Toespraken Burgemeester van Amsterdam - 2021

Op zondag 19 december is Ed van Thijn op 87-jarige leeftijd overleden.

Zij vrouw en dochters lieten weten dat Ed tot het einde betrokken, helder en geestig was.

De langstzittende burgemeester van na de oorlog heeft een lang, rijk en betekenisvol leven gehad. De onontkoombare cijfers over de Jodenvervolging in Amsterdam tonen aan hoe onwaarschijnlijk dat is geweest. Tot tweemaal toe werd Ed van Thijn geïnterneerd in Westerbork, waarvan eenmaal door het verraad van zijn onderduik. Die geschiedenis lag ten grondslag aan zijn eigen drijfveren. Hij schreef er zelf de volgende woorden over: “Racismebestrijding was voor mij de belangrijkste reden om in de politiek te gaan en uiteindelijk ook om naar het burgemeesterschap van Amsterdam te dingen.”

Daar komt bij dat Van Thijn zich altijd hartstochtelijk heeft ingezet voor de democratie en de rechtsstaat. Als raadslid in de jaren ’60 hield Van Thijn al een pleidooi om de vergunningsplicht voor demonstraties af te schaffen. Hij is de grondlegger van ons beleid dat het demonstratierecht als grondrecht huldigt.

In 1983 leek Amsterdam geen schim meer van zijn vroegere zelf. Grote onvrede over woningnood en werkeloosheid leidde tot een grimmige sfeer, waarbij demonstraties vaak uitliepen op geweld. Onze stad voelde zich nietig in een verstikkende wereld van Koude Oorlog en een schijnbaar uitzichtloze recessie. Woorden als ‘doemdenken’ en ‘generatie Nix’ etaleerden het gebrek aan hoop onder jongeren van toen.

Bij zijn installatierede in dat jaar kondigde de kersverse burgemeester Ed van Thijn aan om zich te verzetten tegen een ‘knokploegendemocratie waarin het recht van de sterkste de overhand krijgt.’ Met een onverschrokken, maar bedachtzaam optreden bracht de burgemeester de stad tot bedaren.

Hij smeedde een ijzersterke samenwerking in de driehoek, waardoor het lukte, in hele moeilijke tijden de drugsoverlast op de Zeedijk aan te pakken en veel vormen van criminaliteit terug te dringen. Hij ziet de groeiende georganiseerde misdaad tegenover de in zijn woorden ‘ongeorganiseerde overheid’. Maar als Van Thijn erachter komt dat in zogenaamde interregionale rechercheteams drugshandel wordt toegelaten ten behoeve van de opsporing grijp hij resoluut in. De parlementaire enquête naar de IRT-affaire bevestigt zijn juiste handelen, maar Van Thijn heeft zijn ministerspost waarvoor hij het burgemeesterschap had opgegeven dan al moeten neerleggen.

Na de Bijlmerramp zagen de bewoners van Zuidoost en de rest van de stad dat zij, ook op het aller moeilijkste moment, op hun burgemeester konden rekenen. Van Thijn verloor kalmte, noch medemenselijkheid en zorgde ervoor dat, te midden van de chaos, de hulpdiensten zo goed mogelijk konden werken en iedereen noodhulp en opvang werd geboden.

Ed van Thijn ontving de groten der aarde als Nelson Mandela, met hetzelfde gemak als waarmee hij zich in de Jordaan of het Ajax-stadion begaf. Werkte met communistische wethouders net zo goed samen als met die van VVD-huize.

Als burgemeester gooide hij de deuren van het stadhuis en de ambtswoning open. Knoopte gesprekken aan met ondernemers en actieve bewoners, en bereisde de wereld om het verhaal van Amsterdam te vertellen. Er werd wel eens gekscherend gedaan over zijn poging om de Olympische Spelen binnen te halen en het imago van de stad te verbeteren. Maar zijn enthousiasme, optimisme en geloof in de stad sloegen aan, bij bewoners, bedrijven en bezoekers.

Ed van Thijn liet Amsterdam weer stralen.

Op de Gouden Medaille die hij bij zijn afscheid kreeg stond:

‘Burgemeester van alle Amsterdammers.’

Maar ook na dat burgemeesterschap en het te korte ministerschap werkte Ed van Thijn hard door. Bijvoorbeeld als bestuurslid van de International Crisis Group.

Hij bleef een gezaghebbende en welluidende stem in het maatschappelijk debat. Zijn zelfkritische politieke memoires werden goed gelezen.  In academische kring oogstte hij waardering met treffende beschouwingen over de politiek en de democratie, onder andere als houder van de Den Uyl-leerstoel een de UvA en de Cleveringa-leerstoel in Leiden.

Hij kon prachtig schrijven. Verhalen, die door merg en been gaan, over zijn eigen verleden. Over zijn joodse identiteit, onlosmakelijk verbonden met de aller-duisterste periode uit onze geschiedenis en de steeds sterker wordende verbondenheid met de tradities uit ‘de rijke geschiedenis van het Amsterdamse jodendom.’

Bij de onthulling ven het Holocaust Namenmonument was hij diep geroerd.

Maar nog altijd betrokken, helder en geestig.

En zo zal Amsterdam Ed van Thijn herinneren.

Namens raad en college heb ik onze deelneming aan zijn vrouw en dochters overgebracht.

Dames en heren,

Dank voor de uitnodiging om hier te spreken.

In een tijdgewricht waarin velen zich zorgen maken over toenemende polarisatie, het afbrokkelende politieke midden, verhitte identiteitspolitiek en toenemend wantrouwen, wil ik vandaag graag een lans breken voor de protesterende mensen, voor de zogenoemde flanken, en voor het (vreedzame) conflict. Misschien verrast het u van een burgemeester die elke week haar handen vol heeft protest, de bijna 1500 demonstraties die er per jaar plaatsvinden. Maar ik denk dat deze vooral duidelijk maken dat wij ons beter moeten verdiepen in de betekenis van strijd en maatschappelijk verzet.

De naamgever van deze lezing was er naar verluid goed in: ruziemaken. Herzberg polemiseerde graag en heeft veel mensen op de kast gejaagd met zijn scherpe pen. Het mooie was: dat deed hij niet alleen met anderen, maar ook met zichzelf. Bij elk argument ging hij zelf op zoek naar het ultieme tegenargument. En dat leidde ertoe dat zijn biograaf Arie Kuiper zijn literaire erfenis typeerde als ‘genuanceerd denken’.

Conflict heeft een moeizame plek in onze poldersamenleving. We willen graag overleggen, het midden vinden, niet ruzie maken. Dat conflict ongemak oplevert betekent echter niet dat het onwenselijk is. Zowel de strijd om maatschappelijke posities als maatschappelijk verzet tegen machtshebbers zijn fundamenten van onze pluriforme democratische samenleving. Tegelijk kunnen maatschappelijke strijd en maatschappelijk verzet ook destructief worden. Bij zowel de kracht als het gevaar wil ik vandaag stilstaan.

“Stad” en “spanning”: je zou mij er moeiteloos van kunnen overtuigen dat die begrippen etymologisch verwant zijn. Spanning is voelbaar in buurten waar grote verschillen zijn in leefstijl en wereldbeeld. Er hangt spanning in de straten waar fietsers, wandelaars, auto’s en trams elk hun ruimte pakken waar het kan, en waar toeristen van hun sokken worden gereden door maaltijdbezorgers. Dag en nacht wordt er geflirt en gescholden, gebotst en verleid. Al die verschillende mensen zijn voortdurend hun plek aan het innemen en bewaken, aan het aantrekken en afstoten, en dat zorgt voor een continue, voelbare spanning.

Dat werd misschien wel het meest duidelijk toen vorig jaar, door de lockdown, de spanning juist uit de straten verdween, of beter: zich verplaatste naar achter de voordeur en naar online. Ineens konden we verbaasd genieten van de stille stad, met een uitgestorven Dam, en grachten waar je een speld kon horen vallen. Het was, voor even, heerlijk. Maar tegelijk de stad was de stad niet meer.

Spanning, of polarisatie, is niet een probleem dat we moeten oplossen of voorkomen. Het is een wezenskenmerk van de stad. Een stad waar meningen alleen in de huiskamer te horen zijn, waar verschillen in opvattingen en leefwijze nooit publiekelijk knetteren, is niet vrij, niet democratisch en uiteindelijk voor zijn inwoners daardoor ook niet veilig.

En minstens zo belangrijk. Meningsverschil en conflict hebben een belangrijke democratische functie. Het verzet van groepen over normen en opvattingen van anderen en de strijd die daarop volgt, leidt dikwijls tot emancipatie en nieuw maatschappelijk bewustzijn. Verzet tegen machthebbers is wezenlijk, ook, of juist wanneer dat tot ongemak leidt voor de status quo. En de stad is daarbij vaak het podium.

Ik wil twee soorten strijd onderscheiden.
Als eerste maatschappelijke strijd, strijd om maatschappelijke posities, ofwel horizontale polarisatie. Dit gaat om mensen en groepen die met elkaar strijden om erkenning, om een volwaardige plaats in de samenleving.
Als tweede is er maatschappelijk verzet, ofwel verticale polarisatie. Hierbij komt een groep hoofdzakelijk in actie tegen de overheid omdat ze vindt dat er onrecht wordt aangedaan, dat er sprake is van nalatigheid of dat de overheid wakker geschud moet worden.
Vanzelfsprekend is dit onderscheid enigszins kunstmatig. Groepen die woedend zijn op elkaar betrekken daar ook altijd de aanwezige of afwezige overheid bij. Denk bijvoorbeeld aan het nu al jaren durende conflict over zwarte piet. Groepen in de samenleving zijn boos op elkaar, ze zijn ook boos op de overheid die teveel of te weinig stelling neemt, of ronduit de verkeerde dingen zegt. Tegelijk is het onderscheid noodzakelijk omdat er een andere reactie mag worden verwacht van het bestuur bij burgers die met elkaar strijden, dan wel bij burgers die in verzet tegen hen zijn.

1. Laat me eerst iets zeggen over maatschappelijke strijd of horizontale polarisatie
Deze kent ruwweg twee vormen. Er is als eerste strijd die gericht is op emancipatie. Dan gaat het om erkenning van de eigen identiteit en de strijd om gelijke rechten en gelijk respect. De Duitse filosoof Honneth schreef een boek over het belang van erkenning. De strijd om erkenning, zegt hij, kan niet alleen worden begrepen als een belangenconflict. Het is een morele strijd: woede is ontstaan door herhaalde of structurele afwijzing van claims op erkenning. Het impliceert een normatief oordeel over de legitimiteit van sociale constructies; wie hoort erbij? Toegang tot rechtstatelijke instituties – deel mogen nemen aan verkiezingen, toegang tot recht en sociale zekerheden – is een voorwaarde om erbij te horen, maar niet genoeg. Erkenning vraagt om méér. We hoeven bij deze woorden alleen te denken aan de zwarte burgerrechtenbeweging in de Verenigde Staten om de woede over ontkenning te begrijpen en de terechte claim op democratische rechten, maar ook op sociale en culturele gelijkwaardigheid.

Daarnaast is er de strijd die zich juist richt op behoud van een (traditionele) identiteit. Een strijd die vaak voortkomt uit verliesgevoelens: verlies van maatschappelijke en economische status en vervreemding omdat de omgeving verandert, tradities verdwijnen en nieuwe groepen het lijken over te nemen. Toch sluiten behoudzucht en emancipatie elkaar bepaald niet uit: mensen kunnen zowel verliesgevoelens ervaren als strijden om erkenning en gelijk respect.

