CSO van Amsterdam, een bijzondere functie

Wat is een CSO? 
Fiona: “Niet elke gemeente heeft een CSO, het is eigenlijk best bijzonder. De rol van de CSO binnen de gemeente Amsterdam is van belang voor het bevorderen van innovatie en het versterken van de kennisinfrastructuur. Onze eerste CSO, Caroline, heeft sinds 2017 twee belangrijke pijlers opgezet: het platform openresearch.amsterdam platform en de promotieregeling. Met dit platform heeft zij een brug gebouwd tussen wetenschappelijk onderzoek en beleidsvorming. De promotieregeling, die ambtenaren de kans geeft promotieonderzoek te doen naar onderwerpen die zij in hun eigen werk tegenkomen, brengt wetenschap en praktijk bij elkaar. Van de eerste vier ambtenaren die bereid waren dit uit te proberen, is de derde zojuist gepromoveerd! Onze tweede CSO, Doutje, heeft een uitgebreide achtergrond in mensenrechten en internationale betrekkingen, waarmee zij een waardevolle bijdrage kan gaan leveren aan de volgende stap.” 

Caroline, hoe was het om de eerste CSO van Amsterdam te zijn? 
“Het was een zeer inspirerende tijd in de ‘lerende stad’ van Amsterdam. Zoveel collega’s in de stad, op de universiteiten en hogescholen, het MBO, de nutsvoorzieningen en de vele culturele kennisontwikkelaars die met grote betrokkenheid het ene na het andere issue met veel creativiteit te lijf gaan. In het begin viel het niet mee om ervoor te zorgen dat men ging geloven in het nut en belang van kennisdelen. Bovendien is kennisdelen nooit vanzelfsprekend. Alleen al omdat medewerkers verantwoording afleggen aan hun eigen organisatie; er is dus altijd een risico om zomaar kennis vrij te geven aan andere organisaties. Daar zou je op afgerekend kunnen worden. Als CSO heb ik veel tijd en aandacht geschonken aan het opbouwen van netwerken van vertrouwen, zodat werknemers zich vrij zouden kunnen voelen om hun kennis te delen. In 2020, en nu in 2024 weer, hebben de besturen en directies van alle 32 deelnemende organisaties het samenwerkingscontract getekend. Daardoor kunnen hun medewerkers nu kennisdelen via openresearch.amsterdam. 

Waar ben je het meest trots op wat betreft het openresearch.amsterdam platform? 
“Ik ben er heel trots op dat het gelukt is dit sociaal-technische platform te bouwen. Er zijn inmiddels 300 redacteuren actief. En er is heel veel onderzoek te vinden. Vooral geniet ik ervan dat we zoveel mensen de ervaring hebben gegeven dat kennisdelen fijn is, dat onderzoek werkelijk bijdraagt aan goed beleid. En dat onderzoekers zijn gaan begrijpen dat ook ambtenaren echt heel slim zijn. Maandelijks zijn er 30.000 bezoekers, uit binnen- en buitenland, wetenschappers, ambtenaren en burgers. Je vindt er zoveel andere kennis dan op je ‘eigen’ intranet.” 

Wat levert het platform op? 
“Door de samenwerkingen die ontstaan via het Openresearch Platform worden nieuwe manieren gevonden voor het hanteren van diverse problemen. Zo hebben wij bijvoorbeeld NWO (Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek) bereid gevonden een speciale subsidieregeling te maken voor innovatief onderzoek naar het repareren en toekomstbestendig maken van kades en bruggen. De problemen met kades en bruggen zijn immers in veel steden een probleem. Of het Energie Lab Zuidoost: dat heeft samen met haar partners meer dan 25 miljoen aan wetenschappelijke subsidies uit Nederland en Europa verworven. Evenzo belangrijk is dat daar ieder jaar vele studenten, van universiteit tot ROC, onderzoek doen en energiecoaches worden voor mensen uit de buurt terwijl er intensief wordt samengewerkt met de datacenters en bijvoorbeeld de Johan Cruyff Arena. 

