Het thema ‘zorg’ krijgt veel aandacht in de kunst- en cultuursector: van tentoonstellingen tot podcasts. Maar wat komt er eigenlijk terecht van al die aandacht? Met schrijver, kunstenaar en beleidsadviseur Mirthe Berentsen zoomen we tijdens deze aflevering in op het ouderschap: een van de langstdurende zorgrelaties.
Deels kenmerkt het makerschap in de cultuursector zich door zichtbaarheid, flexibele werktijden en ‘maken uit liefde’. Dat maakt de realiteit van maker én zorgdrager juist complex. Oplossingen om deze het hoofd te bieden komen nu vaak bij het individu – en met name vrouwen – te liggen. Mirthe vertelt ons meer over de niet-zo-familievriendelijke sector en op welke hardnekkige ideeën van kunstenaarschap deze gestoeld is. Ook vertelt ze over manieren waarop het wél familievriendelijker kan en wie en wat daarvoor nodig is.
Beluister aflevering 5 'Tussen kunst en kind' met Mirthe Berentsen hier op Spotify
Ontdek meer over deze podcast-aflevering via onderstaande links:
Professionals in de sectoren cultuur, zorg en welzijn werken steeds vaker samen. Ze bundelen hun krachten om mensen in kwetsbare posities te activeren, hun talenten te ontwikkelen, ze plezier te laten beleven en bij te dragen aan zingeving. Deze samenwerking, over de sectorgrenzen heen, leidt in de praktijk ook tot allerlei vragen en dilemma’s.
In onze publicatie ‘Krachten bundelen in cultuur, zorg en welzijn. Dilemma’s en oplossingen bij samenwerken over sectorgrenzen heen’, delen we deze vragen en dilemma’s met voorbeelden uit de praktijk én mogelijke oplossingen.
Vragen en dilemma’s uit de praktijk
Waar begint en eindigt het werk van de ene professional en waar begint en eindigt dat van de andere? Hoe stem je dit goed op elkaar af en hoe versterk je elkaar? Welke dilemma’s kom je tegen? En hoe los je die samen op? Kortom: waar liggen de raakvlakken en gedeelde belangen tussen de sectoren en hoe ga je goed om met de grenzen en verschillende verantwoordelijkheden van elke sector?
Onderzoeksopzet
In 2021-2022 stonden bovenstaande vragen centraal in een professionele leergemeenschap waar achttien professionals uit cultuur, zorg en welzijn aan deelnamen. De professionele leergemeenschap bestond uit twee groepen die elk vijf keer (online) bij elkaar kwamen. Tijdens deze bijeenkomsten formuleerden de deelnemers een aantal kwesties om verder te onderzoeken. In de publicatie delen we de inzichten die dit heeft opgeleverd.
Samenwerken loont
De inzichten zijn er voor professionals en organisaties uit cultuur, zorg en welzijn die al over sectorgrenzen heen werken, maar ook voor de professionals die overwegen dit te gaan doen. In beide gevallen een lezenswaardige publicatie, want één ding is uit deze leergemeenschap duidelijk geworden: samenwerken loont!
Colofon
Auteurs | Angela van Dijk, Joost Groeneboer & Josefiene Poll
Eindredactie | Soplutekst
Vormgeving | Taluut
Met dank aan Deelnemers aan de professionele leergemeenschap: Suzanne Bassie, Gerda van den Berg-van Haaften, Marijke Donath, Freek van der Heide, Brecht Hermans, Audry Hoemakers, Peggy van Mosselaar, Leonieke Pieket, Stijn Quist, Mariëtte van Raalte, Rita Rehorst, Dorine Rüter, Axelle de Rore, Sandra Schouten, Annemarie Tel, Marjolein Uitham, Jasmijn Wolfers Leden van de klankbordgroep van de professionele leergemeenschap: Daan Andriessen (Hogeschool Utrecht), Emiel Copini (Artez University of the Arts), Nada de Groot (Movisie), Sandra Schouten (Het Huis van proeven)
Uitgever | Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA)
Gemeentelijk beleid: tips voor het verbinden van cultuur, zorg en welzijn
Voor gemeentelijke beleidsmedewerkers cultuur biedt samenwerking met collega’s van zorg en welzijn veel kansen. Bijvoorbeeld kansen om een breder publiek, vooral ook kwetsbare doelgroepen, te bereiken en daarmee een bijdrage te leveren aan maatschappelijke problemen als eenzaamheid en armoede. Bovendien biedt samenwerking tussen cultuur, zorg en welzijn kansen om krachten en budgetten te bundelen. Omgekeerd bieden culturele activiteiten voor beleidsmedewerkers in het sociaal domein kansen om mensen positief te stimuleren en inspireren.