Er is in de loop van de Nederlandse geschiedenis veel strijd geleverd om erkenning en vaak was Amsterdam het podium. Denk aan de arbeidersbeweging in de tweede helft van de 19de eeuw. Toen de nieuwe industrie arbeiders klassenbewust maakte, ontstond het verlangen naar eigen organisaties, met een programma waarop politieke en sociale actie kon worden gevoerd. Bovendien waren de omstandigheden waar de arbeiders in werkten erbarmelijk. De Amsterdamse diamantbewerker Henri Polak wist 10.000 stakers op de been te brengen, en startte daarna de vakbond die een wereldprimeur had door de invoering van de 8-urige werkdag te bewerkstelligen. Hun strijd liep door tot ver in de jaren 60.
De vrouwenbeweging ontstond rond dezelfde tijd. Tijdens de eerste feministische golf (van 1870-1920) streden vrouwen streden om het vrouwenkiesrecht, toelating tot het verkrijgen (universitair) onderwijs en betaald werk. Deze strijd om gelijkwaardigheid moest van ver komen, bijvoorbeeld tot 1957 was er een expliciet arbeidsverbod voor gehuwde vrouwen in overheidsdienst. In 1969 werd Dolle Mina in het leven geroepen, een linkse, radicaalfeministische actiegroep, die met ludieke acties de rechten van vrouwen wilden verbeteren. De maatschappelijke strijd blijft tot op de dag van vandaag actueel, waarbij de me-too beweging weer een nieuwe wending betekende in de strijd voor erkenning en gelijkwaardigheid.

Een recent voorbeeld van emancipatie is natuurlijk Black Lives Matter. Zwarte Nederlanders die erkenning eisen voor hun positie, voor de discriminatie die ze aan den lijve ondervinden. Gelijktijdig zien we boeren strijden voor het behoud van hun werk, hun leven, hun maatschappelijke positie.

Net als BLM vonden zij met hun tractoren in Amsterdam ruimte. Nog recenter zijn er de oude bewoners van Amsterdam Noord, die hun leefomgeving ingrijpend zien veranderen en strijden voor behoud van oude stadsgezichten. Voor al deze maatschappelijke strijd geldt dat zij zich ook tegen politiek en bestuur richt. Ik kom daar straks op terug.

Amsterdam – met haar lange traditie van burgerlijk verzet- heeft hierin een specifieke positie. Het is een podium voor maatschappelijke strijd. Een vrij en veilig podium kunnen bieden voor protest is belangrijk en waardevol, en brengt tegelijk een grote verantwoordelijkheid mee.

Want al die heel verschillende groepen, bewegingen en protesten, doen beseffen dat het zo vaak de acties van gewone mensen zijn die de geschiedenis bepalen. De sociologe Saskia Sassen schreef: “Steden zijn ruimten waar mensen zonder macht een geschiedenis en een cultuur kunnen maken”.

Maatschappelijke strijd (horizontale polarisatie) kent ook problematische of zelfs destructieve varianten. De vrijheid van de één, kan de vrijheid van de ander inperken; het opeisen van rechten kan gepaard gaan met het vernederen en uitsluiten van anderen. Ik noem een aantal pijnlijke hedendaagse voorbeelden. Het feit dat je mag geloven én niet-geloven wat je wil is nog niet voor iedereen een vanzelfsprekendheid, zo blijkt recent uit de ernstige bedreigingen die schrijfster Lale Gül ondervond nadat zij de strijd aanbond met het milieu waaruit ze komt.
Een moment dat mij altijd bijblijft: tijdens een herdenking van de slachtoffers van de aanslag op een moskee in Christchurch, presteerden pro- Palestina demonstranten, met bivakmutsen en vlaggen om hun schouders, het om tijdens de toespraak van een rabbijn demonstratief met hun rug naar het podium te gaan staan. De rabbijn werd vernederd omdat de demonstranten een ander politiek punt wilden maken.
Destructieve polarisatie zie ik ook in de onverdraagzaamheid tegen mensen uit de LHBTIQ- gemeenschap. Veel mensen vertellen me dat hand in hand lopen minder vanzelfsprekend is dan enkele decennia geleden. Dat is schokkend. Meisjes en vrouwen, die onverlet de bevrijdende jaren ’70, te maken krijgen met nieuwe preutsheid òf de druk om meer bloot te geven dan je wil: ze doen het nooit goed en worden steeds veroordeeld om wie ze zijn. Zij worden vernederd door de dwingende macht en moraal van anderen en dat is onacceptabel.

2. Naast strijd kent onze samenleving ook maatschappelijk verzet, ofwel verticale polarisatie. Een groep verzet zich tegen politiek en bestuur of meer algemeen tegen de status quo. Verzet is een belangrijk middel van burgers om – buiten verkiezingen om – hun democratische rechten te gebruiken, om machthebbers verantwoordelijk te houden en te blijven controleren. Door individuele uitingen of massale demonstraties, stakingen, petities of burgerlijke ongehoorzaamheid in de vorm van het vreedzaam negeren van wetten of regels met een hoger politiek of moreel doel.

Ook hiervan kent de geschiedenis prachtige voorbeelden.

Zoals de Provo beweging in jaren 60 van de vorige eeuw; een ludieke heropleving van het anarchisme dat grotendeels geweldloos was en vooral zichtbaar werd door het provoceren van de gevestigde orde. Met vaak simpele provocaties werden de autoriteiten door Provo uitgelokt tot gedrag dat veel weerstand opriep of waarmee zij hun eigen regels overtraden. Een bekend voorbeeld van een provo-actie is het demonstreren met een wit laken nadat burgemeester Gijs van Hall de leuzen "Tegen het gewelddadig politieoptreden', en vervolgens ook "Vrijheid van Meningsuiting" en "Recht op Demonstratie" verboden had. Ook de demonstranten met de witte lakens werden gearresteerd, wat de onmacht van de autoriteiten aantoonde.

Een ouder (Amsterdams) voorbeeld van verzet tegen de macht was de Palingoproer in de Jordaan, in 1886. Een gewelddadige oproer die oppervlakkig gezien leek te draaien om een verbod op een populair spel - namelijk levende paling van een touw trekken - maar waarin uiteindelijk de lang onderdrukte woede van de volkswijk tegen de heersende macht, en gevoelens van verwaarlozing en vernedering een uitlaatklep kregen.

Als ik mijn stad verlaat en een blik op de internationale geschiedenis werp, dan zijn er natuurlijk talloze aangrijpende voorbeelden van verzet tegen machthebbers; van de Franse revolutie tot de marsen tegen Vietnamoorlog in Washington DC, 1969, van de opstand onder leiding van Tula tegen de slavenhouders, tot de Stonewall rellen in New York, en van de Februaristaking in Amsterdam tot de protesten op het Tarhirplein in 2011.

Machthebbers worden opgevoed door verzet. Het is noodzakelijk, bescheiden stemmend, en dwingt tot zelfkritiek. Ongemak vanwege aanhoudend commentaar, boze discussies over de juistheid van het handelen, zijn heilzaam. Hoe lastig het soms ook is.
Denk even terug aan de boze bewoners uit Amsterdam Noord, die zowel strijden voor hun maatschappelijke positie ten opzichte van andere groepen, de nieuwe bewoners, als ook in verzet zijn tegen de heersende macht en instituties, en de spelregels van de macht ter discussie stellen. “Jullie vragen ons om mee te praten over iets dat een ‘voorgenomen besluit heet’, zei een woedende bewoonster tegen me. “Ik moest het opzoeken en toen snapte ik het nog niet; mogen we nou meepraten of niet?”

Voor een goed functionerende democratie moeten burgers het democratische proces vertrouwen, en tegelijkertijd moeten ze machthebbers juist niet te veel vertrouwen; een kritische houding brengt de macht in beweging en houdt bestuur en politiek scherp.
De voorbeelden zeggen genoeg: maatschappelijk verzet heeft de wereldgeschiedenis bepaald. Er zijn oorlogen door beëindigd, ondemocratische machthebbers door afgetreden. Niet zelden was de opstand een voorbode van ingrijpende verbeteringen in de situatie van veel grotere groepen mensen. Zij vormden een voorhoede die vaak de prijs betaalt omdat ze zelf nog niet de vruchten plukten, maar generaties na hen konden dat wel. Zo betalen de slachtoffers van de toeslagenaffaire een hele hoge prijs. Tegelijk maken hun lijden en hun woede duidelijk dat niet alleen zij gecompenseerd moeten worden maar dat de overheid fundamenteel moet veranderen, menselijker moet worden en in plaats van wantrouwen verspreiden, vertrouwen moet geven.

Maatschappelijk verzet tegen politiek en bestuur kent echter ook een zorgelijke kant. De socioloog Dahrendorf sprak ooit van staatsverlaters: mensen, dikwijls in kwetsbare omstandigheden, voelen zich niet gehoord of begrepen en verliezen elk vertrouwen in de overheid en in politieke instituties. Dit kan leiden tot afkeer van de democratie en van de samenleving waarin men leeft: in plaats van nog langer deel te nemen aan het verzet, keert men zich volledig af – stemt niet meer en maakt geen gebruik meer van de rechten die elke burger toekomen. In het uiterste geval kan men radicaliseren of zelfs in de verleiding komen om geweld te gebruiken.

Ik begon mijn lezing met de mededeling dat strijd en verzet belangrijk en goed zijn. Of dit zich nu afspeelt tussen groepen inwoners die hun gelijkwaardige plek in de publieke sfeer opeisen of om burgers gaat die in verzet komen tegen een overheid die zij als onrechtvaardig ervaren. In essentie – ongeacht de ‘toon’ van protest – gaat het om een democratisch gesprek dat wij met elkaar voeren, over de koers van onze samenleving, de legitimiteit van de macht en de vrijheid van burgers om hun leven naar hun eigen wensen in te kunnen richten.
Onmiskenbaar wordt dit democratische gesprek op dit moment, veelvuldig, dikwijls hard en compromisloos, en soms bitter en radeloos met elkaar gevoerd. Ik zie het alleen al in de enorme toename van demonstraties in Amsterdam, en gelijktijdig ook in het toenemende verzet tegen de voorwaarden waaraan uiteindelijk ook demonstraties gebonden kunnen worden. Er staan ook grote kwesties op het spel. Bij de coronapandemie gaat het om niets meer en niets minder dan met elkaar strijdende definities van vrijheid (betekent vrijheid dat je nee mag zeggen tegen vaccinaties of betekent vrijheid dat je je beschermd mag weten tegen ziekte). Er wordt gevochten over racisme en discriminatie, over het eigenaarschap van onze gedeelde cultuur, over de verhouding tussen mens en klimaat, over armoede en kansen in een rijke samenleving, over de vraag of het recht van wonen boven economische belangen mag worden uitgetild enz. enz. Als ik elk weekend het speelveld – en soms het slagveld - van de stad overzie, dan geeft dat echter weinig reden tot somberte. 10.000en mensen nemen de moeite om – dikwijls ludieke – borden te maken, in grote meerderheid trekken ze goedgemutst door de stad, welwillend en in de hoop dat ze het verschil kunnen maken.
Tegelijkertijd is ook destructie zichtbaar en zorgelijk. Het komt naar voren in protesten die met intimidatie van anderen gepaard gaan, in de toenemende populariteit van complottheorieën waar in het uiterste geval ook een element van geweld in zit. Het is de laatste jaren ook voorgekomen dat boze burgers andere burgers het woord willen ontnemen, op social media zijn minderheden (mensen van kleur, vrouwen) vaak voorwerp van scheldkanonnades of zelfs bedreigingen en journalisten die hiervan verslag willen doen worden vaker geïntimideerd. En niet alleen is er sprake van grensoverschrijdend gedrag tussen burgers onderling, het uit zich ook in het snel afnemende vertrouwen in de politiek en het bestuur.
In Amsterdam zie ik dat veel mensen zijn teleurgesteld in het probleemoplossend vermogen van de politiek en het openbaar bestuur. In de stadsdelen waar de kansenongelijkheid, armoede en onveiligheid het grootst zijn, is de betrokkenheid en het vertrouwen in de politiek het laagst. Het Sociaal Cultureel Planbureau stelt vast dat de coronamaatregelen juist onder deze groepen het wantrouwen jegens de overheid versterkten. En ook in het verzet tegen de overheid is er sprake van onacceptabele grensoverschrijding, als politie en hulpverleners worden belaagd en politici worden bedreigd. Deze destructie van het noodzakelijke democratische gesprek wordt verergerd als politici daarbij de vrijheid nemen om te twitteren dat journalisten doorgaans tuig zijn, net als parlementariërs en rechterlijke macht.

