog steeds dat, naast allerlei voorzieningen erin, een groen en divers natuurlijk park zo vlakbij een woongebied toch het allerbelangrijkste is!"