AmsterDOEN: Academische werkplaats commons is open!
Er wordt al lang en veel onderzoek gedaan naar commons, ook op de Amsterdamse kennisinstellingen. Toch blijft het pionieren, vooral als het gaat om gemeenschappelijke definities (wat is nou precies een commons?) en juridische kaders (wat voor een rechtsvormen bestaan er voor commons?) Vanuit het actieprogramma AmsterDOEN hebben we het initiatief genomen om onderzoekers en wetenschappers bij elkaar te brengen om hun kennis met elkaar te delen. Dit heeft geleid tot een reeks informele bijeenkomsten waarbij onderzoekers van UvA, VU en HvA hun bevindingen, methoden, vragen en ambities met elkaar uitwisselen.
De onderzoekers die meedoen aan de Academische Werkplaats Commons kijken vanuit verschillende disciplines (van economie tot rechtsgeleerdheid) naar commons. Het gemeenschappelijke doel is om te komen tot een gezamenlijke ‘theory of change’, onderzoek met elkaar af te stemmen en samen te werken aan meer impact. Daarnaast willen ze meer studenten enthousiasmeren om zich in de commons te verdiepen.
Tijdens de eerste bijeenkomsten werd direct een aantal bevindingen met elkaar gedeeld. Zo werd er geconcludeerd dat een helder juridisch kader voor commons ontbreekt en dat dit in een grote drempel is in de groei en professionalisering van commons. Er werd vastgesteld dat de studie van commons om een multidiscipinaire aanpak vraagt. Samenwerken dus! Het meten van de (vaak meerwaardige) impact van commons vereist andere meetmethoden. Dit zou moeten samengaan met het ontwikkelen van een "nieuwe visie op de economie". In sommige landen bestaan al rechtsvormen die beter aansluiten bij de praktijk van de commons (land trust, steward ownership, uso civico, etc.). Daarom willen de Amsterdamse onderzoekers ook meer internationaal vergelijkend onderzoek doen naar deze (privaatrechtelijke) rechtsvormen.
De bijeenkomsten zullen de komende tijd (informeel) om de twee maanden plaatsvinden. Daarnaast biedt openresearch een speciaal platform om relevante gegevens met elkaar te delen. Het netwerk barst van de ambities; van stageplekken bij commons, ontwikkelen van een minor digitale commons en zelfs het maken van een gezamenlijke publicatie in 2024! Ook staat de aansluiting van het MBO bij de Academische Werkplaats Commons hoog op de agenda.
Hoe kan wet- en regelgeving bijdragen aan de wereldwijde beweging van bewonerscollectieven (commons)?
Janelle Orsi was te gast in SustainaLab Science Park. Janelle Orsi is een cartoonist, organisator, beleidsadvocaat en jurist die sinds 2007 met tientallen commons in de VS heeft gewerkt, waaronder wooncoöperaties, energiecoöperaties en stadslandbouwprojecten. Ze is medeoprichter van het Sustainable Economies Law Center en biedt momenteel juridische ondersteuning aan projecten die land teruggeven aan (inheemse) gemeenschappen.
Op zaterdag 25 mei fietsten we, als onderdeel van 24H West, met een diverse groep langs zes bijzondere voorbeelden van commons in Amsterdam-West. Het was een interessante middag vol ontdekkingen, zoals één deelnemer verwoordde: “Goh, ik fiets hier bijna elke dag langs maar ik wist niet dat dit hier zat, wat leuk zeg!”
Het Eetbare Plantsoen: Groen Midden in de Stad
Onze tocht begon bij Het Eetbare Plantsoen, waar initiatiefneemster Lea ons verwelkomde. In 2015 nam zij contact op met de gemeente om op het Nicolaas Beetsplantsoen twee percelen in te richten voor een buurtmoestuin. Met ongeveer 50 vrijwilligers is de moestuin inmiddels een levendige ontmoetingsplek voor de buurt. Lea prijst de samenwerking met de gemeente, die regelmatig vraagt wat er nodig is en hierop actie onderneemt. "Zo kregen we recent een mooie grasmaaier van de gemeente."