Juist als er grote thema’s spelen, als de fundamenten van onze samenleving ter discussie staan is het van groot belang dat onvrede zijn vreedzame, publieke uitlaatklep heeft. Het openbaar bestuur – waarvan ik hier als representant sta - heeft daarin wat mij betreft een grote en actieve verantwoordelijkheid. Niet door degenen die in opstand komen te diskwalificeren als onverantwoordelijk (zoals veel te gemakkelijk gebeurt bij vreedzame demonstranten tegen de coronamaatregelen), maar door allereerst de oorzaken van het verzet tegen bestuur en overheid aan te pakken, en in een tweede instantie, door de strijd tussen burgers zo te faciliteren dat dit vreedzaam blijft en ook ruimte biedt aan minderheden.

Om met het eerste te beginnen, onder het adagium ‘als je de wereld wil veranderen dan begin je bij jezelf’. Hoe kan het openbaar bestuur er voor zorgen dat het verzet tegen haar eigen handelen minder wordt. Dat begint met de simpele vaststelling dat het wantrouwen jegens de overheid de weerspiegeling is van het wantrouwen dat de overheid in de burgers heeft. En opnieuw noem ik de toeslagenaffaire als voorbeeld.

Dat vraagt om genadeloze systeemkritiek. Wij - bestuurders, ambtenaren, experts, volksvertegenwoordigers - zullen veel kritischer op ons eigen handelen moeten zijn. Ook veel openlijker ons zelf ter discussie moeten stellen. Toegeven dat je fouten maakt is één, werkelijke veranderingen voorstellen is veel lastiger maar uiteindelijk betekenisvoller.

De afgelopen decennia is er grote nadruk komen te liggen op de effectiviteit en efficiency van overheidshandelen. Ik ben zeker niet de eerste die hier kritisch over is en ik wil er dan ook nu niet uitgebreid bij stil staan. Daarbij zijn echter twee wezenlijke vertrouwensregels in de omgang tussen overheid en burger op de tocht komen te staan:

1. Elke burger in ons land moet ervan uit kunnen gaan dat je eerlijk, gelijk en onbevooroordeeld behandeld wordt. Zoals ook iedereen ervan uit moet kunnen gaan – zoals de grondwet dicteert – dat ongelijke gevallen ongelijk worden behandeld. Dit noemen we procedurele rechtvaardigheid. De uitkomst van de overheidsprocedures moeten rechtvaardig zijn.

Nu de ‘menselijke maat’ sinds kort een buzzwoord is, is het goed om te verankeren wat het eigenlijk impliceert. Besluiten moeten hardheidclausules kennen, de discretionaire bevoegdheid van bestuurders moet worden verruimd. Daarin ligt de erkenning dat wetten en regels voor sommige mensen onrechtvaardig kunnen uitpakken, en dat ten langen leste niet de regel allesbepalend is, maar de rechtvaardigheid die met de regel wordt beoogd.
Bij procedurele rechtvaardigheid behoort ook de erkenning dat de meeste burgers in ons land van goede wil zijn, en dat ze ook zo dienen te worden behandeld. Vertrouwen moet de basis zijn, en niet de achterdocht dat mensen de wet willen overtreden of willen frauderen. In 2017 heeft de regering Macron het ‘recht je te vergissen’ in de wet vastgelegd. Concreet houdt de Franse regeling in dat iedereen de mogelijkheid moet hebben fouten te herstellen, als er sprake is van goeder trouw. De bewijslast van eventuele kwade trouw ligt bij de overheid. Zo’n wet zou ook in Nederland op zijn plaats zijn, en past bij erkende rechtsbeginselen als zorgvuldigheid, vertrouwen en evenredigheid.
Er moet uiteindelijk altijd een afweging kunnen plaatsvinden waarbij menselijkheid en rechtvaardigheid de doorslag geven. Door – zoals nu te vaak gebeurt - algoritmes onze omgang met elkaar te laten bepalen wordt de burger feitelijk ontmenselijkt.

2. En de tweede vertrouwensregel is dat de overheid er voor zijn burgers is – dienstbaar aan hun belang – en burgers er niet zijn voor de overheid. Openheid, dienstbaarheid zijn geen gunst, het zijn verworven rechten van burgers.
Ik kom in mijn stad zoveel mensen tegen die het gevoel hebben tegen muren op te lopen, niet serieus te worden genomen, van het kastje naar de muur te worden gestuurd. Regels, vergunningen lijken vaak de bedoeling te hebben om mensen te ontmoedigen om hun recht te halen. En doen zij dat toch, dan treffen zij dikwijls een overheid die per se wil ‘winnen’, omdat men bang is voor ‘precedentwerking’ (waarmee vaak de angst wordt bedekt dat meer burgers hun gelijk en hun recht gaan halen).
Werkelijke dienstbaarheid betekent actieve openbaarheid: ernaar streven dat mensen een zo gelijk mogelijke toegang tot kennis, informatie en data krijgen zodat zij zich kunnen wapenen tegen onrechtvaardige overheidsmacht. En het betekent dejuridisering. Het recht, schreef Margo Trappenburg ooit, moet een reservecircuit zijn: je zet het in als al het andere gefaald heeft. En dat andere is ‘met elkaar praten’, mediation, conflictbemiddeling, en af en toe mensen toestaan dat ze fouten maken.
Dienstbaarheid komt uiteindelijk het meeste tot uitdrukking in werkelijke medezeggenschap toestaan van burgers, beter misschien nog mede-eigenaarschap. Amsterdam – om maar bij mijn eigen stad te blijven – is geen overheidsbezit, maar eigendom van zijn inwoners, ondernemers en bezoekers. Op dit moment lopen er in Amsterdam talloze inspraakprocedures en zijn er even veel initiatieven om te democratiseren. Sommige zijn meer geslaagd dan andere, onmiskenbaar creëren ze echter ook vaak teleurstelling. Want bij medezeggenschap hoort ook het temperen van verwachtingen. Als een landelijke afspraak windmolens afdwingt kunnen wij als lokale bestuurders niet de indruk laten ontstaan dat ze er niet hoeven te komen. Medezeggenschap kan met andere woorden niet zonder bestuurlijke moed: bestuurders die ook tegen hun inwoners durven te zeggen dat een impopulair besluit er uiteindelijk wel komt. En die dan in de wind durven te gaan staan en de kritiek aanvaarden.

Het terugbrengen van deze twee vertrouwensregels – procedurele rechtvaardigheid en dienstbaarheid – beschouw ik als de kern van mijn bestuurlijke handelen de komende jaren. Het is ook waar ik mijn eigen beleidsbeslissingen en -initiatieven het meeste op toets. Zijn de procedures die we ontwerpen rechtvaardig en voelen onze inwoners zich gekend, herkend en serieus genomen bij de beslissingen die uiteindelijk worden genomen? En kunnen ze het daarmee ook aanvaarden als de uitkomst van procedures een andere is dan zij hadden gewild?

En daarmee kom ik aan de tweede actieve verantwoordelijkheid van het openbaar bestuur in deze oproerige tijd. Niet alleen moeten bestuurders de redenen voor verzet tegen hen willen verminderen, ze moeten er wat mij betreft ook voor zorgen dat maatschappelijke strijd tussen burgers kan plaatsvinden, vreedzaam en met ruimte voor dissidenten en minderheden.
Dat betekent dat er gelijktijdig begrensd moet worden en ruimte moet worden gegeven.
Als strijd leidt tot onvrijheid en onveiligheid van burgers moet zonder schroom, zonder twijfel partij worden gekozen. Dat geldt als Lale Gul wordt bedreigd, als LHBTI’ers op straat worden geïntimideerd, als journalisten hun werk niet kunnen doen, als er jodensterren worden gedragen of ISIS-vlaggen worden meegedragen tijdens demonstraties, dan past geen lankmoedigheid. En intolerant en gewelddadig gedrag dient opgespoord en vervolgd te worden: intimidatie, uitsluiting, vernedering en geweld kunnen we niet accepteren.

Ruimte geven, daar tegenover, betekent niet alleen dat je demonstraties en protest toestaat en faciliteert, het betekent ook en vooral dat je nieuwe groepen, mensen in verdrukking, mensen die weinig worden gehoord, actief uitnodigt om deel te nemen aan het stedelijke leven, de stedelijke spanning en aan de strijd die plaatsvindt in de stad. Dat betekent dat we de publieke ruimte – en daarmee doel ik zowel op de fysieke ruimte, als mentaal, sociaal, economisch en maatschappelijk –vergroten en toegankelijker maken. Dat betekent geen angst – en zeker geen oordelen – voor boze burgers die hun ruimte opeisen. Maar ook meer ruimte voor verhalen over het leed dat mensen is aangedaan, bijvoorbeeld tijdens slavernij en kolonisatie. Maar ook voor de inwoners in noord die hun buurten, hun gemeenschappen in verdrukking zien komen. Het betekent mensen een podium geven, gemeenschaps- en buurthuizen maken waar de strijd kan woeden, de cultuurhuizen en bibliotheken openstellen voor het rumoer uit de stad enz.
Ooit beschreef Hannah Arendt de publieke ruimte als een tafel. Zo verwoord kun je de stad, Amsterdam, ook zien als een grote tafel. Althans, dat zou ze wat mij betreft idealiter moeten zijn, ook en juist in een tijd van conflict en boosheid. De tafel van Hannah Arendt is een plek waar mensen aanschuiven, die mensen verbindt, die ontmoetingen tussen vreemden mogelijk maakt en ervoor zorgt “dat ze niet over elkaar struikelen”, in Arendts woorden. Zo ook, zie ik de stad. En zie ik het bestuur als de gastvrouw: als degene die de tafel dekt en de kaarsen ontsteekt, die orde aanbrengt als mensen op elkaars plek gaan zitten, die het gesprek aanmoedigt, soms niet schroomt om deel te nemen (zonder het gesprek dood te slaan), die partij kiest voor degenen die worden weggeduwd en – als het echt nodig is - niet te beroerd is om iemand van tafel te sturen. Om dat belangrijke democratische gesprek met elkaar te kunnen voeren, op verschillende toonhoogte, soms met tegengestelde wensen en verlangens, soms ingehouden en soms met grote, uitgesproken woede.

Leve het rumoer, leve ons verschil van mening!

Al meer dan 75 jaar proberen we te bevatten wat niet te bevatten is en te beschrijven wat onbeschrijflijk is.

Hier, op deze plek stond tot voor kort het Monument van Joodse Erkentelijkheid. Het was een gebaar van leden van de Joodse gemeenschap die de oorlog had overleefd, als dankbetuiging aan ‘de beschermers der Nederlandse Joden in de bezettingsjaren’.

Bij de onthulling in 1950 zei burgemeester D’Ailly: “De gemeente aanvaardt het met trots, maar ook met schaamte.”

Hoewel sommige Amsterdammers zich moedig tegen de Jodenvervolging hadden verzet, deed deze dankbetuiging volgens velen geen recht aan wat zich tijdens de bezetting in Amsterdam had afgespeeld.

Want zoals we allemaal weten, leefden er aan het begin van de bezetting 140.000 Joden in Nederland. 80.000 van hen woonden in Amsterdam. Slechts 15.000 hebben de Shoah overleefd: 65.000 Amsterdamse joden zijn nooit meer teruggekeerd. Amsterdam is tijdens en na de bezetting ernstig tekortgeschoten in de bescherming en behandeling van onze Joodse inwoners, zonder wie Amsterdam ondenkbaar was en is.

Dit monument is een erkenning van de moord op 102.000 Nederlands Joodse slachtoffers en 220 Nederlandse Roma en Sinti slachtoffers.

Ieder van hen heeft hier een naam in het steen.

Wie zijn wij, anders dan hoe wij heten? Ouders kiezen onze namen met zorgvuldigheid. Geliefden fluisteren onze naam met tederheid. Wij horen onze naam en voelen ons gekend. Wij erven onze namen en laten onze namen na.

