Brak kwelwater
Een van de polders met brak kwelwater is de Horstermeerpolder in het Vechtplassengebied. Door zijn diepe ligging komt steeds veel grondwater als kwelwater naar boven. Aan de randen kwelt veel zoet water omhoog, dat afkomstig is vanuit de hoger gelegen omgeving. In het midden komt van grote diepte brak water naar boven. Die twee kwelstromen mengen zich in de poldersloten. Het gemengde polderwater bevat te veel zout voor bijvoorbeeld de landbouw of de natuur. Het polderwater wordt uitgemalen op de Vecht. Daardoor zorgt het niet alleen in de polder, maar ook in de omliggende gebieden voor waterkwaliteitsproblemen.
Markermeerwater sparen
Tot nu toe wordt dit probleem bestreden met het inlaten van grote hoeveelheden zoet water uit het Markermeer. Daarmee “duwen” we zoveel mogelijk brak kwelwater het gebied uit, in de richting van het Amsterdam-Rijnkanaal. Op die manier zorgen we dat het de waardevolle Natura 2000-gebieden niet kan bereiken, zoals de Spiegelplas en het Naardermeer. Het inlaten van dat water is ook nodig om de gebieden rond de Horstermeerpolder op peil te houden, want vanuit die gebieden zijgt steeds water weg naar deze diepe polder. Maar het Markermeer is niet onuitputtelijk. Andere waterschappen hebben dit water ook nodig. In de droge zomer van 2018 zakte het waterpeil in het Markermeer zelfs tot kritieke waarden. Alle waterbeheerders rond het Markermeer zijn dus gevraagd zuinig aan te doen met dit water.
Kwelwater voor drinkwater
Het waterschap AGV is daarom samen met de gemeente Amsterdam een onderzoek gestart naar een slimmere manier om met het brakke kwelwater om te gaan. Met een proef (een pilot) onderzoekt Waternet of het mogelijk is het brakke grondwater uit de polder op te pompen, voordat het als kwelwater aan de oppervlakte komt. Ook wordt gekeken of het opgepompte water kan worden gezuiverd tot drinkwater. De provincie Noord-Holland draagt financieel bij aan de pilot.
Puttenveld voor kwelwater
Als de pilot goede resultaten heeft, worden de installaties uitgebreid. Dan komt er een puttenveld in de Horstermeer, waarmee we al het brakke grondwater uit de polder afvangen en zuiveren. Het zout bereikt dan de sloten van de polder niet meer. Ook komt het niet meer terecht in het water dat wordt uitgeslagen naar de omgeving. De zoete kwel die in de polder overblijft kan worden ingezet om de wateren in de omgeving op peil te houden. Het inlaten van water uit het Markermeer is dan niet meer nodig om het brakke water uit het gebied weg te spoelen. Nog maar een klein deel daarvan is dan nodig om in de zomer het water in de gebieden rond de Horstermeer aan te vullen. Het opgepompte brakke grondwater kunnen we inzetten als aanvullende bron voor de drinkwaterproductie voor de groeiende bevolking en bedrijven in Amsterdam en omgeving.
Drie in één
Het afvangen en benutten van het brakke kwelwater in de Horstermeerpolder biedt kansen voor schoner water in het gebied, voor het ontwikkelen van een nieuwe drinkwaterbron én voor het ontzien van de zoetwatervoorraad in het Markermeer.
Planning
In de periode 2017-2019 is voorbereidend werk gedaan waaronder bodem- en grondwateronderzoek, vergunningverlening en subsidies, de voorbereiding van technische installaties, de afstemming met belanghebbenden en de aankoop van een perceel voor de grondwateronttrekking. Bij het gemaal is een proefboring uitgevoerd tot 235 meter diepte, die is voorzien van peilfilters om beter inzicht te krijgen in de samenstelling van de bodem en het grondwater op de verschillende diepten.
Dit jaar (2021) zijn de volgende activiteiten uitgevoerd:
- aanleg van een winput voor brak water met monitoringsvoorzieningen daaromheen
- aanleg van een transportleiding naar de rwzi Horstermeer
- aansluiting van de leiding op de reverse-osmose-installatie op de rwzi voor de zuivering van brak water
- voorziening voor het veilig verwerken van het brakke restproduct van de zuivering
- procesautomatisering om het geheel efficiënt en veilig te laten functioneren.
In het najaar wordt gestart met de proeven van het zuiveren van het brakke water tot drinkwater en het behandelen van het concentraat. Deze proeven zullen 1,5 jaar duren. In september 2021 wordt de zoet-zoutverdeling in de ondergrond van de polder en de omgeving daaromheen volledig in kaart gebracht. Dit gebeurt vanuit de lucht, met een scan van een hiertoe uitgeruste helikopter.
Pilot in 2021
Naar verwachting kan de gehele installatie in de loop van 2021 gaan draaien. Daarmee doen we ervaring op met het functioneren van de verschillende onderdelen van de installatie en kunnen we de effecten op de grondwatersituatie onderzoeken. Deze proeven lopen tot eind 2022.
Opschaling van 2023
Als de pilot leidt tot goede resultaten volgt een voorstel voor opschaling naar het oppompen, afvoeren en zuiveren van al het brakke kwelwater uit de Horstermeerpolder. In dat geval kan in de loop van 2023 worden begonnen met de aanleg van de hiervoor benodigde installaties. In de Horstermeerpolder worden dan meerdere onttrekkingsputten aangelegd. Het opgepompte water wordt vervolgens met een pijpleiding getransporteerd naar de drinkwaterlocatie Weesperkarspel. Daar wordt het met een reverse-osmose-eenheid gezuiverd tot drinkwater. Het brakke restproduct van de zuivering wordt getransporteerd naar de nieuwe rwzi Weesp en daar behandeld om samen met het overige effluent te worden geloosd op het Amsterdam-Rijnkanaal. Maar eerst onderzoeken we met de pilot of dit allemaal uitvoerbaar is! Een recent artikel over de pilot vind je in het vakblad H2O.