Of de “werkplaats voedsel”; als CSO constateerde ik dat beleid over voedselzekerheid ontbrak. Dus heb ik mensen van de VU, Hogeschool InHolland, Green Campus, een AMS-onderzoeker en meer bij elkaar gebracht om zich te verdiepen in wat er met ons voedsel gebeurt als bijvoorbeeld de elektriciteit uitvalt. Dan is er binnen drie dagen geen eten meer te koop; pinnen kan niet meer, supermarkten kunnen geen bestellingen meer doen en gaan dicht, kortom: alles komt tot stilstand. Om dit begrijpelijk te maken heb ik fotograaf Kadir van Lohuizen gevraagd het voedsellandschap van Amsterdam in beeld te brengen. Dit is een grote, internationaal bekende tentoonstelling in het Scheepvaartmuseum geworden, met een aantal krantenartikelen en een televisieserie. Het onderwerp is op de politieke agenda gezet en er is nu een wethouder verantwoordelijk voor. 

Waar ik het meest blij van word, is dat de ‘hoofden opengaan’. Dat mensen hun blik verruimen, openstaan voor de kennis van de ander. Dat we werkelijk een lerende organisatie, een lerende stad worden.” 

 Wat is je boodschap voor de toekomst? 
Caroline: “Zorg voor een duurzame kennisstructuur, met kennis uit alle niveaus en alle disciplines. We leven in een spannende tijd, met snelle ontwikkelingen en complexe problemen. Die kunnen we alleen oplossen door samen te werken. Niemand hoeft het alleen te doen; op elk niveau zijn mensen met heel veel kennis. Openresearch.amsterdam geeft vorm aan een echte, praktische mogelijkheid tot samenwerking. Maak er gebruik van! Wees genereus in het delen van je kennis. In deze tijd van desinformatie en propaganda is lokale, niet-anonieme kennis belangrijk.” 

Doutje, wat maakte dat je de stap wilde maken van het College voor de Rechten van de Mens naar de gemeente Amsterdam? 
Doutje: “Ik was toe aan een nieuwe stap. Toen ik de vacature voor CSO bij de gemeente Amsterdam zag, werd ik daar heel nieuwsgierig naar. Er komt in deze functie zoveel samen van mijn interesse en ervaring. Ik heb jarenlang gewerkt op het raakvlak tussen kennis, beleid en praktijk: in de publieke sector, wetenschap en maatschappelijke organisaties. De rode draad is bijdragen aan maatschappelijke impact door onderzoek, kennisuitwisseling en strategische samenwerking. Onderzoekers willen graag dat hun bevindingen worden opgepakt door bestuurders en beleidsmakers. Amsterdam wil graag dat beleid en uitvoering is gebaseerd op feiten en kennis. Die werelden samenbrengen en zo bijdragen aan kennis-gestuurde oplossingen voor grootstedelijke problematiek vind ik een belangrijke en leuke uitdaging.  

Daar komt nog extra bij dat kennis in Amsterdam daadwerkelijk wordt toegepast n de praktijk. Zoals in proeftuinen en living labs waar wetenschappers, burgers, professionals, en startups samenwerken, leren en innoveren. Ik kijk ernaar uit voor een gemeente te werken die durft te experimenteren, bijvoorbeeld met nieuwe vormen van burgerparticipatie en eerlijke, transparante algoritmes en AI toepassingen.” 

Hoe kun je je achtergrond op het gebied van mensenrechten inzetten? 
“Mensenrechten hebben direct te maken met veel grootstedelijke problematiek. Mensenrechten zijn als een lens waardoor je naar beleid kunt kijken. Denk aan demonstratierecht, vrijheid van meningsuiting, participatie als tegenwicht in de lokale democratie. Maar ook betaalbare huisvesting, schoon drinkwater of energie: maken we beleid waarmee iedereen hier gelijke toegang toe heeft? Hebben we voldoende kennis over hoe beleid uitpakt voor mensen in kwetsbare situaties? Door deze brede, interdisciplinaire achtergrond kan ik op veel stedelijke vraagstukken schakelen tussen kennisinstellingen, beleidsmakers, en professionals - zowel lokaal als internationaal.” 