Hoe pak je zo’n integrale(re) aanpak precies aan en wat komt er allemaal kijken bij een duurzame verbinding tussen beleidsdomeinen? LKCA deed een verkennend onderzoek in dertien gemeenten. Dit leverde een aantal inzichten en handvatten voor de praktijk op.
In dit onderzoeksrapport vind je antwoord op de volgende vragen:
Waar liggen raakvlakken in de gemeentelijke beleidskaders voor cultuur, zorg en welzijn?
Waarom leggen gemeentelijke beleidsmedewerkers in het cultuurbeleid verbindingen met zorg en/of welzijn? En welke rol speelt Positieve Gezondheid daarin?
Hoe geven gemeentelijke beleidsprofessionals die verbinding tussen cultuur, zorg en/of welzijn in hun beleid vorm?
Welke uitdagingen ervaren de gemeentelijke beleidsprofessionals bij de totstandkoming, inhoud en uitvoering van dit beleid? En welke mogelijke oplossingsrichtingen zien zij?
Algemene conclusie
Beleidsmedewerkers cultuur zijn met alle partijen met wie zij samen (willen) werken, zoekende. Door de zoektocht samen aan te gaan, kan er een gezamenlijke visie of beeld ontstaan van de plek die cultuur inneemt bij maatschappelijke vraagstukken (extrinsiek) en op zich (intrinsiek). In deze zoektocht kan kennisdeling helpen. LKCA wil dan daarom, in samenwerking met de provinciale en landelijke partners, de kennisdeling en -ontwikkeling rondom de verbinding tussen cultuur, zorg en welzijn in gemeentelijk beleid verder vorm geven.
Doelgroep
Dit onderzoek is vooral interessant voor gemeentelijke beleidsmedewerkers cultuur.
Met dank aan Alle respondenten. De leden van de klankbordgroep: Ineke Damen (gemeente Utrecht), Evelien de Meester (Stimulansz), Shirley Mulder (VNG), Hanka Otte (Universiteit Antwerpen), Marieke Vegt (Raad van twaalf), Geke Walsma en Stefanie Weijsters (gemeente Utrecht).
Ondanks de bewezen waarde van actieve cultuurparticipatie op onze gezondheid en het groeiende bewustzijn hiervan, zijn sommige vragen nog onbeantwoord. Geldt het effect van actieve cultuurparticipatie op de gezondheid voor iedereen, of alleen voor specifieke groepen zoals ouderen of mensen met een beperking? Kunnen we de resultaten zonder meer toepassen in Nederland? En waar moet je op letten als je dat effectief wil doen? Kortom, er is een dringende behoefte aan een helder verhaal over de waarde van actieve cultuurparticipatie en hoe je deze kan verzilveren voor specifieke doelgroepen.
Opbrengsten en werkzame elementen
In dit onderzoek brengen we niet alleen Nederlands beleid en de praktijk in beeld, maar gaan we ook dieper in op de opbrengsten en werkzame elementen van actieve cultuurparticipatie. Hierbij kijken we naar de invloed op de zes dimensies vanPositieve Gezondheid. Het praktijkonderzoek biedt inzicht in de uitdagingen en kansen in de samenwerking in de eerstelijnszorg. Interviews met cultuur- en zorgprofessionals als deelnemers vormen hiervoor de leidraad.
Gemeengoed bij gemeenten, cultuur, zorg en welzijn
Dit onderzoek komt voort uit de samenwerking die LKCA is aangegaan met het Institute for Positive Health op 23 maart 2021. Samen streven wij ernaar dat de inzet van actieve cultuurbeoefening voor Positieve Gezondheid van mensen gemeengoed wordt bij gemeenten, culturele aanbieders en zorg- en welzijnsprofessionals. Het onderzoek is mede mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van het Fonds voor Cultuurparticipatie.