I Can Change The World With My Two Hands: Duurzaam voedsel verbouwen
Vervolgens fietsten we via de Slatuinenweg, een bijzonder schattig straatje in Amsterdam-West waar ook de Natuurtuin Slatuinen ligt, naar I Can Change The World With My Two Hands, een project van kunstenares Natascha Hagenbeek. Op een voormalig verwaarloosd binnenterrein realiseerde zij een ruimte voor lokale voedselproductie, buurtcomposteren en regenwateropvang. Met veel doorzettingsvermogen wist Natascha de gemeente te overtuigen van haar duurzame visie, en nu, bijna 13 jaar later, is het, volgens de meefietsende ecoloog, ook een biodivers paradijs in de stad. Het middendeel wordt gemeenschappelijk beheerd en de tuinen eromheen worden -door de stichting- verhuurd aan buurtbewoners. In het Tuinkafe kun je in de zomer lekkere koffie en taart halen. I can change is ook waar compost initiatief ‘Afval naar Oogst’ is gestart. En er wordt meer geëxperimenteerd: voor de hoge nood is er inmiddels een composttoilet te vinden.
Stichting De Gibraltar: Een Inclusieve Speeltuin
De derde stop is Stichting De Gibraltar, een inclusieve speeltuin en ‘buur-thuis’ aan de Haarlemmerweg. Rhea, een van de initiatiefnemers, vertelt over het belang van deze ontmoetingsplek: “Hier is iedereen welkom, kinderen met en zonder beperking kunnen veilig samen spelen en leren. We halen de drempels letterlijk en figuurlijk weg zodat ouders en kinderen makkelijk met elkaar in contact komen.” Met meer dan 20 vrijwilligers biedt De Gibraltar diverse activiteiten aan voor jong en oud, zoals sport, creativiteit en kookworkshops.
Wooncoöperatie Eureka: Samen betaalbaar wonen
Vanaf De Gibraltar fietsten we naar de toekomstige locatie van wooncoöperatie Eureka aan de Wiltzhanglaan. Op dit moment is het nog een braakliggend terrein, maar binnenkort start hier de bouw van 100 woningen, waarvan 80 bestemd zijn voor het middenhuursegment en 20 voor de vrije sector. Eureka, opgericht door een groep Amsterdammers, benadrukt het belang van betaalbare woningen en gemeenschapszin. Nieuwe leden worden zorgvuldig geselecteerd om de betrokkenheid te waarborgen.
De Coöperatieve Nieuwe Boekhandel: Een Literair Baken
De vijfde stop is De Coöperatieve Nieuwe Boekhandel aan de Bos en Lommerweg. Sinds 2020 is deze boekhandel in handen van een coöperatie van ruim 200 buurtbewoners die in actie kwamen omdat ‘hun’ geliefde boekhandel in de straat dreigde te verdwijnen. Hoewel de winkel een geliefde ontmoetingsplaats is, worstelen ze met de concurrentie van grote commerciële platforms en de impact van de energiecrisis. Ze zoeken op het moment naar een nieuwe mede-eigenaar om de toekomst van de boekhandel veilig te stellen.
MidWest: Een Dorpshuis in de Stad
De laatste halte is MidWest, een sociale onderneming die een leegstaand schoolgebouw omtovert tot een levendige publieke plek. MidWest biedt ruimte aan lokale initiatieven en makers, en draagt bij aan een leefbare, sociale en groene buurt.
De fietstocht laat zien dat er meerdere bijzondere initiatieven in Amsterdam-West zijn. Elk met een eigen verhaal. Ook bijzonder om te zien is hoe de onderliggende contractvorm van invloed is op het functioneren van de samenwerking met de gemeente en voor de activiteiten met omwonenden. Zo werkt de een met een zelfbeheercontract, en de ander met een huur- of subsidiecontract, weer een ander is met privaat geld georganiseerd. En al helemaal bijzonder om overal de vlag te zien wapperen!
Het was al met al een mooie middag vol nieuwe inzichten, met veel enthousiaste reacties van deelnemers! Op naar de volgende commons fietsroute! Fiets je ook mee?
De volgende commons fietsroute vindt plaats tijdens 24H Oost op 7 september. Meefietsen? Geef je alvast op via amsterdoen@amsterdam.nl.