Hoe denk je te kunnen gaan bijdragen aan de maatschappelijke opgave van de stad vanuit je rol als CSO? 
“Kennis is essentieel voor het aanpakken van allerlei stedelijke vraagstukken: van klimaatverandering tot gezondheidszorg en van bestaanszekerheid tot veiligheid. Ik wil eraan bijdragen dat beleid en uitvoering verrijkt en verdiept wordt met kennis. Dan bedoel ik niet alleen wetenschappelijke kennis, er zit ook veel kennis bij maatschappelijke organisaties en bedrijven. En er is kennis nodig uit de praktijk, bijvoorbeeld bij MBO’s, die innovaties helpen verbeteren vanuit hun beroep, en bij burgers, die kunnen aangeven hoe zij ervaren dat beleid wordt toegepast. Vervolgens hoop ik samen met mijn team en andere collega’s te gaan kijken hoe we al deze kennis kunnen gaan toepassen. En daarvoor wil ik mensen en ideeën bij elkaar brengen, niet alleen online, maar ook fysiek. We kunnen het meest bereiken als we gebruik maken van elkaars kennis! Mijn team is er om verbindingen te leggen. Ik hoop dus samen met mijn team de spil te kunnen vormen.” 

Welke uitdagingen zie je? 
“Wetenschap en kennis hebben ruimte nodig om te luisteren, te horen, te leren en toe te passen. Dit vergt een vrije gedachte-uitwisseling om onafhankelijk onderzoek te kunnen doen. Die staat echter onder druk. Uit recent onderzoek van onder meer de Koninklijke Nederlandse Academie voor Wetenschappen blijkt dat de academische vrijheid in Nederland onder druk staat. Redenen hiervoor zijn dat opdrachtgevers/financiers de uitkomsten soms sturen en dat wetenschappers steeds meer bedreigd worden als zij zich mengen in het publieke debat, denk aan de discussies over corona, migratie, klimaat etc. Dit kan zorgen voor zelfcensuur en dat is funest voor kennisontwikkeling. En de internationale ontwikkelingen spelen mee. De VS stuurt brieven naar kennisinstellingen dat bepaalde termen niet meer mogen worden gebruikt, bijvoorbeeld op het gebied van gender, waardoor onderzoek op het gebied van gezondheidswetenschappen en culturele studies bemoeilijkt wordt. Ik zou graag in gesprek gaan met zowel beleidsmakers en bestuurders als kennisinstellingen over hoe we het belang van deze vrije ruimte kunnen laten zien en versterken.” 

Waar verheug je je op? 
“Op alles wat ik hierboven genoemd heb! Maar eerst wil ik mijn team en de afdeling innovatie leren kennen en anderen met wie ik binnen de gemeente wil samenwerken, zoals de beleidsdirecties waar onderzoek plaats vindt, het stedelijk strategieteam, Onderzoek & Statistiek. Ik wil me verdiepen in de bestuurlijke opgaves en in het platform openresearch.amsterdam dat Caroline heeft opgezet en kijken hoe we dit kunnen inzetten om de verzamelde kennis verder toe te passen.” 

Interesse in het seminar en Caroline’s afscheidsrede op 26 juni? 

Het seminar is van 12.30 tot 15.30 uur in het Nemo Science Museum. 
Caroline’s afscheidsrede is om 16.30 in de Aula van de Universiteit van Amsterdam. 
Het wordt zeer gewaardeerd als je laat weten of je aanwezig kunt zijn bij beide, of één van beide gelegenheden. Dat kan door dit formulier in te vullen. 

Meer informatie op LinkedIn of Afscheid Caroline Nevejan - openresearch.amsterdam