Kunst als (ver)wondermiddel Over de inzet van actieve cultuurparticipatie voor Positieve Gezondheid in de eerstelijnszorg Dit onderzoek is mede mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van het Fonds voor Cultuurparticipatie
More Than Meets the Eye: Art Engages the Social Brain
Here we present the viewpoint that art essentially engages the social brain, by demonstrating how art processing maps onto the social brain connectome—the most comprehensive diagram of the neural dynamics that regulate human social cognition to date. We start with a brief history of the rise of neuroaesthetics as the scientific study of art perception and appreciation, in relation to developments in contemporary art practice and theory during the same period. Building further on a growing awareness of the importance of social context in art production and appreciation, we then set out how art engages the social brain and outline candidate components of the “artistic brain connectome.” We explain how our functional model for art as a social brain phenomenon may operate when engaging with artworks. We call for closer collaborations between the burgeoning field of neuroaesthetics and arts professionals, cultural institutions and diverse audiences in order to fully delineate and contextualize this model. Complementary to the unquestionable value of art for art’s sake, we argue that its neural grounding in the social brain raises important practical implications for mental health, and the care of people living with dementia and other neurological conditions.
van Leeuwen JEP, Boomgaard J, Bzdok D, Crutch SJ and Warren JD (2022) More Than Meets the Eye: Art Engages the Social Brain. Frontiers in Neuroscience 16:738865. doi: 10.3389/fnins.2022.738865
Arts in health verwijst naar het veld dat artistieke en creatieve praktijken toepast om gezondheid en welzijn te bevorderen en een positieve benadering van gezondheid te stimuleren. Terwijl arts in health internationaal al decennialang een gevestigd veld is in andere landen, is het Nederlandse veld nog steeds gefragmenteerd en blijft het groeiende potentieel ervan onderbenut. Deze whitepaper is een intersectorale verkenning van de huidige stand van zaken op het gebied van arts in health in Nederland. De auteurs zijn ervan overtuigd dat arts in health kan helpen om de grote uitdagingen waar onze gezondheidszorg de komende decennia voor staat, het hoofd te bieden en hebben een agenda geformuleerd voor het verduurzamen van het veld voor arts in health in Nederland.
Wetenschappers van het Amsterdam UMC onderzoeken wat de waarde is van kunst in de zorg. Heeft kunstparticipatie een positief effect op de gezondheid en welzijn van mensen? In deze collectie vindt u verschillende artikelen over dit onderwerp.
In de bijdragen en reportages in dit nummer wordt bekeken hoe kunstinstellingen en kunstenaars zich tot zorg verhouden. Wat houdt het begrip voor hen in? Vinden zij überhaupt dat zij een zorgtaak hebben? En is er voor de overheid ook een zorgtaak ten opzichte van kunstenaars? Dit en meer in de nieuwste Boekman.
Met bijdragen van o.a. Persis Bekkering, Kim van der Meulen, Tina Lenz, Wietse Schmidt, Floris van Delft, Sarah van Binsbergen, Mirthe Berentsen, Johan Kolsteeg, Rachid Benhammou, Liesbeth Bik, Vera Spaans, Karolien Dons, Toef Jaeger, Merlijn Twaalfhoven, Koos Zwaan en Sarah Haaij.
Voorwoord door Frieda de Pater (Directeur Stichting RCOAK) en Koeno Sluyterman van Loo (Secretaris-directeur Fonds Sluyterman van Loo):
"Voor u ligt een bundeling van prachtige verhalen over ouderen die troost, energie, contacten en zingeving halen uit hun toneelspel, schilderen, muziek en andere vormen van kunstbeoefening. Na diverse onderzoeken, evaluaties en brochures over kunstparticipatie door ouderen is het tijd hen zelf aan het woord te laten. Zij staan hier in de schijnwerpers. Neem Oscar die, toen hij bijna 90 was, met andere ouderen op de set stond van de speelfilm Droomoord. En Ans, die na een moeilijke periode, samen met een Poolse student een computeranimatie in elkaar zette. En deze presenteerde voor een volle zaal.
Deze en veel andere verrijkende ervaringen waren en zijn onderdeel van Lang Leve Kunst. Dit programma stimuleert sinds 2013 kunst- en cultuurparticipatie van ouderen in Nederland. De fondsen achter Lang Leve Kunst steunen projecten die daar zo veel mogelijk ouderen plezier aan laten beleven. Kunstzinnige activiteiten verrijken hun leven door nieuwe zingeving en meer sociale contacten.
De publicatie valt samen met de lancering van het Lang Leve Kunst Fonds, een initiatief van Fonds Sluyterman van Loo en Stichting RCOAK samen met het Prins Bernhard Cultuurfonds. Het Lang Leve Kunst Fonds zal kunst- en cultuurparticipatie van ouderen in Nederland verder stimuleren. Het is onze ambitie dat er óveral in Nederland aanbod van kunst- en cultuurprojecten voor ouderen komt. Dat kunnen we niet alleen. Helpt u mee door samen zulke activiteiten met en voor ouderen te organiseren? Of door dit mogelijk te maken in uw gemeente? We kijken uit naar uw ideeën.
