In de transitie naar een meer participatieve en co-creatieve overheid ontstaan er in de
stad een veelheid aan maatschappelijke initiatieven vanuit burgers en ondernemers die de
samenwerking met de gemeente opzoeken en andersom. Dergelijke samenwerkingen
starten doorgaans met veel enthousiasme, positieve energie en creatieve ideeën,
georiënteerd op gedeelde belangen en ‘samensturen’. Na verloop van tijd ontstaan echter
vaak schuring en spanning in de samenwerking. Een terugkerende oorzaak daarvan is
betrokkenheid van aanpalende gemeentelijke diensten die een andere en meer
conventionelere manier van werken volgen. In deze kennissessie kijken we naar wat
samenwerking in deze gevallen zo moeilijk maakt en hoe we tot een oplossing kunnen
komen?
Tijdens het gesprek onderzochten we twee initiatieven waarin samensturing en
samenschuring plaatsvindt, specifiek rondom samenwerking tussen ondernemers en
gemeente. Het eerste initiatief is gericht op circulair afvalbeleid in zelf-organisatie van een
ondernemerscoöperatief. Bij dit initiatief, het Zero Waste Lab op Plein ’40-’45, hebben
marktondernemers zich georganiseerd om circulaire afvalverwerking op te zetten, in
samenwerking met de gemeentelijke vertegenwoordiging in stadsdeel Nieuw-West. Het
tweede initiatief is uitvoeringsprogramma Aanpak Binnenstad, waarbij Stadsdeel Centrum
prangende opgaven voor de binnenstad in co-creatie met ondernemers en bewoners tot
uitvoering probeert te brengen. Beide initiatieven volgen zowel inhoudelijke gemeentelijke
agenda’s, zoals op duurzaamheid en drukte, als de agenda democratisering, maar stuiten
desondanks op weerstand. Hoe komt dat? Gedurende het onderzoekende gesprek lieten
we zien dat de schurende samenwerking vaak te herleiden is tot een confrontatie tussen
verschillende manieren van denken en doen.
Je kan de livestream hier terugkijken: https://dezwijger.nl/programma/samensturing-samenschuring
Co-creatieve initiatieven werken vaak volgens principes van horizontale gelijkwaardigheid,
deliberatie, flexibiliteit, contextsensitiviteit en oplossingsgerichtheid. Binnen de gemeente
echter wordt vaak nog volgens vaak het meer lineaire proces van een conventionele
beleidscyclus gewerkt, dat uitgaat van politiek mandaat, hiërarchische top-down processen,
uniformiteit, centralisering en risicoafdekking. Alhoewel de verschillen in
handelingsprincipes in de praktijk van alledag een belangrijke oorzaak zijn van moeizame
samenwerking blijven ze meestal verholen, impliciet en onbesproken. Het resultaat is dan
dat er onbegrip, relationele spanningen of zelfs conflicten ontstaan.
Tijdens dit gesprek belichtten we concrete situaties waarin dit probleem zichtbaar wordt en
gaan we in op de verschillende manieren waarop er mee wordt omgegaan. Ten eerste kijken
we naar het Zero Waste Lab op Plein ’40-’45. Redouan Boussaid vertelde hoe hij als
omgevingsmanager voor stadsdeel Nieuw West in beide werelden opereert en met creatieve
en ondernemende projecten probeert een brug te slaan. Na verschillende pogingen om een 'right to challenge' van de grond de krijgen, hebben de betrokken ondernemers besloten om deze terug te trekken, tot grote teleurstelling van alle betrokkenen. De reacties van de Gemeente waren dusdanig vertragend dat de ondernemers er geen vertrouwen meer in hadden dat ze hiermee tot een duurzame oplossing zouden komen.
Machteld Combé is projectleider buurtrechten voor de gemeente Amsterdam en besprak met ons haar ervaringen met de Right to Challenge als instrument om binnen de gemeente participatie en co-creatie te agenderen en forceren. Joachim Meerkerk lichtte toe hoe de HvA door middel van
actieonderzoek probeert om betrokken partijen te laten reflecteren op hun manier van
werken, om vanuit daar juist de overlap met anderen te vinden. De bevindingen uit het
gesprek over Zero Waste Lab spiegelden we vervolgens ook aan de praktijk en de opgave in
de binnenstad, waar ondernemers en gemeente samen proberen te werken aan een prettig
leef- en ondernemersklimaat in een stad die steeds drukker wordt. Met Christine Govaert
van Vereniging Amsterdam City en programmamanager Aanpak Binnenstad bij de gemeente
Amsterdam Cora Doppenberg bespraken we of zij zich herkennen in de problemen die naar
boven zijn gekomen en welke lessen kunnen zij leren van de gepresenteerde oplossingen?
Over de sprekers:
Machteld Combé is projectleider buurtrechten binnen Team Democratisering van de
gemeente Amsterdam. Zij is betrokken bij het Zero Waste Lab project nadat de ondernemers
een right to challenge hadden ingediend op voorspraak van bestuurders en ambtenaren die
hierin voor hen een uitgelezen kans zagen. Onder andere aan de hand van de ervaring op
Plein ’40-’45 heeft zij een werkwijze right to challenge voor Amsterdam ontwikkeld.
Joachim Meerkerk is onderzoeker aan de Hogeschool van Amsterdam en doet een
promotieonderzoek naar gemeenschappelijk beheer van gedeelde plekken in de stad, ofwel
urban commons. Als actie-onderzoeker is hij sinds 2018 betrokken bij de ontwikkeling van he
Zero Waste Lab en hij gebruikte deze casus om een methode te ontwikkelen waarmee de
belangrijkste obstakels voor samenwerking tussen verschillende partijen kunnen worden
geïdentificeerd en interventies en oplossingen kunnen worden ontwikkeld.
Cora Doppenberg is programmamanager Realisatie Stadsdeel Centrum voor de Gemeente
Amsterdam. Vanuit deze functie geeft ze invulling aan uitvoeringsprogramma Aanpak
Binnenstad.
Christine Govaert is bureaumanager van Vereniging Amsterdam City. De vereniging zet zich
in voor de belangen van ondernemers, bedrijven, instellingen en culturele organisaties in de
Amsterdamse binnenstad. Amsterdam City is tevens uitgever van de jaarlijkse Amsterdam
City Index.
Wil je meer weten over wat een Right to Challenge is, en hoe deze in Amsterdam is ingezet? Zie de livestream hierover dat we in juni 2021 vanuit het Pakhuis uitzonden