Naam voor naam, steen voor steen, muur voor muur. De in steen gebeitelde namen - deze muren - staan als een vesting tussen ons en het vergeten. In onze  hoofdstad, wonen nu voorgoed de namen van hen die er niet mochten zijn. Van hen die met miljoenen anderen uit de herinnering van ons continent en van de wereld moesten worden gewist.

Hier kunnen wij hen bezoeken. Hier laten wij onze vingers langs de stenen glijden, noemen wij hun namen en gedenken wij hun levens.

Dat onze hoofdstad nu plaats biedt aan dit nationale monument is niet alleen de vervulling van een plicht. Het is ook de aanvaarding van een opdracht:

Alle namen, IN MEMORIAM.

Omdat de Shoah niet in aantallen, maar alleen in namen te bevatten is.

In de Joodse traditie zeg ik:
moge hun nagedachtenis ons tot zegen zijn.

Our city archives contain notarial deeds of wealthy Amsterdam merchants and government officials from the 18th century. A few years ago, a deed was read to me there relating to a merchant who had died on his way back to the Netherlands from Suriname. This is what he had with him: two silver watches, a tin of chocolate, books, tablecloths, a bed and... a ‘black slave boy’, with culottes, a scarf and a red cap.[1]

If the crimes are too great, if they are barely comprehensible in their atrocity, a detail mentioned almost in passing, a small fragment, can open the door to our humanity.

A nameless boy with a red cap, without parents or other family, alone and most likely terrified.

At the same time, no fragment or detail can mitigate the crime against humanity that was slavery. Between 1500 and 1880, at least twelve-and-a-half million people fell prey to the transatlantic slave trade. They were dragged from their homes, families were torn apart, their freedom was crushed. People were robbed of their surnames, their history, their identity. They were humiliated, beaten, murdered. We do not know how many enslaved people lost their lives through exhaustion and violence. We do know that about two million people who were embarked in Africa did not survive the journey.

The province of Holland was a major player in the trade in and exploitation of enslaved people. In the 18th century, 40 per cent of the economic growth was based on slavery.

And in Amsterdam almost everyone made money from the colony of Suriname:[2] above all the city government, which was the colony’s co-owner and administrator. [3] Moreover, in this economic superpower, members of the city’s ruling elite sat on the boards of the West India Company and the Dutch East India Company. Merchants sailed the seas, trading enslaved people as easily as they did spices. The ships in the ports and the warehouses were crammed with goods from afar. Canal houses were richly decorated, depictions of the proud possessions of rulers and merchants set into their facades; power was flaunted in portraits, paintings of civic guards and cityscapes.

This history has left a legacy in our city. It is grandly visible in the historic canal district and our wealth of art. Far less visible – and for a long time ignored – in the exploitation then and the inequality of today.

The city officials and the ruling elite who, in their hunger for profit and power, participated in the trade in enslaved people, in doing so entrenched a system of oppression based on skin colour and race.

The past from which our city still draws its distinctive commercial spirit is therefore indivisible from the persistent racism that still festers.

Gradually, our written history, the view of our heritage, is becoming more complete. We owe this to the many who lived in slavery – and to their children and children’s children – who refused merely to be victims. Those who did not allow themselves to be broken, those who resisted. They are the heroes of the past: Baron, Boni, Joli Coeur, Tula. Then and now, people have always resisted – in the West, in the East, and here. With courage and determination, they raised their voices, louder and louder, they were never silenced, until they were actually heard. And among them the many scholars, activists and artists who, in the archives, in museums and in performances, have carried out long overdue repairs to our city’s collective memory.

This work is unfinished, but it is now time for the city government to draw conclusions. It is time to engrave the great injustice of colonial slavery into our city’s identity. With big-hearted and unconditional recognition. Because we want to be a government for those for whom the past is painful and its legacy a burden. A government for all Amsterdammers.

In 2019, a majority in the Amsterdam city council took the initiative to investigate Amsterdam’s involvement in commercial colonial slavery. This research shows that from the end of the 16th century until well into the 19th century, Amsterdam’s involvement was direct, worldwide, large-scale, multifaceted and protracted.

Not a single Amsterdammer alive today is to blame for the past.

As a city government, however, we do take responsibility for it. This city government today stands in an unbroken line with its predecessors. Including those rulers and mayors whose actions we despise. We strive for a fair relationship with our history. Reconciliation around a shared past makes room for a shared future.

For the Amsterdam city government’s active involvement in the commercial system of colonial slavery and the worldwide trade in enslaved people, on behalf of the College of Mayor and Alderpersons, I apologise.

[1] Ramona Négron, https://alleamsterdamseakten.nl/artikel/2054/een-swarte-slaaven-jongen-voor-dito-een-rode-muts

[2] Brandon, Pepijn, and Ulbe Bosma. “The significance of Atlantic slavery for the Dutch economy in the second half of the eighteenth century.” The Low Countries Journal of Social and Economic History 16.2 (2019): 5–. Web.

[3] Fatah-Black, Karwan, Societeit van Suriname (Society of Suriname), Walburg Pers, Zutphen 2019;

Brandon, Pepijn. “Burgemeesters, belangen en staatsmacht.” (Mayors, interests and city power) In Brandon, Pepijn et al. De slavernij in Oost en West: het Amsterdam-onderzoek (Slavery in East and West: the Amsterdam Study). Amsterdam: Spectrum, 2020

In ons stadsarchief zijn notariële akten bewaard van rijke Amsterdamse bestuurders en kooplieden uit de 18e eeuw. Een paar jaar geleden werd mij daar een akte voorgelezen van een koopman die destijds op de terugweg van Suriname naar Nederland stierf. Dit had hij bij zich: ‘twee zilveren horloges, een blik chocolade, boeken, tafelkleden, een bed, en…een “swarte slaaven jongen”, met een rokbroek, een sjaaltje en een rood mutsje.[1]

Als de misdaden te groot zijn, als zij nauwelijks te bevatten zijn in hun gruwelijkheid, kan een bijna terloops detail, een klein fragment de poort openen naar onze menselijkheid. Een naamloos jongetje met een rode muts, zonder ouders of familie, alleen en waarschijnlijk doodsbang.

Tegelijk kan geen fragment of detail de misdaad tegen de menselijkheid die de slavernij was verzachten. Tussen 1500 en 1880  vielen tenminste 12,5 miljoen mensen aan de trans-Atlantische slavenhandel ten prooi.[2] Zij werden uit hun huizen gesleurd, families werden uiteengereten, hun vrijheid werd vermorzeld. Mensen werden beroofd van hun familienamen, van hun geschiedenis, hun identiteit. Zij werden vernederd, geslagen, vermoord.

Hoeveel tot slaafgemaakten het leven lieten door uitputting en geweld weten wij niet. Wel weten we dat ongeveer 2 miljoen mensen die in Afrika werden ingescheept de reis niet overleefden.[3]

De provincie Holland was een grote speler in de handel en uitbuiting van slaafgemaakten. In de 18e eeuw kwam 40% van de economische groei voort uit slavernij. En in Amsterdam verdiende bijna iedereen aan de kolonie Suriname[4]. Het stadsbestuur, dat mede-eigenaar en bestuurder van de kolonie was, voorop[5]. Bovendien, als economische grootmacht hadden stadsregenten zitting in het bestuur van de West-Indische en de Verenigde Oost-Indische compagnie. Kooplieden bevoeren de zeeën, verhandelden specerijen even gemakkelijk als tot slaafgemaakte mensen. De schepen in de havens, de pakhuizen lagen vol met goederen van ver. Grachtenhuizen werden rijk versierd, in de gevels werd het trotse bezit van bestuurders en kooplieden gemetseld, op portretten, schutterstukken en stadsgezichten werd de macht geëtaleerd.

Deze geschiedenis heeft een erfenis achtergelaten in onze stad. Groots en zichtbaar in de historische grachtengordel en de rijkdom van kunst. Veel minder zichtbaar - en lange tijd genegeerd - in de uitbuiting toen en de ongelijkheid van nu.

De stadsbestuurders en regenten die destijds uit winstbejag en machtshonger deelnamen aan de handel in tot slaafgemaakten, verankerden daarmee ook een systeem van onderdrukking op basis van huidskleur en ras.

Het verleden waaruit onze stad ook nu nog haar onmiskenbare handelsgeest put is dan ook ondeelbaar met het hardnekkige en nog altijd woekerende racisme.

Langzamerhand wordt onze geschiedschrijving, het zicht op onze erfenis, meer compleet. Dat danken wij aan de velen die in slavernij leefden – en aan hun kinderen en kinds-kinderen - die weigerden om alleen slachtoffer te zijn. Die zich niet lieten breken, die verzet pleegden. Het zijn de helden van toen: Baron, Boni, Joli Coeur, Tula. Toen en nu zijn mensen altijd in verzet geweest - in west, in oost en hier. Met moed en vastberadenheid hebben zij hun stemmen gebruikt, luider en luider, zijn zij nooit verstomd, tot dat zij werkelijk werden gehoord.

En onder hen de vele wetenschappers, activisten, kunstenaars die in de archieven, in musea, in voorstellingen achterstallig onderhoud aan de collectieve herinnering van onze stad hebben gepleegd.

Dat werk is niet af, maar het is nu tijd voor het stadsbestuur om conclusies te trekken. Het is tijd om het grote onrecht van de koloniale slavernij te metselen in de identiteit van onze stad. Met een ruimhartige en onvoorwaardelijke erkenning. Omdat wij een overheid willen zijn van diegenen bij wie het verleden pijn doet en de doorwerking van dat verleden een last is. Een overheid voor alle Amsterdammers.

In 2019 nam de meerderheid van onze gemeenteraad het initiatief om de Amsterdamse betrokkenheid bij de commerciële koloniale slavernij te onderzoeken. Dat onderzoek toont aan dat die betrokkenheid vanaf het eind van de zestiende eeuw tot ver in de negentiende eeuw direct, wereldwijd, grootschalig, veelzijdig en langdurig was.

Geen enkele nu levende Amsterdammer heeft schuld aan het verleden.

Als bestuur nemen wij wel onze verantwoordelijkheid hiervoor. Dit stadsbestuur staat in een ononderbroken lijn met het bestuur van haar voorgangers.

Ook met die regenten en burgemeesters, wier handelen wij verafschuwen. Wij streven naar een rechtvaardige omgang met onze geschiedenis. Verzoening, rond een gedeeld verleden maakt ruimte voor een gezamenlijke toekomst.

Voor de actieve betrokkenheid van het Amsterdamse stadsbestuur bij het commerciële systeem van koloniale slavernij en de wereldwijde handel in tot slaafgemaakten bied ik, namens het college van burgemeester en wethouders, excuses aan.

[1] Ramona Négron, https://alleamsterdamseakten.nl/artikel/2054/een-swarte-slaaven-jongen-voor-dito-een-rode-muts

[2] Trans-Atlantic Slave Trade Database, www.slavevoyages.org

[3] Idem.

[4] Brandon, Pepijn, and Ulbe Bosma. “De betekenis van de Atlantische slavernij voor de Nederlandse economie in de tweede helft van de achttiende eeuw.” Tijdschrift voor sociale en economische geschiedenis 16.2 (2019): 5–. Web.

[5] Fatah-Black, Karwan, Societeit van Suriname, Walburg Pers, Zutphen 2019; Brandon, Pepijn. “Burgemeesters, belangen en staatsmacht.” In Brandon, Pepijn et al. De slavernij in Oost en West : het Amsterdam-onderzoek . Amsterdam: Spectrum, 2020

Dames en heren, goedemorgen,

Van harte welkom op het stadhuis voor de uitreiking van de koninklijke onderscheidingen. Het gaat dit jaar om 37 Amsterdammers.

Dit jaar reiken we de lintjes uit op het stadhuis en niet in het Concertgebouw. De reden is u bekend. Corona…. Meteen ook de laatste keer dat ik dit woord uitspreek vandaag.

Amsterdam is er trots op dat de stad zoveel mensen kent die zich belangeloos voor de gemeenschap inzetten.

Met een koninklijke onderscheiding brengen we tot uitdrukking dat we het hebben gezien, en het enorm hebben gewaardeerd.