Deze bundel begint met een beknopte wetenschappelijke onderbouwing van het belang van kunstparticipatie door ouderen. Daarna komen de ouderen zelf aan het woord, want zij hebben de hoofdrol. Zoals iemand het pakkend verwoordt:
‘Ook op hogere leeftijd kun je het leven op een nieuwe manier in eigen hand nemen. Doen wat je leuk vindt.’"
Colofon
Deze bundel is een uitgave van Stichting RCOAK en Fonds Sluyterman van Loo. www.langlevekunst.nl
Auteurs: Koos Neuvel en Caroline de Pater
Auteur openingsartikel en corona-updates: Rieke Schouten
Eindredactie: Gemmeke van Kempen
Vormgeving: Tineke Kooistra, Studio 10
Illustraties: Melanie Drent
Omslagfoto: Milan Tettero
Portretfotografie: Willem Sluyterman van Loo
Overige foto’s: Zan van Alderwegen, Guido Bogert, Roel Braams, Ronald Falke, Cor Heijdenrijk, Sas Schilten, Milan Tettero, Roos Trommelen, Hanneke Wetzer
Drukwerk: Wilco BV, Amersfoort
Opdrachtgevers: Stichting RCOAK en Fonds Sluyterman van Loo
Deze bundel is mede tot stand gekomen dankzij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport in kader van het actieprogramma Eén tegen eenzaamheid. www.eentegeneenzaamheid.nl
Voor de verzending van deze bundel wordt samengewerkt met het Prins Bernhard Cultuurfonds en het LKCA. www.cultuurfonds.nl | www.lkca.nl
Hoe kunstparticipatie kan bijdragen aan het welzijn van Nederlandse ouderen - een taxonomie van kunstinterventies voor mensen met dementie opnieuw bekeken
Achtergrond: Er is steeds meer bewijs voor de positieve invloed van kunst op gezondheid en welzijn. De mechanismen die hieraan ten grondslag liggen, blijven echter onderbelicht.
Methode: 38 semigestructureerde interviews werden gehouden met 30 oudere volwassenen en 10 kunstenaars, die betrokken waren bij vijf participatieve kunstprojecten in Nederland. Case-based framework- en cross-overanalyses werden uitgevoerd op basis van de taxonomie van Cousins et al.
Resultaten: Participatieve kunstinitiatieven droegen bij aan het welzijn van ouderen in een complex samenspel met de kunstenaar, kunstvorm, groep deelnemers, materiële aspecten en continuïteit van activiteiten. Een gastvrije omgeving bleek een consistent onderliggend mechanisme voor deelnemers om te groeien op persoonlijk en artistiek niveau, zich te verbinden met anderen en zich gesteund te voelen in hun psychosociaal welzijn.
Conclusie: Dit artikel toont de belangrijke sociale functie die participatieve kunst kan hebben voor oudere volwassenen, en pleit voor het belang van een grondige beschouwing van de context waarin onderliggende mechanismen en uitkomsten naar voren komen.
Trefwoorden: ouderen; participatieve kunst; welzijn; onderliggende mechanismen; taxonomie van kunstinterventies
Bron: YoshengLiu,BarbaraGroot,Liekede Kock,TinekeAbma&ChristineDedding(2022)How participatory arts can contribute to Dutch older adults’ wellbeing – revisiting a taxonomy of arts interventions for people with dementia,Arts & Health,15:2,153-168,DOI:10.1080/17533015.2022.2035417
#04 - Open Atelier: een gesprek over creatieve therapie
Framer Framed werkt sinds begin 2020 samen met een hechte groep mensen afkomstig uit de interculturele psychiatrie. Na de bezuinigingen in de geestelijke gezondheidszorg en het faillissement van PsyQ Amsterdam heeft Framer Framed creatieve therapie een vaste plek geboden aan de Oranje-Vrijstaatkade.
We gaan in gesprek met de mensen achter de Open Atelier Community: kunsttherapeut Suzanne Delshadian en de deelnemende kunstenaars Anne Krul, Nirvana (Youssef), Celine Abu-Zahideh en Hassan. In deze aflevering wordt er Arabisch, Engels en Nederlands gesproken.
Het Open Atelier is een programma voor deelnemers met een migratieachtergrond en wordt begeleid door therapeuten met specialisaties in interculturele psychiatrie en creatieve therapie. Sinds september 2020 vindt er iedere maandag een Open Atelier plaats bij Framer Framed.
