FAQ - de Ethische Bijsluiter

Wat is een Ethische Bijsluiter?

De Ethische Bijsluiter is een instrument dat teams helpt om waarden en dilemma’s expliciet te maken. Hierdoor kan je rekening houden met de rechten, belangen en wensen van alle betrokkenen. Zo creëert de Ethische Bijsluiter transparantie over de morele implicaties van technologie die we inzetten als gemeente.

Tijdens een sessie van de ethische bijsluiter gaan we gezamenlijk de poster doorlopen die bestaat uit vier onderdelen: De morele kans formuleren (waarom doen we dit?), laten zien hoe het project zich verhoudt tot de Tada-waarden, het opstellen van beheersmaatregelen om Tada-waarden te bevorderen waar nodig en tot slot komen we tot een voorlopige conclusie over de voortgang van het project.

Met de ethische bijsluiter kun je expliciet maken hoe het project bijdraagt aan het recht en welzijn van de Amsterdammer. Dit is fijn voor het interne proces, omdat de uitgangspunten dan voor iedereen helder zijn, maar kan tevens helpen om buitenstaanders (burgers/raadsleden) op een eenvormige manier te informeren over de status van het project en de verhouding tot publieke waarden (transparantie, inclusiviteit, etc).

Wanneer moet ik een Ethische Bijsluiter doen?

Met de Ethische Bijsluiter beantwoordt een team de morele vragen van het project: waarom doen wij dit? En hoe draagt het bij aan recht en welzijn van Amsterdammers?

Het is handig om dit vanaf het begin helder te hebben. Vervolgens helpt de Ethische Bijsluiter om voortdurend te reflecteren op abstracte waarden en deze om te zetten in concrete acties. Zo zou je eens per kwartaal een Ethische Bijsluiter kunnen inplannen om te reflecteren op de morele implicaties van het project.

Wat is een Ethische Bijsluiter niet?

Een Ethische Bijsluiter is geen compliance toets: we toetsen niet in hoeverre een project voldoet aan wettelijke kaders. We gaan reflecteren op de morele implicaties van een project en laten zien hoe we de risico's willen beheersen. Het controlerende mechanisme van de Ethische Bijsluiter zit in de openbaarheid ervan: we willen kunnen laten zien wat onze morele afwegingen zijn, zodat we hierop kunnen worden aangesproken. 

Wanneer krijg ik groen licht/positief advies?

Je krijgt geen groen of rood licht na het doen van een Ethische Bijsluiter. Je kan in theorie altijd door na het doen van een Ethische Bijsluiter, maar hierbij moet je kunnen uitleggen wat de risico's zijn en welke maatregelen je daartoe hebt opgesteld. 

Wie moeten er aanwezig zijn bij een Ethische Bijsluiter?

Het liefst wil je iedereen aan tafel hebben die betrokken is bij het project, zodat zij ook daadwerkelijk aan de slag kunnen met de geformuleerde beheersmaatregelen. Voor de diversiteit is het prettig om verschillende perspectieven te hebben, dus nodig bijvoorbeeld ook een collega uit die misschien minder positief is over het project. Ook is het fijn om aanwezigen te hebben die misschien niet aan het project werken, maar er wel door geraakt worden, zoals bepaalde groepen rondom te stad.

Waarom duurt een Ethische Bijsluiter drie uur? Is dat niet wat lang?

De Ethische Bijsluiter is een instrument om te reflecteren op een project. Reflectie heeft tijd en ruimte nodig, waarbij een duidelijke methode en goede begeleiding onmisbaar zijn. Het fundament van de Ethische Bijsluiter is het beantwoorden van de waarom-vraag: Waarom doen wij dit project als gemeente? Een overwogen antwoord op deze vraag formuleren kost tijd.

Hoe haal ik een maximale score op een Ethische Bijsluiter?

De Ethische Bijsluiter is een kwalitatieve oefening. De beste score wordt bereikt door een heldere, begrijpelijke analyse van de waarden die met elkaar in conflict zijn, een belangafweging en concrete acties die hieraan verbonden worden. 

Moraliteit gaat ook vaak over politieke afwegingen. Moeten morele afwegingen niet in de gemeenteraad worden gemaakt?

Het doel van de Ethische Bijsluiter is om morele afwegingen in een projectteam mogelijk te maken en hierbij het morele bewustzijn te vergroten. Wanneer er waarden in conflict met elkaar zijn waarbij geen beheersmaatregelen geformuleerd kunnen worden spreken we van een ethisch dilemma. Denk hierbij aan de afweging tussen privacy en veiligheid. Dergelijke dilemma's kunnen we inderdaad voorleggen aan de gemeenteraad, zodat er op een politiek niveau beslissingen gemaakt kunnen worden. 

Welke projecten zijn verplicht om een Ethische Bijsluiter te doen?

Voor een stad waarin technologie weloverwogen wordt ingezet is het van belang dat elk projectteam nadenkt over de morele implicaties van hun werk. 

 Wat is het verschil tussen een DPIA en een Ethische Bijsluiter?

Wat is het verschil tussen het IAMA en een Ethische Bijsluiter?