 
Nummers 1 en 2.
Geachte meneer en mevrouw Yilmaz,

Samen zet u zich al meer dan 20 jaar als vrijwilliger in voor de wijk en de stad. U bent vrijwilliger, coördinator en activiteitenbegeleider bij de Stichting Regenboog en het Huis van de Wijk in Nieuw West. U organiseerde in de afgelopen jaren culturele thema-avonden voor saamhorigheid en vrede, Iftar-maaltijden voor buurtbewoners op het Delflandplein, en vorig jaar nog een Cupcake-actie.

Dit alles vindt u vanzelfsprekend, maar dat is het niet. Zeker als je beseft dat het de laatste 10 jaar allemaal bovenop de bijzonder intensieve zorg voor uw dochter Zehra komt…

Het is verdrietig dat het niet veilig is voor u beiden om naar uw geboorteland te reizen. Terwijl u nooit iets anders dan vrede, dienstbaarheid en medemenselijkheid in de zin heeft.

Ondanks alle tegenslag blijft u zich inzetten, de dialoog voeren, bruggen bouwen. Ik heb daar veel bewondering voor.

Meneer en mevrouw Yilmaz, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u beiden te benoemen tot Lid in de Orde van Oranje-Nassau.

Nummer 3.
Geachte meneer Yaghdi, [spreek uit: Jagdi]

Soms is een klein steuntje in de rug net wat een mens nodig heeft om verder te komen. U kreeg dat steuntje bij aankomst in Nederland van juffrouw Kat. Zij liet u zien wat naastenliefde is. Een les die u ter harte nam en op uw beurt in de praktijk bracht onder inwoners van Nieuw-West.

Sinds enige tijd werkt u als zelfstandige, maar u staat altijd in dienst van uw buurt en haar bewoners.

Dit doet u al meer dan 10 jaar: als vrijwilliger bij het Interculturele Leefbaarheidsoverleg, bij de sportadviesraad Nieuw-West, als bestuurslid bij Push-Up, waar werkloze jongeren en schoolverlaters een handje worden geholpen, als burgeradviseur voor de politie. De lijst lijkt eindeloos door te gaan.

U biedt uw buurtgenoten perspectief door naast ze te blijven staan. Net zo lang tot er een oplossing is.

Meneer Yaghdi, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

Nummer 4.
Geachte mevrouw Van Wees,
[denkt dat ze een voorstelling in kleine kring met haar zoon bezoekt]

Dit is misschien niet de voorstelling die u had verwacht vandaag, maar ik hoop dat u er toch van zult genieten.

Bij de oprichting van woongroep ‘‘De Doorzetters’’ liet u zien dat u organisatietalent heeft. En dat u zelf ook een doorzetter bent, die vroeger het beste uit uw leerlingen in Zuidoost wist te halen, en daarna uit de mensen in uw buurt.

U brengt met Stadsdorp Olympia mensen van allerlei leeftijden en achtergronden met elkaar in contact. Met leesclubs, buurtborrels en schoonmaakdagen. In de afgelopen tien jaar is het Olympisch Kwartier mede door uw inzet een bruisende plek in de stad geworden.

In uw project Vrijheidsverhalen staan jongere en oudere buurtbewoners in de aanloop naar 4 en 5 mei stil bij wat vrijheid inhoudt, en hoe kostbaar het is.

Mevrouw Van Wees, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Lid in de Orde van Oranje-Nassau.

Nummer 5.
Geachte meneer Vugts,

U komt uit een zeemansgezin. Uw vader zat in de koopvaardij. Al op jonge leeftijd nam u de zorg voor uw broers en zus op u, als hij vanwege zijn werk op reis was.

Dat zorgen voor anderen bent u altijd blijven doen. Met de hotels waar u werkte zocht u altijd verbinding met de buurt. U organiseerde bijvoorbeeld een kerstdiner voor daklozen in de Olafskapel van Barbizon Palace.

Ook binnen uw vakgebied heeft u ontzettend veel betekend: van uw werk voor de Koninklijke Horeca Nederland tot uw inzet voor het horeca-beroepsonderwijs.

U bent altijd gedreven. Ook in de huidige crisis denkt u in de eerste plaats aan anderen, door bijvoorbeeld kleding en andere spullen op te halen voor dak- en thuislozen.

Meneer Vugts, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

Nummer 6.
Geachte meneer Verhoeven,

Waar anders dan in de Reguliersdwarsstraat begon uw carrière als Amsterdamse uitbater. Met de April en de Exit, de eerste cafés voor travestie en transgenders, gaf u alle kleuren van de regenboog een plek in het uitgaansleven van onze stad.

Van grote waarde was uw inzet voor de gemeenschap als voorzitter van de stichting Gay Business Amsterdam. Het meest in het oog springt natuurlijk de Pride van 1996: een feest dat dankzij uw rustige en overtuigende bestuursstijl uitgroeide tot een enorm succes.

Als voorzitter van Het Andreas Cultuur Fonds organiseert u ook nu nog evenementen voor het feest waarvoor u ooit het startsein gaf.
Een startsein van onschatbare waarde voor onze vrije, tolerante stad.

Meneer Verhoeven, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

 
Nummer 7.
Geachte mevrouw Straatman,

‘Cultuur is geen liefdadigheid. Het zegt iets over wie we zijn, over onze identiteit, over wie we willen zijn,’ zegt u in een interview.

U bent de afgelopen tientallen jaren van grote betekenis geweest voor de kunst, cultuur en wetenschap in Nederland.

U bent een verbinder. U verbindt mensen en zorgt ervoor dat het resultaat altijd groter is dan de som der delen. Van het Nederlands Kamerkoor tot het Van Goghmuseum, van de Universiteit van Amsterdam tot het Scheepvaart Museum en het Koninklijk Concertgebouw Orkest, op tal van plekken bent u van onmisbare waarde geweest.

U ziet cultuur als een wezenlijk deel van ons menselijk bestaan. Het helpt om boven de dagelijkse beslommeringen uit te stijgen, zeker in deze lastige tijden.

Mevrouw Straatman, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

Nummer 8.
Geachte heer Španja, [spreek uit: Spanja]

Vanwege de oorlog in voormalig Joegoslavië vluchtte u als 12-jarige jongen met uw ouders naar Nederland. Uw bevlogenheid reisde met u mee.

U moest een nieuw leven opbouwen, en dat leven draaide niet alleen om uzelf. Toen u 15 was kreeg u bijvoorbeeld de plaatselijke bibliotheek zover dat zij oude Engelse boeken aan Bosnië en Herzegovina schonken.

Die enorme betrokkenheid bij de samenleving, hier én in uw geboorteland, loopt als een rode draad door uw leven. U was er altijd voor de regenbooggemeenschap. Vanuit de Jonge Socialisten richtte u Rood voor Roze op, om bloeddonatie ongeacht seksuele voorkeur op de agenda te zetten. U was vrijwilliger bij de Noble Beast Foundation, een stichting die zich wereldwijd inzet voor de acceptatie van de regenbooggemeenschap.

Maar u deed en doet nog zoveel meer. Al ruim 20 jaar zet u zich onafgebroken in voor de mensen om u heen. Daar heb ik veel bewondering voor.

Meneer Španja, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Lid in de Orde van Oranje-Nassau.

Nummer 9.
Geachte meneer Van Slobbe,
[denkt dat hij vandaag op zijn broer met MS moet passen]

Geen bezoekje aan uw broer vandaag, maar een bezoekje aan de burgemeester. Dat zal hij u hopelijk niet kwalijk nemen…

U was een succesvol man in transport en logistiek. Vele bestuurlijke en toezichthoudende functies heeft u er bekleed. Maar uw hart ging sneller kloppen van de haven, de zee: het ruime sop.

U was Havenman van het Jaar in die andere mooie stad, maar ook zeilinstructeur en bestuurslid van een zeilschool voor jongeren. Meer dan dertig jaar zet u zich in voor Stichting Zeilschip Eendracht en de bijbehorende rederij. De driemaster kwam weer in de vaart en haar toekomst is weer voor jaren geborgd.

Bij de KNRM, waar u onlangs afscheid nam, en bij tal van andere organisaties, bijvoorbeeld ons eigen Scheepvaartmuseum, wordt u geprezen voor uw bevlogenheid, uw visie en uw leiderschapsstijl.

U zorgde ervoor dat organisaties sterker werden, veerkrachtiger, en weer klaar voor de toekomst. Kortom, u maakte ze stormvast en zeewaardig.

Meneer Van Slobbe, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau.
 
Nummer 10
Geachte meneer Said,

U weet uit eigen ervaring hoe lastig het soms is om een plek te vinden in een nieuw land. U kwam jaren geleden vanuit Egypte naar Nederland. Nu maakt u anderen wegwijs in ons land.

Aan statushouders geeft u cursussen over ict, wiskunde en bouwkunde. Dat wordt enorm gewaardeerd. Arabische vrouwen leert u om veilig om te gaan met digitale middelen als e-mail of WhatsApp. Een van uw studenten zegt: ‘De faalangst die velen hebben om in een vreemd land aan een studie te beginnen was verdwenen.’ Dat kwam door u.

U staat midden in de Nederlandse maatschappij, maar heeft uw geboorteland nooit losgelaten. U zet zich belangeloos in voor de Stichting Nederland-Egypte Kinderen voor Kinderen waardoor er materiaal en zelfs ambulances naar verschillende ziekenhuizen in Egypte konden worden gebracht.

Meneer Said, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Lid in de Orde van Oranje-Nassau.

Nummer 11.
Geachte meneer Ten Rouwelaar,
[denkt zijn weekendje-Amsterdam met zijn vrouw af te sluiten met een ontbijt]

Ik hoop dat u een fijn weekendje weg had voor uw verjaardag. Wat leuk dat ik dat weekend een beetje formeel met u mag afsluiten.

In 2018 brandde de Sint Urbanuskerk in Amstelveen af: een tragedie voor de kerkgemeenschap en voor de buurt. Ook u was erg aangeslagen. Maar u ging niet bij de pakken neerzitten. Heel veel tijd en inzet heeft u sindsdien gestoken in de restauratie van de kerk.

Al twintig jaar zet u zich in voor de rooms-katholieke kerk. U gaf weloverwogen adviezen aan het Bisdom Haarlem-Amsterdam en was lid van het parochiebestuur van De Goede Herder Kerk in Amsterdam-Buitenveldert. Een belangrijk wapenfeit was de samenvoeging van zeven parochies tot de Parochie Amstelland: een proces dat u met veel aandacht voor draagvlak heeft begeleid. Dat werd bijzonder gewaardeerd.

Meneer Ten Rouwelaar, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Lid in de Orde van Oranje-Nassau. 
Nummer 12.
Geachte meneer De Roos,

U was pas 14, toen u in het Concertgebouw een foto maakte van Nina Simone. Een jaar later drong u met een vervalst pasje kamer 902 van het Hilton binnen, waar John Lennon en Yoko Ono in bed lagen voor de wereldvrede. U maakte foto’s die de wereld over gingen. Dat smaakte naar meer.

Dus volgden later artiesten van eigen bodem, en zo legde u de basis voor de Nederlandse glamourfotografie. Maar ook artiesten als ABBA, Michael Jackson en natuurlijk David Bowie werden door uw lens geschoten.

Uw unieke werkwijze zorgt voor portretten van technisch hoge kwaliteit, maar de relatie tot de mens staat altijd centraal…

U heeft al vele prijzen ontvangen. Maar vanwege uw uitzonderlijke verdiensten als fotograaf voeg ik daar vandaag graag nog een onderscheiding aan toe.

Meneer De Roos, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. 
 
Nummer 13.
Geachte mevrouw Sahebdin,

U bent als één van de eerste vrouwelijke Hindoe-geestelijken in Nederland al jaren een bron van inspiratie voor vele vrouwen binnen de Hindoestaanse gemeenschap. U was de eerste vrouwelijke voorzitter van de stichting Vaidiek Arya Samaj Amsterdam.

Als pandita zet u zich al jaren met grote gedrevenheid in voor onze samenleving, in het bijzonder voor de Hindoestaanse gemeenschap. U bent er niet alleen voor de reguliere hawan-diensten, maar ook voor de sanskaars, de verjaardagen, de huwelijken, de overlijdensgevallen en voor de begeleiding van zieken.