De Framer Framed Podcast biedt een kijkje achter de schermen bij de tentoonstellingen, interviews met kunstenaars, de activiteiten, het archief en meer.
In dit artikel lees je meer over de Open Atelier Community.
Gelukkig ouder worden in een veranderende samenleving (SCP)
Tijdens de coronacrisis hebben tal van nieuwe creatieve bijeenkomsten met ouderen het daglicht gezien. Door de gezondheidsbeschermende maatregelen dreigt hun wereld klein te worden. Nu de anderhalvemetersamenleving langer gaat duren, zullen creatieve oplossingen gevraagd worden om ouderen betrokken te houden. Naast de zorg voor de gezondheid vraagt het leven ook om plezier, betekenisvolle contacten en zinvol meedoen aan de samenleving.
Het essay ‘Gelukkig ouder worden in een veranderende samenleving’ nodigt uit na te denken welke creatieve oplossingen en initiatieven mogelijk en nodig zijn, zodat mensen gezond èn zinvol ouder kunnen worden.
De waarde van kunstprojecten voor ouderen in de langdurige zorg en ondersteuning wordt steeds duidelijker in de internationale literatuur . De waarde van kunstprojecten in de zorg voor zorgmedewerkers is echter iets minder uitgebreid onderzocht. Een review hierover benoemt diverse positieve waarden voor zorgmedewerkers, te denken aan verbeterde communicatie tussen medewerkers en patiënten, hulp bij het opbouwen van rapport, en het versterken van de interacties. Ook benoemen ze aan dat ze met name minder stress ervaren, verbeterde stemming, betere prestaties op het werk, minder burn-out, een verbeterde werkomgeving en welbevinden. Dit zijn ook de resultaten die beschreven staan in een recente review over zorg in het algemeen en dementiezorg specifiek.
In dit artikel beschrijven we het perspectief van welzijnsmedewerkers en zorgverleners in de langdurige zorg op de waarde die het voor henzelf heeft. De bevindingen zijn gebaseerd op interviews (n=7) en participerende observaties (n=40 dagdelen) bij kunstprojecten voor ouderen. De transcripten en aantekeningen van de observaties zijn thematisch geanalyseerd. Hier kwamen drie thema’s uit: 1) ruimte voor gevoelens en persoonlijke relaties, 2) plezier en ontspanning en 3) frisheid en doorbreken routine.
Dit artikel laat zien dat kunstprojecten met ouderen, en soms met zorgmedewerkers samen, aanzetten tot verbinding, plezier en ruimte voor expressie en frisheid. Dit draagt bij tot werkplezier en daarmee kwaliteit van welbevinden van zorgmedewerkers. Kunstprojecten hebben daarmee een potentie om andere lagen in de instellingen aan te boren, naast die van het verzorgen.
Deze publicatie komt voort uit 'Kunst in de zorg', een initiatief van Amsterdam UMC en Leyden Academy on Vitality and Ageing, onderdeel van het ZonMw-programma 'Kunst en cultuur in de langdurige zorg'.
Onzichtbare zorg zichtbaar maken: participatieve kunst bekeken door de lens van zorgethiek en zorgesthetiek
De corona crisis legde extra de nadruk op het belang van zorg in onze samenleving. Tegelijkertijd bracht deze tijd aan het licht dat sommige vormen van zorg onzichtbaar blijven, of niet worden erkend als zorg. Zo ook de zorg die kunstenaars leveren wanneer zij ouderen begeleiden in actieve kunstparticipatie. In een recent gepubliceerd artikel wat we als onderzoeksteam samen schreven met Gea Struiksma (regisseur Seniorentheater De Rimpel), beargumenteerden we hoe het werk van kunstenaars kan worden opgevat als een vorm van goede zorg voor ouderen (De Kock et al., 2022). Dit deden we aan de hand participerende observaties tijdens het filmproject Simpel de Rimpel. De observaties van onderzoeker Lieke de Kock en ervaringen van Gea en haar acteurs, analyseerden we aan de hand van een model uit de feministische zorgethiek. Grondlegger van dit model is Joan Tronto (1993, 1998, 2013). Daarnaast keken we naar Gea’s werk in termen van zorgesthetiek, een begrip geïntroduceerd door theaterwetenschapper James Thompson (2015). Het artikel laat zien dat kunstenaars een belangrijke rol kunnen spelen in het zorgen voor kwaliteit van leven van ouderen in de samenleving.
In onderstaande pdf en op deze pagina van Kunst in de Zorg is een korte, Nederlandse samenvatting van de hoofdlijnen van het artikel te lezen.
