Achtergrond
Het Reinvent Tourism netwerk bestaat uit een dynamische groep van zo’n 200 lokale belanghebbenden in Amsterdam, waaronder bewoners, sociaal en commercieel ondernemers, onderzoekers, kunstenaars, enzovoorts. De binnenstad is een van de zwaartepunten maar ook in Amsterdam Noord is het netwerk actief. Zo heeft het netwerk zich ontwikkeld – rondom de uitgave van de eerste ‘Untourist Guide’, bijbehorende ludieke acties en inmiddels twee edities van het Reinvent Tourism Festival – als creatief netwerk van hotels, sociale en commerciële ondernemingen, onderwijs- en onderzoeksinstellingen, gidsen, maatschappelijke instellingen, musea, toerismebestuur en vele anderen. Speelse activiteiten die het netwerk met lokale partners organiseert – Pay with a good deed met de BIZ Haarlemmerstraat, een Buurtfestival, stadswandelingen met buurtgenoten, een verhalenavond op de Wallen – vertegenwoordigen feitelijk een serieuze inzet om onverwachte ontmoetingen tot stand te brengen, samenwerking te bevorderen en zodoende toerisme stapsgewijs te hervormen. Met dit alles draagt het netwerk bij aan de ontwikkeling van een duurzaam, inclusief economisch en sociaal klimaat in de binnenstad. Zo vertegenwoordigt het netwerk een broedplaats voor co-creatie van nieuwe concepten om een positieve impuls te geven aan netwerksamenwerking en dialoog, met en voor uiteenlopende en soms gepolariseerde groepen mensen in de stad.
Een belangrijke les die deze casus ons leert – hieronder samengevat en op de projectportal uitgebreid na te lezen – is dat je met creatieve impulsen soms schijnbare impasses kan doorbreken[1], namelijk door mensen uit te dagen op een heel andere manier naar hun realiteit te kijken. Het realiseren daarvan vergt echter een onbevangen benadering, met een balans tussen speelsheid en humor enerzijds, en grondige kennis van zaken en gevoel voor verhoudingen anderzijds.
Een belangrijk kenmerk voor een succesvolle toeristische ervaring is de bezoekerservaring van ‘authenticiteit’ in een stad. Voor een populaire bestemming als Amsterdam kan dit problematisch zijn, omdat veel bezoekers hetzelfde lijstje aan bezienswaardigheden afvinkt, deze delen op sociale media en daarmee bijdragen aan een sfeer van commercialisering en vervlakking rondom culturele hoogtepunten. Zo wordt het steeds moeilijker om die authenticiteit te bieden of te ervaren. Om dergelijke authenticiteit te bevorderen en bezoekers aan te sporen buiten het gebaande toeristische pad te treden werd in 2018 door een groep lokale pioniers een plan voor een loket ontwikkeld, het ‘Alternative Tourist Office’. Naarmate meer mensen zich hieraan verbonden, ontwikkelde dit initiatief zich in de loop van 2019 tot een beweging, de ‘Untourist Movement’. Deze naam suggereert een beweging gericht op ‘de-toeristificatie’ ofwel het ontmoedigen van massatoerisme en het tegengaan van de negatieve uitwassen die een stad als Amsterdam ervaart. Maar vooral verwijst de naam naar de wens van veel mensen om als ‘ontoerist’ hun bezoek aan de stad met alternatieve ervaringen te vullen, die op een positieve manier aan de omgeving bijdragen. In de loop van 2020 is de naam gewijzigd naar ‘Reinvent Tourism’ Netwerk, omdat dit beter de lading van het netwerk dekt, in de zoektocht naar constructieve en creatieve samenwerking in en voor de stad, tussen lokale ondernemers, bezoekers, bewoners en bestuurders. De casus die we hieronder uitlichten is een klein voorbeeld van een activiteit in deze lijn.
Casusomschrijving
In deze casus richten we ons op een gebeurtenis die bescheiden was van aard, maar desondanks een belangrijke doorbraak vertegenwoordigde. Het betreft hier een ontmoeting die het Reinvent Tourism netwerk tot stand bracht, gericht op een poging om tot gezamenlijke vervolgactiviteiten te komen, tussen twee groepen waartussen vaak frictie bestaat wegens conflicterende belangen, namelijk bewoners en ondernemers in het Wallengebied. Het overkoepelende probleem is het onevenwichtige gebruik van het Wallengebied, vaak aangeduid als ‘overtoerisme’. Horecaondernemers in dit gebied worden door bewoners vaak gezien als facilitator van dit probleem, wegens hun oriëntatie op een toerismesegment dat geregeld overlast voor bewoners met zich meebrengt. Daarbij komen gemeentelijk wantrouwen ten opzichte van deze ondernemers en negatieve media-aandacht, die ook onderlinge toenadering of samenwerking belemmeren. De ondernemers beschouwen zichzelf echter als inspelend op een vraag die vanuit de markt en overheid is gecreëerd, door goedkope vliegtickets en city marketing, en waarbij ze bijdragen aan de veiligheid van het gebied door levendigheid en reuring.
We zien hier dus twee verschillende narratieven over eenzelfde gebied, van enerzijds overlast en overtoerisme, en anderzijds levendigheid en veiligheid. Deze verschillende percepties hebben bijgedragen aan een onderlinge sfeer van polarisatie en wantrouwen. In deze casus lichten we een initiatief van Reinvent Tourism uit, dat erop gericht was deze polarisatie te doorbreken en door co-creatie positieve initiatieven voor en met de buurt te ontwikkelen
[1] Zie ook Kreek, M. de, & Bos, E. (2017). Spelenderwijs naar nieuwe verhoudingen. In S. Majoor, M. Morel, A. Straathof, F. Suurenbroek, & W. van Winden (Eds.). Laboratorium Amsterdam. Werken, Leren, Reflecteren. Uitgeverij Thoth.