Mensen kunnen op u steunen in goede, maar zeker ook in slechte tijden.

Met gepaste trots draagt u uw kennis over uw prachtige cultuur over op nieuwe generaties. Dat doet u onder meer door prachtige traditionele klederdrachten te maken zoals dhotie’s en sarie’s voor speciale gelegenheden.

Dhanyavaad! (spreek uit: the-nje-vaat) Dat betekent: ‘Bedankt’ in Hindi.

Mevrouw Sahebdin, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Lid in de Orde van Oranje-Nassau.

Nummer 14.
Geachte meneer Hoff,

Als topambtenaar van onze gemeente paste u niet slechts op de winkel: u bracht vernieuwing, inspireerde medewerkers en zocht de samenwerking. ‘Het bestaande beter verbinden’, dat was uw motto. En dat deed u op tal van cruciale momenten. Bijvoorbeeld na de Bijlmerramp en de verschrikkelijke zaak van Het Hofnarretje.

U zette uw netwerk in bij tal van vrijwilligersactiviteiten ten behoeve van de stad. Altijd stond u klaar voor anderen, en nooit vroeg u iets voor uzelf.

U droeg bij aan meer veiligheid voor toeristen, zorgde voor een bezoekerscentrum bij het NAP-monument, bood kunstenaars een podium op de westelijke eilanden. Oud-burgemeester Job Cohen ziet een rode draad en prijst uw liefde voor Amsterdam, en uw steun voor de ontwikkeling van de stad en zijn inwoners.

Die enorme inzet voor onze stad, is dat Normaal Amsterdams Peil? Nee, die is uitzonderlijk en zeer bewonderenswaardig.

Meneer Hoff, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

Nummer 15.
Geachte meneer Piek,

Met uw medisch vakmanschap verbeterde u de levens van duizenden van uw patiënten; met uw wetenschappelijke werk binnen de cardiologie deed u dit indirect ook bij de vele patiënten van andere artsen.

Nationaal en internationaal staat u bekend om uw baanbrekende onderzoek, waarbij mij is verzekerd dat ik uw bijdrage aan de kennis rond de intra-coronaire fysiologie apart moet benoemen.

U wilt uw kennis delen met een breder publiek. Een uitverkocht DeLaMar Theater hing aan uw lippen om te horen over de verschillen tussen hartziektes bij mannen en vrouwen. Buitengewoon belangrijk, u vestigde hiermee de aandacht op onderschatting van hartaandoeningen bij vrouwen en op het belang van een juiste diagnose.

U let niet alleen op het hart van anderen, maar u heeft zelf ook een groot hart. Voor de Thomas Kerk in Amsterdam-Zuid bent u al jaren actief, op dit moment als voorzitter van de kerkenraad.

Meneer Piek, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau.
 

Nummer 16.
Geachte meneer Osseyran, [klemtoon op osSEIran]

Het onderzoeken van grote hoeveelheden data, het maken van complexe berekeningen, machine learning: voor veel mensen is het een ver-van-mijn-bed show. Toch hebben deze onderwerpen steeds meer invloed op de samenleving. Wat fijn dus dat experts zoals u ervoor zorgen dat computers zoveel mogelijk die samenleving dienen.

Binnen de gemeenschap van de grote rekenkracht is uw bijdrage onomstreden. U was een begenadigd onderzoeker, maar net zo goed ondernemer en verbinder: een meester in het bij elkaar brengen van mensen uit verschillende disciplines, zodat samen vastberaden aan de maatschappelijke vraagstukken van deze tijd kon worden gewerkt.

U leidde de Stichting Academisch Rekencentrum Amsterdam, en daarna SURF, met uw beslist niet vanzelfsprekende combinatie van inhoudelijke kennis, praktijkervaring en management skills. Dat bleef niet onopgemerkt. Het is gezien en geprezen, in binnen- en buitenland, van campus tot paleis.

Meneer Osseyran, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau.
 
Nummer 17.
Geachte meneer Nolst Trenité,

Van de beroemde natuurkundige en filosoof Blaise Pascal is de uitspraak: “Als de neus van Cleopatra een tikje korter was geweest, zou de aarde er heel anders uitzien.”

Of dat waar is weet ik niet, maar u waarschijnlijk wel. Want u weet werkelijk alles over de neus. En niet alleen hoe die eruit ziet, maar ook hoe die functioneert.

U zet zich al meer dan 50 jaar in voor de neuschirurgie, vervulde een wereldwijde voortrekkersrol, leidde vele artsen op en publiceerde een internationaal leerboek en tal van wetenschappelijke artikelen. U ontwikkelde nieuwe chirurgische technieken waarmee niet alleen de functionele klachten, maar ook het stigma waar leprapatiënten mee te maken hebben, sterk afnam.

Binnen uw vakgebied behoort u tot de buitencategorie, maar nog belangrijker: u bent een reddingsboei voor heel veel patiënten.

U bent al vele malen onderscheiden. Maar deze onderscheiding had u nog niet.

Meneer Nolst Trenité, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.
 
Nummer 18.
Geachte heer Nel,

Het is er nu wat rustiger, maar normaal kan het op de Wallen behoorlijk hectisch zijn. Hoe fijn dus dat er ook een baken van rust en bezinning te vinden is: De Waalse Kerk.

Dit unieke stukje Amsterdam had er anders uitgezien, letterlijk, zonder uw liefde voor deze kerk. U was nauw betrokken bij de renovatie van dit monument. Als ouderling bij de Église Wallonne Amsterdam was u meer dan 50 jaar verantwoordelijk voor de pastorale zorg. Daarnaast zet u zich als voorzitter van de Stichting Wees- Oude Mannen- en Vrouwenhuis van de Waalse Hervormde Gemeente in voor ouderen en hulpbehoevenden.

De Waalse Kerk is uw tweede thuis geworden. Al 25 jaar bent u kerkmeester. Dus kent u als geen ander haar geschiedenis en haar betekenis voor de stad en haar inwoners.

Dankzij uw inzet is dit Amsterdamse erfgoed in stand gebleven.

Meneer Nel, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.
 
Nummer 19.
Geachte mevrouw De Mare,

Bingo’s, koffieochtenden, uitstapjes en buurtfeesten organiseren, maar ook zorgen voor uw naasten: u draait er uw hand niet voor om.

Al bijna een halve eeuw zet u zich vrijwillig in voor anderen. Als gastvrouw begon u bij buurthuis De Gouwe, waarna u in 1983 de overstap maakte naar buurtcentrum Het Zwanenmeer. Daar organiseerde u niet alleen uitjes en activiteiten, maar ook computercursussen voor Amsterdammers uit de buurt.

De ouderen van ontmoetingscentrum Het Baken in Tuindorp Nieuwendam kennen uw naam. Als ze iets nodig hebben, al is het maar een luisterend oor, dan weten ze dat ze altijd bij u terecht kunnen. Vriendelijk, scherpzinnig en met een heerlijk gevoel voor humor: u laat voor velen de zon weer schijnen, en dat is heel veel waard.

Mevrouw De Mare, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Lid in de Orde van Oranje-Nassau.
 
Nummer 20.
Geachte heer Van Moerkerken,

U staat bekend als een man van de lange adem. U strijdt tot u krijgt wat u wilt. Door die toewijding kunnen Amsterdammers nu gebruik maken van een fietsverbinding tussen het Oosterdokseiland en de oostelijke binnenstad. Deze heeft terecht de naam Bruno van Moerkerkenpassage gekregen. Wat een eer zeg!

Naast de komst van dit fietspad, doet u nog veel meer voor onze stad. Zo was u volksvertegenwoordiger voor het stadsdeel Centrum.

Ik vind het bijzonder dat u zich belangeloos inzet op zoveel verschillende terreinen: de gemeente, uw eigen buurt, de kunsten, de wetenschap, ontwikkelingssamenwerking en natuurlijk de zorg voor uw naasten. Telkens zet u uw enorme netwerk in en legt u een onvermoeibare inzet aan de dag. Als stad zijn we u daar dankbaar voor.

Meneer Van Moerkerken, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Lid in de Orde van Oranje-Nassau.
 
Nummer 21.
Geachte mevrouw Mees,

U bent een uitmuntend pianiste. U bent meerdere malen gelauwerd voor uw subtiele en verfijnde pianospel. Toch koos u ervoor om uw talenten voornamelijk in te zetten voor anderen. Dat siert u.

Met uw stichting ‘Het 20ste-eeuwse lied’ wilt u het rijke vocale oeuvre van vergeten liedcomponisten uit de 20ste eeuw onder de aandacht brengen. U ijverde er persoonlijk voor dat de liederen van Erich Wolfgang Korngold een nieuw podium kregen.

U heeft niet alleen oog voor oude meesters, maar ook voor nieuw talent. Als artistiek leider van het kamermuziekfestival Alba Rosa Viva! biedt u jonge zangers de kans om op te treden in het Concertgebouw.

Met uw enthousiasme en ervaring blaast u nieuw leven in de Nederlandse Liedkunst.

Mevrouw Mees, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau.
 
Nummer 22.
Geachte meneer Martens,

“Design is intelligence made visible”, aldus uw vakgenoot Lou Danziger. Dat betekent dat u met uw ontwerpen voor boeken, catalogi, tijdschriften, postzegels en affiches heel wat intelligentie de wereld in geslingerd heeft. De telefoonkaarten van de PTT, de neonletters op het gebouw van het Nederlands Danstheater, het gedicht in lichtletters op het Sophia Kinderziekenhuis: de lijst is lang en indrukwekkend.

Uw ontwerpen zijn toonaangevend in hun eenvoud, speels en ongrijpbaar, en worden overal in de wereld tentoongesteld. U wordt geroemd als één van de grondleggers van het Nederlands hedendaags grafisch ontwerp: de man die de discipline definitief op de kaart zette, in Nederland en ver daarbuiten.

Bijzonder is dat kenners uw werk nog even integer en springlevend vinden als zestig jaar geleden, toen u begon. Uw ‘grafische taal’ is een inspiratie voor jongere generaties ontwerpers. Dat is misschien wel het mooiste compliment dat u kunt krijgen.

Meneer Martens, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.
 
Nummer 23.
Geachte meneer Malschaert,

Mensen met een beperking staan helaas nog te vaak aan de zijlijn van de maatschappij. U legde zich daar niet bij neer, zegde uw baan op, en werd een pionier op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen.

Eerst met de stichting Sterrenkind, dat langdurig zieke kinderen uit hun isolement haalde. Later met Swink, dat mensen met autisme aan volwaardige banen helpt. Dat betekent voor hen niet alleen een vast inkomen, maar ook meer eigenwaarde, zelfvertrouwen, en niet zelden toegang tot bijvoorbeeld een relatie en een eigen huis. Dankzij u hebben medewerkers met autisme een echte toekomst: een plek onder de zon.

U bent een meester in het ‘omdenken’: juist de puzzels die onmogelijk lijken, lost u op. De ‘kracht van ongewoon’: dat geldt voor de medewerkers van Swink, maar zeker ook voor u, als vrijwilliger, professional, én sociaal ondernemer.

Meneer Malschaert, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.
 
Nummer 24.
Geachte mevrouw Kruller,

De sportambities van uw zoon brachten u in 1980 bij de Amsterdamse Atletiek Combinatie AAC. U bent er nooit meer weggegaan.

U vervulde er in de afgelopen 40 jaar vele functies: zo was u vicevoorzitter, penningmeester, lid van het fusiebestuur, kantinebeheerder, contactpersoon voor de gemeente en nu secretaris binnen het bestuur.

Maar u doet zoveel meer dan alleen het regelen van praktische zaken. U heeft oog voor lief en leed binnen de vereniging. Bij verjaardagen of jubilea, maar ook bij verdrietige of moeilijke momenten, staat u uw leden bij.

Ik kan het niet beter zeggen dan clubicoon en topsporter Gregory Sedoc: ‘Helen is het kloppende hart van de vereniging. De inspanning die Helen heeft geleverd en nog steeds levert voor AAC, is onbetaalbaar.’

