Direct and indirect loss of natural area from urban expansion

Het artikel verscheen op 29 juli in Nature Sustainability. Van Vliet (Instituut voor Milieuvraagstukken, IVM) bestudeerde hiervoor wereldwijde data over landbedekking over een periode van 23 jaar, van 1992 tot 2015, en combineerde deze met data over landbouwproductiviteit.

Groot indirect effect
Het directe effect van stedelijke uitbreiding op natuurgebieden is klein, omdat de meeste dorpen en steden wereldwijd in landbouwgebieden liggen. Met andere woorden: als een stad uitbreidt, bijvoorbeeld met een nieuwbouwwijk, dan gebeurt dat in omliggend gebied, vaak landbouwgebied. Echter, omdat de vraag naar voedsel niet daalt, zal dit verlies van landbouwland elders gecompenseerd worden. Deze nieuwe landbouwgebieden gaan vaak wel ten koste van natuurgebied, waardoor stedelijke uitbreiding indirect wel tot verlies van natuurgebieden leidt.

Van Vliet toont aan dat dit indirecte verlies vele malen groter is dan het directe verlies, afhankelijk van waar de nieuwe landbouwgebieden worden ontwikkeld. Dit effect wordt nog versterkt doordat de bestaande landbouwgebieden vaak heel productief zijn, terwijl de opbrengst van nieuwe landbouwgebieden veel lager ligt. Bijvoorbeeld omdat landbouwland vlakbij een stad vruchtbaarder is door het soort bodem, terwijl natuurgebieden niet altijd op vruchtbare gronden liggen.

Nieuw onderzoeksterrein
Het onderzoek van Jasper van Vliet is het eerste dat dit effect op basis van recente veranderingen in landgebruik onderzocht. Eerder deed hij al vergelijkbaar onderzoek, maar dan alleen op basis van modelsimulaties van toekomstig landgebruik. “Er bestaat veel onderzoek naar landbouwgebied dat natuurgebied inneemt, maar er is heel weinig aandacht voor het indirecte effect van verstedelijking op het verlies van natuurgebied.”

Veel oplossingen voor het behoud van natuurgebieden worden dan ook, logischerwijs, gezocht in de hoek van de landbouw: “Veelgehoorde oplossingen zijn bijvoorbeeld dat we met zijn allen minder vlees moeten eten of dat we meer aan intensievere landbouw moeten gaan doen.”

Van Vliet geeft aan dat daar inderdaad de grootste winst te behalen valt, maar pleit ervoor ook naar andere oplossingen te gaan kijken. “De verwachting is dat de wereldwijde stedelijke groei de komende decennia nog door zal gaan. Het zou goed zijn om hierbij meer op verdichting aan te sturen of de productiefste landbouwgebieden te ontzien, als er bijvoorbeeld een nieuwbouwwijk wordt gebouwd, en zodoende het verlies van natuurgebieden te beperken.”