Bron: L.de Kock, B. C.Groot, J.Lindenberg, G.Struiksma & T. A.Abma(2023)Making invisible care visible. Ethics and aesthetics of care in participatory arts practices in times of COVID-19,Research in Drama Education: The Journal of Applied Theatre and Performance,28:4,506-526,DOI: 10.1080/13569783.2022.2147817
Kunst in de Zorg: cross-disciplinair onderzoek van Amsterdam UMC en Leyden Academy
Onderzoekers van het Amsterdam UMC (Afdeling Ethiek, Recht en Humaniora) werken samen met de Leyden Academy on Vitality and Ageing, Stichting B.a.d., de Hogeschool van Amsterdam, kunstenaars en ouderen in een cross-disciplinair onderzoeksteam. Het Kunst in de Zorg-team onderzoekt de effecten van kunst en cultuur op de gezondheid en het sociale welbevinden van ouderen. De waarde van kunst en positieve impact wordt in literatuur en praktijk herkend, maar wetenschappelijk bewijs is versnipperd en onderzoek naar de implementatie van kunstinitiatieven ontbreekt.
Onderstaande publicatie is gepresenteerd op de interactieve manifestatie als afsluiting van het participatief actieonderzoek. Het voornaamste resultaat is dat kunst 1) plezier en positiviteit en 2) diepgaand contact brengt, en 3) dat het uitdaagt.
Colofon
Barbara Groot, Lieke de Kock, Tineke Abma, Yosheng Liu, Janine Schrijver, Christine Dedding, Truus Teunissen, Yvonne Lengams, Jan Menderink, Jolanda Lindenberg, Margo Hartingsveldt, Josanne Huijg, Jolanda Lindenberg & Freek de Meere (2021) Kunst in de Zorg. Rotterdam
De waarde van actief kunstgebruik voor de gezondheid en het welzijn van ouderen
Onderzoek wijst uit dat actieve kunstbetrokkenheid de gezondheid en het ervaren welzijn van oudere volwassenen kan verbeteren, maar het wetenschappelijke bewijs is nog steeds gefragmenteerd. Er is een 'research gap' in het begrijpen van kunstbetrokkenheid gebaseerd op een multidimensionale conceptualisering van de waarde van gezondheid en welzijn vanuit het perspectief van oudere deelnemers. Dit Nederlandse landelijke onderzoek richtte zich op het verkennen van de bredere waarde van kunstbetrokkenheid op de ervaren gezondheid en het welzijn van ouderen in 18 participatieve kunstprojecten (dans, muziek, zang, theater, beeldende kunst, video en gesproken woord) voor in de gemeenschap wonende ouderen en ouderen die in langdurige zorginstellingen wonen. In dit onderzoek volgden we een participatief ontwerp met narratief en op kunst gebaseerd onderzoek. We verzamelden micro-narratieven van ouderen en hun (in)formele verzorgers (n = 470). De bevindingen tonen aan dat kunstzinnige betrokkenheid volgens de deelnemers resulteerde in (1) positieve gevoelens, (2) persoonlijke en artistieke groei, en (3) meer betekenisvolle sociale interacties. Deze studie concludeert dat op kunst gebaseerde praktijken het ervaren welzijn van ouderen bevorderen en de kwaliteit van leven van ouderen verhogen. Deze studie benadrukt de intrinsieke waarde van kunstbetrokkenheid en heeft implicaties voor onderzoek en evaluatie van kunstbetrokkenheid.
Kunst & Zorg bij Amsterdamse zorgorganisatie Cordaan
"Bij zorgorganisatie Cordaan is kunst en cultuur een belangrijk onderdeel van de zorg die wij leveren. Wij zijn ervan overtuigd dat kunst in haar vele vormen een bijdrage levert een aan betere gezondheid. Hoe dat werkt? In deze miniserie Kunst & Zorg vertellen verschillende Amsterdammers je daar graag meer over!"
Aflevering 1: Het Ambulant Kunstteam
"In aflevering 1 van de miniserie Kunst & Zorg bij Cordaan bezoeken we mw Croes en Isabella van het Ambulant Kunstteam. Het Ambulant Kunstteam is er voor mensen die zelfstandig thuis wonen maar minder makkelijk het huis uit kunnen. Je kan zelf een vraag stellen en een kunstenaar uitkiezen die bij jou thuis komt en samen met jou aan de slag gaat. Volledig vraaggericht en op maat. Geen vraag is te gek en er is altijd een passende kunstenaar te vinden."