Mevrouw Kruller, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Lid in de Orde van Oranje-Nassau.

Nummer 25.
Geachte meneer Kishna,

‘Onderwijs is het machtigste wapen dat je hebt om de wereld te veranderen’, Nelson Mandela zei het al.

U veranderde de wereld van honderden leerlingen, door hen zelf hun verborgen talenten te laten ontdekken. Vooral moeilijk opvoedbare kinderen konden op uw hulp rekenen.

Maar u had nóg een missie. Het overbrengen van de Hindoestaanse en Indiase kunst en cultuur op jong en oud. Daarvoor richtte u in de jaren tachtig Stichting Naya Kadam op, waar de Indiase dans- en muziek centraal stond. En daarna Sarawati Art, waarvoor u bijvoorbeeld meer dan 32 Hindoestaanse boeken naar het Nederlands vertaalde.

Het moge duidelijk zijn: al ruim 35 jaar loopt u voorop in de overdracht van de Hindoestaanse cultuur in Nederland. De stad is dankbaar voor een leraar zoals u.

Meneer Kishna, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Lid in de Orde van Oranje-Nassau. 

Nummer 26.
Geachte meneer Van Gulik,

Het verschil tussen een goed of een uitstekend arts is in uw vakgebied soms een zaak van leven of dood. De kenners zijn over u eensgezind: u bent een exceptioneel en vermaard chirurg, die met grote vaardigheid moeilijke operaties uitvoerde.

U was hoogleraar experimentele chirurgie, leermeester van generaties chirurgen, en leidde gezaghebbende organisaties als de European Society for Surgical Research.

Maar dat is nog lang niet alles. Zo schreef u enkele prachtige boeken over de geschiedenis van de medische zorg in Amsterdam, én traint u nog steeds de lokale chirurgen van het Chitwan Medical Center in Nepal, zodat ze zelfstandig complexe ingrepen kunnen uitvoeren.

Om echt vooruit te komen in de medische wetenschap, moet je soms risico’s durven nemen, de gebaande paden achter je laten. U durfde dat aan, en daarvoor past grote dank en bewondering.

Meneer Van Gulik, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau.
 
Nummer 27.
Geachte meneer Elhorst,

Tijdens uw inwijding als predikant in de Keizersgrachtkerk droeg u met trots een stola in regenboogkleuren. Die trots was terecht, want u werd de allereerste dominee voor homo's, lesbiennes, biseksuelen en transgenders in Nederland.

‘Jezelf niet kunnen zijn en niet mee mogen doen, zeker in de kerk niet, is het ergste wat je kan overkomen,’ zo zegt u.

U heeft er uw levenswerk van gemaakt om aan iedereen te laten zien dat geloof en geaardheid hand in hand kunnen gaan. Dat deed u onder meer jarenlang als bestuurslid en voorzitter van de landelijke koepelorganisatie van de christelijke LHBTI-beweging LKP. Niet alleen in Nederland, maar ook in landen waar het slechter is gesteld met de rechten van de regenbooggemeenschap, liet u uw stem horen.

Of zoals een van uw oud-collega’s zegt: ‘Hij maakt de wereld echt een beetje beter voor LHBTI’s.’ Dat beetje is enorm veel waard.
Meneer Elhorst, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.
 
Nummer 28.
Geachte meneer Derrez [spreek uit: Derree],

Met kleding en sieraden je identiteit tot uitdrukking brengen: het is van alle tijden. Maar het recht om helemaal zelf te bepalen hoe je eruit ziet, werd pas 50 jaar geleden bevochten. In het 'Magies Sentrum' van deze strijd trok u met Galerie Ra als een magneet hippe, jonge en alternatieve ontwerpers uit alle windstreken aan.

Bij Galerie Ra lagen de spannendste en meest grensoverschrijdende sieraden. Het was een plek waar nooit concessies gedaan werden aan kwaliteit of commercie, een plek voor kennis en educatie, en een plek die zelfs beroemde musea regelmatig wisten te vinden.

Ik weet, het is Risky Business [één van zijn merken] om een visionair en groot ambassadeur van de sierraadkunst iets op te spelden. Maar dat is toch echt de bedoeling. Want…

Meneer Derrez, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau.
 
Nummer 29.
Geachte meneer De Bruin,

U heeft geen behoefte aan schijnwerpers; in applaus bent u niet geïnteresseerd. U blijft liever op de achtergrond. Toch wordt u door velen in uw omgeving omschreven als onmisbaar, als de drijvende kracht.

In al die jaren dat u zich belangeloos inzet, heeft u zoveel moois gedaan waar u trots op kan zijn, met name voor de regenbooggemeenschap. Naast uw baan bij COC Nederland, was u bij vele projecten betrokken: bij het Breed Overleg Homoseksualiteit & Krijgsmacht, de Landelijke Stuurgroep Homojongerenwerk, het homojongerenblad Expreszo, buurtinitiatief Pink1019.

U doet dat in de diepe overtuiging dat iedereen zichzelf moet kunnen zijn. U luistert en verbindt. U bent gedreven, en stopt pas als u het voor elkaar heeft.

Dat is niet onopgemerkt gebleven.

Meneer de Bruin, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

Nummer 30.
Geachte meneer Brouwer,

Over een paar weken, op 1 juli, gaat u dan eindelijk, na twee eerdere pogingen, officieel met pensioen. Sommige mensen, en daar bent u er een van, zijn blijkbaar onmisbaar. Zelfs vandaag, op uw vrije dag nota bene, hadden ze u nodig op kantoor.

De jaren dat u voor het parket en het OM werkte, maakten diepe indruk. ‘Gerard is een medewerker die 43 jaar lang elke werkdag cum laude heeft afgesloten,’ vertelt een directe collega over u.

Als ik lees wat u allemaal heeft betekend voor Amsterdam, begrijp ik wel waarom. U pakt de ideeën voor de bestrijding van criminaliteit op en voert ze met grote vastberadenheid uit. Zo was u van grote betekenis voor de totstandkoming en het succes van de Top600-aanpak, waar we in onze stad nog steeds de vruchten van plukken.
Door uw energie en inzet bij het Openbaar Ministerie levert u al jaren een aantoonbare bijdrage aan een veiligere en rechtvaardigere samenleving. Daar zijn we u dankbaar voor.

Meneer Brouwer, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

 
Nummer 31.
Geachte meneer Brouwer,

Nadat u het Waddeneiland verliet, heeft u 20 jaar lang Amelandse Avonden georganiseerd voor de Amelanders die hun geluk, net als u, ‘aan de overkant’ beproefden.

Als Amsterdams politieagent was u betrokken bij roerige zaken als de Japanse Koffermoord en de rellen rondom het Koninklijk huwelijk. U miste nooit één werkdag en werd op handen gedragen door uw collega’s. En dat geldt eigenlijk nog steeds bij de Senioren Politie Amsterdam, waar u als reisleider optrad en gezellige bijeenkomsten organiseerde.

Naast uw werk was u jarenlang bestuurslid en wedstrijdsecretaris in het amateurvoetbal. Eerst bij voetbalclub KBV, en sinds 2004 bij SV Nieuw Sloten. Die jonge vereniging is zeer content met de ervaring en wijsheid die u naar de bestuurskamer brengt.

U blijft natuurlijk voor altijd een Amelander, maar u bent gelukkig ook een echte Amsterdammer geworden.

Meneer Brouwer, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Lid in de Orde van Oranje Nassau.

 
Nummer 32.
Geachte mevrouw Bronkhorst,

Luisteren zonder oordeel, maar met onvoorwaardelijke aandacht voor de ander. Het is een ondergewaardeerde en prachtige eigenschap, waarmee u bij de Telefonische Hulpdienst, later Luisterlijn, velen heeft geholpen.

Toen u in 1993 vrijwilliger werd bij Stichting Stoelenproject wist u op geheel eigen wijze verbinding te maken met verschillende, niet altijd eenvoudig te benaderen doelgroepen.

En als gastvrouw bij inloophuis Makom van De Regenboog Groep ving u dagelijks zo’n 110 dak- en thuislozen op.

U stopte daar in 2018, maar dat betekende zeker niet het einde van uw betrokkenheid. Zo kookt u bij het restaurant nog steeds de heerlijkste maaltijden voor mensen met psychiatrische problemen.

Al die jaren vrijwilligerswerk verdienen een bijzondere blijk van waardering.

Mevrouw Bronkhorst, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Lid in de Orde van Oranje-Nassau.

 
Nummer 33.
Geachte meneer Bolt,

U moet vreemd hebben opgekeken toen uw vader vanochtend in pak en met een zwaard voor de deur stond.

We kennen u als het gezicht én de stem van het tv-programma Spoorloos.
Al 25 jaar geeft u adoptiekinderen de kans om een band op te bouwen met hun biologische ouders. De opdracht om familieleden te vinden voelt u heel persoonlijk. Telkens wanneer de kijker denkt dat het spoor stuk loopt weet u toch weer een aanknopingspunt te vinden. U moet vaak onder lastige, soms gevaarlijke, omstandigheden uw weg vinden. U bent zelfs een keer ontvoerd tijdens het maken van een uitzending.

Ik denk dat we allemaal wel eens een traantje hebben gelaten bij een hereniging van een kind met zijn ouder. Toch zorgt u voor een juiste, waardige afstand. Het gaat om de mensen die herenigd worden.

U werkt met een heel team natuurlijk, maar zoals een collega van u treffend zegt: ‘Er is maar één Mister Spoorloos, en dat is Derk Bolt.’

Meneer Bolt, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

 
Nummer 34.
Geachte meneer Van Beurten,
[denkt dat hij een promotiefilmpje in koksbuis moet opnemen]

Wat fijn dat u speciaal voor deze gelegenheid in vol ornaat bent gekomen!

Het begon toen u als kind zag hoe uw vader gehaktballen draaide voor de wekelijkse biljartavond in zijn café. Een prachtige carrière als meesterkok en manager volgde, en inmiddels zit u 60 jaar in het vak!

U vierde successen in de grote hotels van de stad, maar vond het net zo belangrijk om anderen te laten schitteren. U ondersteunde jongere generaties koks bij hun carrière, en deed dat op typische Amsterdamse wijze: direct, eerlijk, en natuurlijk met humor.

Naast uw drukke baan was u betrokken bij de oprichting van het Gilde van Nederlandse Meesterkoks en de Stichting Ambachtelijk Meesterschap, later Sterklas. U zette zich belangeloos in voor het vak, de sector, én voor de mensen die er werken.

Mede dank zij u telt Nederland culinair mee in de wereldtop. Waar een paar gehaktballen niet toe kunnen leiden…

Meneer Van Beurten, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

Nummer 35.
Geachte mevrouw Besemer,

De stad is van ons allemaal, en iedereen heeft recht op toegang tot de openbare ruimte. Dat klinkt logisch, maar dat is het vaak niet. U besloot er bijna twintig jaar geleden wat aan te doen.

U zette een adviesraad en een belangengroep op, die zich inzetten voor mensen met een beperking. U schudde ambtenaren en bestuurders wakker, en zorgde ervoor dat de openbare ruimte steeds toegankelijker werd: meer gehandicaptenparkeerplaatsen, meer zebrapaden, toegankelijke loopruimtes, en beter aanvullend openbaar vervoer.

Signaleren, adviseren, overleg met de gemeente: er gaat wel 70 uur per week van uw tijd inzitten, en allemaal vrijwillig. En dan organiseert u ook nog de 4 mei-herdenking op de Zaanhof…

Strijdbaar en energiek als u bent ziet u geen problemen, maar wel altijd mogelijkheden en creatieve oplossingen. Ik heb daar grote bewondering voor.

Mevrouw Besemer, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.
 
Nummer 36.
Geachte mevrouw Baks,
[denkt dat ze kaartjes voor de Veteranendag van Artis komt ophalen]

Het begon met line-dancen voor jong en oud, door u georganiseerd in buurthuis De Schakel. Al snel stond u bekend als iemand die van aanpakken wist. Dus toen ze iemand zochten om het één en ander te coördineren, kwamen ze bij u uit. ‘Da’s logisch’, zou Johan Cruyff zeggen.

