Redactie openresearch.amsterdam
‘Seniorisme kan grote gevolgen hebben voor de fysieke en mentale gezondheid van ouderen. Het kan eenzaamheid vergroten en de zin in het leven verminderen, maar bijvoorbeeld ook cognitieve achteruitgang versnellen of het herstel van ziekte belemmeren’ vertelt Lotte Brinkhof, promovendus aan het Centre for Urban Mental Health. Brinkhof en haar promotor prof. dr. Richard Ridderinkhof onderzochten met hun collega’s of seniorisme in Nederland verergerde tijdens de coronapandemie, en wat de gevolgen hiervan waren.
Tijdens de coronapandemie namen overheden strenge maatregelen om het coronavirus in te dammen en de oudere generatie te beschermen. Brinkhof: ‘Leeftijdsgerelateerde verhalen in het nieuws werden negatiever en senioren kwamen centraal te staan in publieke en politieke discussies. Er kwamen leeftijdsgebonden richtlijnen zoals speciale vroege winkeltijden voor ouderen, en in veel landen – waaronder Nederland – werd zelfs gekeken of ouderen ‘geïsoleerd' konden worden. Wij waren benieuwd naar de invloed van dit alles.’
Neerwaartse spiraal
Zo’n 500 volwassen van 55 jaar of ouder in Nederland deden mee aan het onderzoek, dat werd uitgevoerd met de door het Centre for Urban Mental Health ontwikkelde Perceived Ageism Questionnaire. Het seniorisme dat de deelnemers waarnamen en ervoeren, werd sterker en negatiever tijdens de coronapandemie, Dit bleek een negatieve invloed te hebben op hun kwaliteit van leven en mentale welzijn.
Ridderinkhof benadrukt dat het belangrijk is te bedenken dat het toegenomen seniorisme niet zomaar verdwijnt nu de pandemie voorbij is. ‘Het heeft het hokjesdenken over ouderen in onze maatschappij vergroot en we moeten de neerwaartse spiraal nu zien te doorbreken om de negatieve gevolgen op de lange termijn te voorkomen. Het is daarom belangrijk om het bewustzijn over het vaak niet erkende en diepgewortelde seniorisme op individueel, interpersoonlijk en institutioneel niveau te vergroten en het publiek voor te lichten over de verstrekkende gevolgen voor de lichamelijke en geestelijke gezondheid van ouderen.’
Self-fulfilling prophecy
We worden voortdurend geconfronteerd met vooroordelen en stereotypen over ouderen, bijvoorbeeld in relatie met aftakeling en afhankelijkheid. Daardoor worden zulke boodschappen opongemerkt deel van ons eigen denken en zullen we ons gedrag hier onbewust op aanpassen. Wie ouderdom bijvoorbeeld sterk associeert met eenzaamheid, heeft verhoogde kans later zelf eenzaam te worden. Dat wordt ook wel een self-fulfilling prophecy genoemd: je gaat je gedragen naar de opvattingen die in de samenleving bestaan. Daarmee beperken we onszelf in de kans op een lang, gezond en gelukkig leven.
Eye-opening
De onderzoekers ontwikkelden een website: www.seniorisme.nl. Daarnaast gaan ze er erop uit en stonden ze bijvoorbeeld met een informatiestand op de 50PlusBeurs en gaven ze onlangs – op uitnodiging van Stichting Oud Geleerd Jong Gedaan – een workshop aan een groep senioren en studenten. ‘Wat we dan terug horen is dat het heel eye-opening is. Mensen blijken zich onvoldoende bewust van het concept seniorisme, laat staan van de consequenties ervan’, aldus Brinkhof.
Wat kun je zelf doen?
Wees je bewust van seniorisme
Spreek anderen erop aan als je er mee te maken krijgt
Probeer je zo min mogelijk te laten leiden door de vooroordelen en stereotypen
Voorkom seniorisme door senioren net zo te bejegenen als niet-senioren
Meedoen aan wetenschappelijk onderzoek om onze kennis over de gevolgen van seniorisme (én hoe deze te voorkomen) te vergroten
Publicatiegegevens
Lotte Brinkhof, Jaap Murre, Sanne de Wit, Harm Krugers en Richard Ridderinkhof: ‘Changes in Perceived Ageism during the COVID-19 Pandemic: Impact on Quality of Life and Mental Well-being Among Dutch Adults Aged 55 and Older’, in: Aging and Mental Health (28 april 2023). https://doi.org/10.1080/13607863.2023.2205832
Lotte Brinkhof, Sanne de Wit, Jaap Murre, Harm Krugers en Richard Ridderinkhof: ‘The Subjective Experience of Ageism: The Perceived Ageism Questionnaire’, in: International Journal of Environmental Research and Public Health (19 juli 2022). https://doi.org/10.3390/ijerph19148792
Het onderzoek is uitgevoerd binnen het grootschalige project ‘Senioren Doen Mee’ van het Centre for Urban Mental Health van de UvA.
Dit artikel werd op 1 mei 2023 gepubliceerd op uva.nl.
