Op 19 december 2018 nam de gemeenteraad het initiatiefvoorstel Baas over eigen blaas aan. Het initiatiefvoorstel vraagt aan het college om uit te gaan van de norm dat er binnen 500 meter een openbaar of opengesteld toilet is in het stadscentrum en in drukke voetgangersgebieden. De rekenkamer onderzocht of Amsterdam voor voldoende openbare toiletten zorgt met bijzondere aandacht voor toiletten voor vrouwen en mensen die afhankelijk zijn van een rolstoel.
De belangrijkste conclusie
De belangrijkste conclusie is dat ondanks de aandacht die er recent aan het onderwerp is gegeven, er in Amsterdam onvoldoende openbare toiletten zijn. In 41% van de drukke voetgangersgebieden - inclusief de parken - is overdag binnen 500 meter een rolstoeltoegankelijk openbaar toilet bereikbaar. Dus in meer dan de helft van de drukke voetgangersgebieden niet.
Bredere benadering van openbare toiletten
Wij vonden 56 openbare toiletten in Amsterdam, waarvan er 50 geschikt zijn voor mensen met een fysieke beperking. De gemeente gaat uit van 12 openbare rolstoeltoegankelijke toiletten. Dit komt omdat de gemeente 'openbaar' gelijkstelt aan 'in beheer van de gemeente'. Wij pleiten voor een bredere benadering van openbare toiletten. Toiletten noemen wij openbaar als ze gebruikt kunnen worden zonder beletsel of zonder erom te vragen. De gemeente is actief om meer openbare toiletten aan te leggen en er meer openbaar te maken. De overzichten laten niet goed zien hoe het daarmee staat.
Maatschappelijke baten versus kosten
Realisatie en instandhouding van openbare toiletten lopen vast, omdat de aandacht vooral uitgaat naar de kant van de kosten. De maatschappelijke baten worden in de afwegingen niet echt meegenomen. Ook is er een gebrek aan coördinatie en doorzettingsmacht door het grote aantal onderdelen van de gemeentelijke organisatie dat betrokken is bij de realisatie en instandhouding. Structurele aandacht en middelen ontbreken.
Vindbaarheid is slecht
Op straat is de vindbaarheid van openbare toiletten slecht. De gemeente heeft wel een begin gemaakt met het aanbrengen van bewegwijzering op straat, maar dit geldt alleen voor een enkel gemeentelijk openbaar toilet.
Vier aanbevelingen
De rekenkamer deed vier aanbevelingen aan het gemeentebestuur:
- Stel de benadering van ‘openbaar’ toilet bij
- Neem bij afwegingen ook de maatschappelijke baten mee
- Waarborg een minimumniveau
- Verbeter de vindbaarheid
Het college neemt de conclusies en aanbevelingen in algemene zin over. Inzake twee punten deelt het college de conclusies en aanbevelingen van de rekenkamer niet. In het nawoord gaat de rekenkamer hierop in.