Er werd nooit vergeefs een beroep op u gedaan, dus u kreeg het steeds drukker. Inmiddels bent u dagelijks beheerder en vertegenwoordigt u het buurthuis. Mede dankzij uw inzet is De Schakel een zeer populaire plek en blijft het behouden voor de buurt.

De Schakel is uw tweede huis, en u weet de werkzaamheden daar op een ontspannen manier te combineren met de zorgtaken thuis.

Nu dacht u misschien dat ik voor u en uw man kaartjes voor Artis had klaar liggen. Maar in plaats daarvan heb ik vrolijk nieuws.

Mevrouw Baks, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Lid in de Orde van Oranje-Nassau.

Nummer 37.
Geachte mevrouw Prins,

Klopt het dat u hiernaartoe bent gelokt in de veronderstelling dat u iets leuks ging door voor uw verjaardag? Allereerst wil ik u daarmee feliciteren.

Toen u begon als vroedvrouw kon u uw geluk niet op. ‘Wat vond ik het een mooi vak, wat hield ik van de vrouwen en hun kinderen; maar wat was ik ook streng, thuis bevallen moest en borstvoeding moest,’ is opgetekend uit uw mond.

De liefde voor de moeders en kinderen droeg u de jaren erna met een niet aflatende inzet over op anderen. Daarnaast schreef u een standaardwerk voor de verloskunde onder de titel ‘Praktische Verloskunde’. Ik heb mij laten vertellen dat dit werk nog generaties verloskundigen gaat helpen met hun werk.

Verloskunde is voor u een roeping. In meer dan 40 jaar heeft u duizenden ouders bijgestaan om hun kind veilig op de wereld te zetten. We willen u daarvoor vandaag danken en eren.
Mevrouw Prins, het heeft Zijne Majesteit de Koning behaagd u te benoemen tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

Dames en heren, dat waren ze: de 37 Amsterdammers die vanmorgen hun onderscheiding hebben gekregen.

Ik wens u nog een mooie dag.

Dank u wel.

Dear colleagues,

Every inhabitant of Amsterdam has the right to freedom and safety. In Amsterdam we are obliged to do everything we can to protect our Jewish community. We praise and protect the precious part they are of our collective history, culture and literature.

It is sad, but we still need to be vigilant. Not only for Jewish, but also Muslim and other minorities that are at risk. In Amsterdam we invest in the protection of synagogues, mosques and other religious buildings. Nevertheless protection is not enough. Also words matter. As the mayor of Amsterdam I have a responsibility to fight the sources of structural racism and institutional discrimination.

This year in Amsterdam a monument designed by Libeskind will be unveiled with the names of 102.220 victims of the Holocaust. As Dutch writer Arnon Grunberg rightfully stated on our National commemoration day: “ It is not a responsibility to undo the past, but a responsibility to emphasize that the past is not finished yet.”

We should not forget how the holocaust began: with a joke, with fake-news, in classrooms, at work, in the streets. We should be vigilant of those first steps. Do not forget that before Auschwitz, there were elections, administrative directives, willing and less willing helpers, most of whom had never visited a concentration camp, never killed anyone. It is important to note that after the war it was not only the Germans who said they knew nothing about the whole thing, that they were only following orders. The helpers of the Dutch Police, Dutch Railroad employees and even the civil servants of the city of Amsterdam had similar claims. We cannot afford to live without the reasonable fear that among us, that even we could be future perpetrators or their helpers. Just as important we need to be hopeful and encouraged by acts of bravery like the strike in February 1941 in Amsterdam. This strike in the middle of Nazi occupation by the people of Amsterdam is considered to be the only mass protest in Europe against the Nazi round-up of the Jews.

This strike is one of the reasons Amsterdam launched a campaign against racism and discrimination. With this campaign, we make a statement: we are all responsible. All Amsterdammers should stand up for each other: say something, intervene! Not be a silent bystander. Words matter. We have commissioned studies  into the effect of racism, anti-Semitism, discrimination against Muslims and against LGBTIQ+ persons on the well-being of those people involved.  In the coming period, these studies are the basis for broad city conversations about the experience of discrimination, anti-Semitism and racism.

Words matter. Anti-Semitism and being critical of the State of Israel are not the same. You are allowed to criticise the policy of the Netherlands; people should also be allowed to criticise the policy of the State of Israel. However, if you equate criticising an act of the State of Israel with hatred of Jews, then you deceive those people who experienced the horror of real discrimination; if someone says for political gain that a legal investigation by the International Criminal Court of a state-actor in Gaza is anti-Semitism, than you deeply under valuate the meaning of antisemitism and the dark outcomes of anti-Semitism nowadays and in history.

As Angela Merkel recently stated: ‘Language is the harbinger of action’. As leaders we bear extra responsibility to set a good example, to make sure the word does not become poison.

Thank you.

Duizenden joodse Amsterdammers werden tijdens de bezetting via het Muiderpoortstation gedeporteerd. Nu prijkt daar vlakbij De Dokwerker, gemaakt door Kamp Seedorf. Hij is gelukkig weer prachtig hersteld, maar dat iemand het in zijn hoofd heeft gehaald dit werk te beschadigen maakt duidelijk dat we over de staking moeten blijven vertellen.

Over de moedige mannen wiens namen voor altijd met 25 Februari verbonden zullen blijven. En over de dappere vrouwen waar in de geschiedschrijving lange tijd een beetje overheen is gekeken.

Langzamerhand komt er meer aandacht voor de vrouwen die in het verzet en tijdens de staking niet alleen ondersteunende en verzorgende rollen hadden maar ook naast de mannen stonden in de strijd tegen het nazisme.

Ik wil tijdens deze herdenking de vrouwen van de staking in het bijzonder eren, daarmee los ik ook een belofte in die ik twee jaar geleden aan een aantal nabestaanden deed.

Ik noem Mientje ten Dam. Haar vader had de razzia hier op het Jonas Daniel Meijerplein gezien en toen zij hem er die avond over hoorde, was dat de eerste keer, in haar 23-jarige leven, dat ze hem zag huilen.

De dag erna sprak zij in het naaiatelier haar collega’s toe: “Dames, Amsterdam ligt plat. Ze halen onze mensen weg, pikken we dat?” Na het massale “nee!” van de naaisters en hun cheffin stond iedereen op en volgde Mientje naar de Noordermarkt.

De naaisters kwamen daar aan, samen met de arbeiders uit Noord, de kassieres van de Bijenkorf, en de juffen en meesters van scholen in Amsterdam, Zaanstad, Hilversum, Utrecht en andere plaatsen in het land. Liederen zingend, leuzen scanderend.

Zij werden aangespoord door de pamfletten, getikt en vermenigvuldigd door de onverschrokken Coba Veltman. Zij werd opgepakt op de tweede stakingsdag toen zij de pamfletten verspreidde. Wat volgde voor haar was het oranjehotel en uiteindelijk Ravensbruck.

1 van de stakingsleiders was Rosa Broekdrukker. Zij werd op 9 april gevangen gezet, verhoord en gemarteld, maar zwichtte nooit. Tijdens haar proces viel ze op door haar ongenaakbare houding en hardnekkige zwijgen. Ze kreeg 10 jaar voor haar aandeel in de staking en bracht de rest van de oorlog in gevangenschap en kampen door.

Deze vrouwen zijn slechts enkelen van de velen die meeliepen, vooraan stonden, hun leven riskeerden en soms – later in de oorlog – het leven lieten.

De februaristaking is een icoon van burgerlijk verzet, in de meest brede zin van het woord. Van mannen én vrouwen, uit alle lagen van onze bevolking, verzameld uit solidariteit.

Zij waren de mensen die – in de woorden van Etty Hillesum – gehard werden door de onmenselijke omstandigheden maar weigerden te verharden. Het was ‘een zachte kracht’ die onze stad overspoelde in die februaridagen, onvermurwbaar en gedreven door mededogen tegenover een regime dat het gif van haat verspreidde.

De Februaristaking is een historisch moment van hoop. Als we het vervolg van de Jodenvervolging bezien, zouden we moeten spreken van valse hoop. Want de staking volgde op de eerste razzia’s. En de staking werd neergeslagen, de razzia’s gingen door.

Maar toch, wie nu naar de stakers, hun kinderen en kleinkinderen luistert, hoort de boodschap van waakzaamheid en van hoop. Opkomen vóór anderen, tégen antisemitisme en racisme is onverminderd noodzakelijk en zij – de stakers van toen - zeggen tegen ons dat wij dat altijd kunnen, ook in onmogelijke omstandigheden.

De dokwerkers, de stratenmakers, en de conducteurs. De naaisters, de kleuterleidsters, de kassières en de winkelmeisjes. De organisatoren, steunpillaren en deelnemers aan het enige massale protest tegen de Jodenvervolging in bezet Europa.

Zij waren en zijn de brengers van hoop: toen, nu en in de toekomst.

Beste Amsterdammer,

‘Hoe gaat het echt met je?’

Misschien zag je het afgelopen jaar de posters met deze vraag in de stad. Ze waren gemaakt door Amsterdamse kunstenaars die het gesprek tussen ons, Amsterdammers, wilden voortzetten. Die ons wilden troosten met gedichten en met tekeningen… met schoonheid.

Ja, hoe gaat het met ons?

We hebben een rotjaar achter de rug.

Corona maakte duidelijk hoe kwetsbaar we zijn: onze economie bleek te afhankelijk van massatoerisme. En het sociale weefsel van de stad rafelt nu meer mensen werkloos worden, arme gezinnen grotere schulden maken en de rijen bij de voedselbanken langer worden. En ook als geld en werk geen zorg zijn, hebben veel Amsterdammers de pijn gevoeld van rouw, eenzaamheid en stress. En juist als de omstandigheden moeilijker worden dan wordt het verlangen naar elkaar, naar een omhelzing, naar een gewoon gesprek aan de koffietafel – naar een borrel in het café – groter. Juist dan verlangen we er naar om bij elkaar te kunnen zijn.

Maar de stille straten van onze stad, de lege restaurants en cafés en de kale sportvelden hebben ons ook geconfronteerd met iets dat al langer onder de oppervlakte sluimerde. De bewoners van onze historische binnenstad hadden al langer het gevoel dat de buurt niet meer de hunne was. En veel inwoners in Zuidoost, in Nieuw West en in Noord hadden al veel langer moeite om de eindjes aan elkaar te knopen en om zich gehoord te weten. En gezinnen maakten zich al langer zorgen over een huis, een fijne plek om hun jonge kinderen te laten spelen.

We laten 2020 achter ons. Met een zucht van opluchting.

En zoals elk jaar beginnen we in januari uit te kijken naar het moment dat de eerste stralen van de voorjaarszon op ons gezicht vallen. Dit jaar barsten we van het ongeduld. Naar de lente, naar snelle vaccinatie, naar onze vrijheid.

Als we terugkijken naar het afgelopen jaar dan zien we wat we verloren hebben.

Maar ik wens ons ook toe dat we – als we terugkijken – in die lange maanden van wachten de kiem zien van een nieuwe stad. Zoals we applaudisseerden voor de zorg, de steun die we gaven aan ondernemers in de buurt, al het vrijwilligerswerk dat door talloze Amsterdammers is gedaan. Onze huidhonger: het heeft ons ermee geconfronteerd hoezeer we elkaar nodig hebben. Laten we dit besef gebruiken voor nieuwe gemeenschapszin. Voor nieuw vermogen om samen te werken, nieuwe bereidheid om rekening met elkaar te houden. Laten we in dit nieuwe jaar vaker elkaar de vraag stellen: hoe gaat het echt met je? Hoe gaat het echt met onze stad?

En, beste Amsterdammer, als iemand jou in 2021 die vraag stelt, dan wens ik dat je kan zeggen: mij gaat het goed. Ik ben gezond, ik voel me vrij, vrolijk. En ik voel me thuis, …. ik weet dat ik thuis ben in Amsterdam.

Gelukkig Nieuwjaar!