Aflevering 2: Theater LeBelle en Outsider Art Atelier & Galerie
"In deze aflevering zijn we te gast bij Theater LeBelle en het Outsider Art atelier, beide onderdeel van Leerwerkbedrijf Cordaan. Theater Lebelle is een theaterwerkplaats voor mensen met een verstandelijke beperking. Zij maken en spelen theatervoorstellingen, verzorgen performances op locatie, geven workshops, in co-creatie met culturele partners uit de stad. In het Outsider Art Atelier werken kunstenaars onder begeleiding van professionele kunstenaars en docenten aan hun artistieke ontwikkeling. Het gemaakte werk wordt tentoongesteld in de galerie en in de stad."
Aflevering 3: Open atelier FramerFramed
"In aflevering 3 van de miniserie Kunst & Zorg bij Cordaan lopen we binnen bij het open atelier: een samenwerking tussen Framer Framed en Cordaan. Kunstenaars bezoeken het atelier voor het maken van eigen werk, inspiratie, ontmoetingen met stadsgenoten, ondersteuning en een goed gesprek."
Bron: Miniserie Kunst & Zorg bij Cordaan (11 september 2023)
Steeds vaker werken kunstenaars samen met ouderen. Denk aan dans, tekenen, theater spelen of zingen. De kunstenaar is een speler in het sociale domein en de langdurige ouderenzorg die iets toevoegt aan dat wat zorg- en welzijnsprofessionals hebben. Echter, wat is precies die bijdrage en hoe ervaren ouderen dat?
Barbara Groot, Lieke de Kock, Tineke Abma.Kunst-zinnig in de zorg. Geron - Tijdschrift over ouder worden & samenleving - Volume 24, Issue 2, gepubliceerd op 23 juni 2022.
Gerōn is een tijdschrift over ouder worden in een veranderende samenleving, met feiten en opinies uit praktijk, beleid en wetenschap. In ieder nummer worden de belangrijkste levensdomeinen van ouderen belicht naast een wisselend thema.
Over de auteurs
Barbara Groot coördineerde het ‘Kunst in de Zorg’ onderzoek en is gespecialiseerd in participatief actieonderzoek. Lieke de Kock is junior onderzoeker en focust zich in haar onderzoek op de affectieve waarde van kunst voor ouderen. Tineke A. Abma is Directeur-bestuurder Leyden Academy on Vitality and Ageing en hoogleraar Ouderenparticipatie in LUMC, afdeling Public Health en eerstelijnsgeneeskunde
Kunst en zorg: een zoektocht naar bewijs voor gezondheidseffecten
De kunstsector en gezondheidszorg werken steeds meer samen. De ervaring leert dat kunstactiviteiten een positieve invloed hebben op het welbevinden van mensen die afhankelijk zijn van zorg. Wat is het bewijs hiervoor eigenlijk? En hoe komt dit terug in de praktijk en het beleid? Wat zijn kansrijke ontwikkel- en onderzoeksrichtingen?
Gerōn is een tijdschrift over ouder worden in een veranderende samenleving, met feiten en opinies uit praktijk, beleid en wetenschap. In ieder nummer worden de belangrijkste levensdomeinen van ouderen belicht naast een wisselend thema.
Over de auteurs Franka Bakker is senior onderzoeker bij het Lectoraat Innoveren met Ouderen en hogeschoolhoofddocent Toegepaste Gerontologie aan Hogeschool Windesheim, Zwolle. Carolien Smits is lector bij het Lectoraat Innoveren met Ouderen aan Hogeschool Windesheim, Zwolle. Bea van Meerveld is docent-onderzoeker aan Hogeschool Windesheim, Zwolle. Cretien van Campen is wetenschappelijk strateeg Kwaliteit van leven bij het Sociaal Cultureel Planbureau, en was ten tijde van de kennissynthese associate lector bij het Lectoraat Innoveren met Ouderen aan Hogeschool Windesheim, Zwolle.
Hoewel de maatschappelijke waarde van kunst en cultuur in de langdurige zorg en ondersteuning in binnen- en buitenland breed wordt gedragen, is de kennis erover versnipperd. In opdracht van het ministerie van OCW (via ZonMw) voerde een consortium van Hogeschool Windesheim, Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA) en Movisie de kennissynthese uit, waarvan dit rapport het verslag is. De kennissynthese vormt een inbreng voor de kennisagenda die in afstemming met stakeholders opgesteld gaat worden.
