Onlangs zag hij het levenslicht: de vlag die alle commons wil verbinden en daarmee een gezicht wil geven. Kunstenares Natascha Hagenbeek, zelf initiatiefnemer van een commons, vertelt over de waarde van een gemeenschappelijke vlag en de kracht van commons. En wat dat zijn.
GELIJKE TOEGANG
“Een groep die op democratische wijze en al experimenterend wil laten zien dát en hóe het anders kan,” zo omschrijft Natascha Hagenbeek het begrip commons in één zin. “Het is niet eenvoudig een definitie te geven. Meestal draait het om het beheer van hulpbronnen - zoals land, water en kennis - en om sociale rechtvaardigheid, doordat iedereen gelijke toegang tot die hulpbronnen heeft.”
BUURT EN WERELD VERBETEREN
Hagenbeek noemt enkele voorbeelden. Zoals het collectief van bewoners dat samen de biologische Zuidermarkt in stadsdeel Zuid heeft opgericht. Ze noemt Wikipedia, een digitale commons waarin kennis vrijelijk wordt gedeeld en beheerd door een wereldwijde gemeenschap. Commons kunnen ook energiecoöperaties van burgers of woongroepen zijn. Of een buurtmoestuin, zoals Hagenbeeks eigen commons ‘I can change the world with my two hands’, waar je in een stadse binnentuin voedsel ecologisch kunt verbouwen en waar bewoners gezamenlijk werken aan het verbeteren van hun buurt, en de wereld.
SYMBOOL EN EERBETOON
Commons hebben dus vele gezichten, werken lokaal en zijn daardoor wat versnipperd. Om te laten zien met hoeveel ze zijn en dat het om een beweging gaat, ontwierp Hagenbeek samen met andere commoners en met behulp van enkele experts een vlag. Hagenbeek: “Als alle commons de vlag uithangen, zie je waar we zijn én met hoeveel we zijn. Dan kunnen we laten zien dat we met z’n allen één grote beweging zijn die werkt aan een betere buurt en wereld.” De vlag is meer dan een symbool, benadrukt de kunstenares. “De vlag is ook een eerbetoon aan al die pionierende mensen; al die commoners die zich inzetten voor verandering en duurzaamheid. Die aan alternatieven werken in een neoliberale samenleving en in een wereld die in brand staat. Het kan hoopvol voelen als je ziet hoeveel mensen bezig zijn de wereld een beetje beter te maken.”
RIMPELING IS VERANDERING
Ideeën voor de vlag kwamen voort uit de sessies met andere commoners. Zelf dacht Hagenbeek aan een vlag met een cirkel. “Een cirkel staat vaak symbool voor eenheid en solidariteit. De aarde leek me ook een mooi beeld daarbij. Dat is immers de grootste commons die we hebben!”
Een andere commoner kwam met het idee voor een piratenvlag en iemand stelde een vlag met een knoop erin voor, of een ronde vlag. Bij dit laatste kwam de expertise van ontwerper en vlaggendeskundige Theun Okkerse van pas. “Naar aanleiding van wat ik hoorde, moest ik denken aan een schilderij van de verovering van Den Briel door de watergeuzen op 1 april 1572. Achter hem zie je op schepen zwartwit gestreepte vlaggen die in de vlucht, het uitwaaiende deel van de vlag, afgerond zijn. Ik dacht: misschien kunnen de commons daar iets mee?” Dat konden ze. Samen met grafisch vormgever Vincent Bogers kwam Hagenbeek uiteindelijk tot een witte vlag, niet afgerond, wel met strepen. Dieppaarse strepen die een rimpel-effect tonen. “Dieppaars is de kleur van het universum,” legt Hagenbeek uit. “De rimpeling toont hoe verandering werkt: van klein al groeiend naar groter.”
IN HET STRAATBEELD
“Vlaggen zijn een mooie symbolische uiting van eenheid en gemeenschappelijkheid,” zegt Hagenbeek, die hoopt dat de commonsvlag met de tijd meer zichtbaar zal worden in het straatbeeld van Amsterdam. Ze ziet ook kansen voor meer vlaggen. “In oktober begint het jubileumjaar voor 750 jaar Amsterdam. Ik zou willen voorstellen om voor deze viering onze commonsvlag in regenboogkleuren te maken. De regenboogvlag was immers sinds 1925 de vlag van de coöperatieve beweging, en is later door de LHBTIQA+-beweging overgenomen. Met een regenboogkleurig exemplaar in de sfeer van de commonsvlag heeft de jarige stad een eigen toepasselijk wapperend symbool!”
De vlag is ontworpen vanuit een samenwerking met gemeente Amsterdam, die de burgerbewegingen in eigen stad wil aanmoedigen.