Het doel van de kennissynthese is om op drie terreinen (onderzoek, praktijk en beleid) de laatste stand van de kennis in kaart te brengen, zodat een kennisagenda kan worden opgesteld met kansrijke onderzoeks- en ontwikkelrichtingen. Daartoe zijn drie vragen onderzocht: 1. Wat is de huidige praktijk en wat is het beleid rond culturele interventies in de Nederlandse langdurige zorg en ondersteuning? 2. Wat is bekend over de effecten van culturele interventies op Positieve gezondheid van cliënten in de langdurige zorg en ondersteuning? 3. Wat zijn kansrijke onderzoek- en ontwikkelrichtingen op het gebied van culturele interventies in de langdurige zorg en ondersteuning?
In de managementsamenvatting (pagina 3-7) worden eerst de belangrijkste bevindingen samengevat, daarna volgen algemene conclusies en aanbevelingen.
Colophon
Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het ministerie van OCW (via ZonMw) door een consortium van Hogeschool Windesheim, Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA) en Movisie.
Auteurs:
Hogeschool Windesheim: Bea van Meerveld, Carolien Smits, Cretien van Campen, Franka Bakker, Katja Raunio
LKCA: Karin Laarakker, Wies Rosenboom
Movisie: Dieuwke Zwier, Jan Willem van de Maat, Nada de Groot, Saskia van Grinsven
De serie Krasse Kunst laat zien wat kunstbeoefening door ouderen kan opleveren, maar ook waar de zwakke plekken zitten.
Aflevering 'kunst en kracht'
"De impact van kunst is het grootst als je ervan kunt leren en je grenzen kunt verkennen. Dat is niet alleen goed voor het behoud van de hersenfuncties, het zelfvertrouwen en het zelfbeeld; kunstparticipatie verschaft ouderen ook een nieuwe identiteit. Je bent even niet de oma die alles vergeet of de buurman met hoorproblemen, maar de student die leert 3D-printen, de acteur die in de rol van een ander kruipt. Aan jezelf en aan de werkelijkheid kunnen ontsnappen – hoe kort ook – is van onschatbare waarde."
In deze aflevering komen aan het woord: Joris Slaets (Hoogleraar Ouderengeneeskunde), Hedy D'Ancona (Oud-minister VWS), Frits de Lange (Hoogleraar Ethiek), Cokkie van der Werf (deelnemer)
Aflevering 'kunst op recept'
"Geen medicijnen, maar een doorverwijzing naar kunst! Bij ouderen zijn bepaalde delen van de hersenen kwetsbaar. Het beste medicijn is de hersenen uit te dagen, nieuwe dingen te doen, die je nooit eerder hebt gedaan. Kunst leent zich daar uitstekend voor. Het is ook aangetoond dat mensen die aan actieve kunstbeoefening doen, minder depressies hebben dan mensen die het niet doen. "
In deze afvelering komen aan het woord: Joris Slaets (Hoogleraar Ouderengeneeskunde), Hedy D'Ancona (Oud-minister VWS), Hennie van Waasdijk (deelnemer), Erik Scherder (Hoogleraar Klinische Neuropsychologie), Frits de Lange (Hoogleraar Ethiek),
Aflevering 'kunst en geld'
"Kunstbeoefening door ouderen levert veel op, maar vergt ook een organisatorische en financiële inspanning. Over dat laatste gaat het in deze film. Waar komt het geld voor mooie projecten vandaan? Welke beren vinden de initiatiefnemers op hun pad?"
In deze aflevering komen aan het woord: Hedy D'Ancona (Oud-minister VWS), Maaike Mul (Coördinator Kunst & Cultuur, Vitalis), Frieda de Pater (RCOAK), Koeno Sluyterman van Loo (Fonds Sluyterman van Loo), Erik Scherder (Hoogleraar Klinische Neuropsychologie), Joris Slaets (Hoogleraar Ouderengeneeskunde) en een bewoner van de Vitalis Woonzorg Groep
Aflevering 'kunst en contact'
"Wanneer je ouderen vraagt naar de betekenis van de kunstactiviteit waaraan ze hebben deelgenomen, noemen ze vaak hun persoonlijke ontwikkeling, maar nóg vaker hoe geweldig het was om samen aan iets te werken. Door kunstbeoefening gaat de wereld voor ouderen letterlijk weer open."
In deze aflevering komen aan het woord: Joris Slaets (Hoogleraar Ouderengeneeskunde), Frits de Lange (Hoogleraar Ethiek), Ferry Verschuyl (deelnemer), Erik Scherder (Hoogleraar Klinische Neuropsychologie), Hedy D'Ancona (Oud-minister VWS),