Het UAF is de oudste vluchtelingenorganisatie van Nederland
Het begon in 1948, toen een studentenopstand in Praag hard werd neergeslagen. Vijftig Tsjechische studenten en docenten vluchtten naar Nederland. Op initiatief van de Nederlandse universiteiten kregen zij de kans om hun studie en werk in Nederland voort te zetten. Maar hoe ging dat precies?
1948
’De steun van het Universitair Asyl Fonds geldt voor alle studenten die op grond van het ontnemen van hun geestelijke vrijheid zijn uitgeweken”, zei professor G.C. Heringa 9 april 1948 bij de oprichting van, wat nu heet, de Stichting voor Vluchteling-Studenten UAF. De rector magnificus van de Gemeentelijke Universiteit van Amsterdam toonde daarmee aan over een vooruitziende blik te beschikken. Het UAF werd destijds namelijk opgericht om Tsjechische studenten te ondersteunen, maar Heringa trok dat doel direct breder.
De communistische machtsovername die zich eind februari 1948 in Tsjecho-Slowakije voltrok, maakte in Nederland veel emoties los. Zeker toen leger en politie de studentenprotesten in Praag neersloegen. Het inderhaast opgerichte Comité Adhesie Tsjechische Studenten organiseerde in eerste instantie solidariteitsbijeenkomsten, maar toen duidelijk was dat de communisten voorlopig in het zadel zouden blijven vroeg het comité minister van justitie Van Maarseveen om Tsjechische studenten tot Nederland toe te laten en hen in de gelegenheid te stellen hier hun studie af te maken.
Enorme daadkracht
Tegelijkertijd voerde prof. Heringa gesprekken achter de schermen. Gezien zijn status, had hij al snel een persoonlijk gesprek met Van Maarseveen en de minster zegde toe bereid te zijn honderd Tsjechische studenten toe te laten, mits er een organisatie zou zijn die deze studenten ondersteunde. Het mocht de staat niets kosten.
Heringa riep hierop de rectores magnifici van de Nederlandse universiteiten en hogescholen op 9 april 1948 bijeen, evenals vertegenwoordigers van de wetenschappelijke staven en studenten. Ondanks de brede vertegenwoordiging toonde men op de vergadering een enorme daadkracht. Binnen twee uur was het UAF opgericht. Op 6 juli is de stichting officieel in het leven geroepen en was het UAF geboren.
110 gulden
Op 1 november had het UAF al 56 bursalen; 43 Tsjechen, 10 Hongaren, 2 Bulgaren, 3 Polen en 3 Letten. Zij kregen een beurs van 110 gulden, maar ook materiele ondersteuning in de vorm van tweedehands kleding.
Het UAF besefte dat mensen bereid waren geld te geven op het moment dat Tsjecho-Slowakije in het nieuws was, maar dat die vrijgevigheid in de loop der tijd zou afnemen. Dat zou funest zijn omdat het UAF langdurige verplichtingen was aangegaan. Ze zette daarom een organisatie op met plaatselijke comités die geld bijeen moesten blijven brengen. Dat leverde voldoende geld op om de 56 studenten te laten studeren, maar onvoldoende om nieuwe studenten te ondersteunen. Zo vroegen in 1949 ruim 400 mensen een beurs aan, waarvan slechts enkele aanvragen werden beloond.
Hongaarse studenten
In de jaren vijftig daalden de inkomsten van het UAF en daarmee als vanzelf het aantal bursalen. In 1953 studeerden nog slechts 26 mensen met een beurs van het UAF. De ommekeer kwam in 1956, opnieuw als gevolg van de turbulente ontwikkelingen in Oost-Europa. Studenten en burgers in Hongarije kwamen in oktober van dat jaar in opstand tegen het communisme en eisten onder andere vrije verkiezingen en het vertrek van de Russische troepen. De Russische troepen maakten in november 1956 hardhandig een einde aan de opstand en ongeveer 200.000 Hongaren ontvluchtten hun land. Nederland verklaarde zich bereid 3000 vluchtelingen op te nemen. Ruim honderd Hongaarse studenten meldden zich bij het UAF. Dat zorgde nu ook voor noodopvang en taalcursussen om de Hongaren klaar te maken voor de universitaire studie in Nederland. Geld was er ineens volop. Veel Nederlanders toonden zich ineens bereid de Hongaarse studenten – en daarmee het UAF – te ondersteunen.
2017: Boris Dittrich bij opening UAF-kantoor
We maken een grote sprong in de tijd. In juli 2017 werd het UAF-kantoor aan de Newtonlaan in Utrecht geopend. Dit gebeurde in het bijzijn van Boris Dittrich (o.a. jurist en voormalig Kamerlid), zoon van professor Zdenek Dittrich.
Zdenek, gevlucht uit Tjecho-Slowakije, was de eerste student die met steun van het UAF afstudeerde. Op de zwartwit-foto, achter Boris Dittrich en UAF-directeur Mardjan Seighali, loopt de zojuist gediplomeerde Zdenek met zijn diploma in de hand.
Boris Dittrich: ‘Mijn vader is in december 2015 overleden. In de periode daarvoor heb ik veel met hem over hem en zijn leven gesproken. Terugblikkend zei hij altijd dat de hulp van het UAF voor hem van essentieel belang is geweest. En daarom voel ik me vereerd om hier vandaag het woord te mogen voeren. Ik wens het UAF toe dat het veel studenten mag helpen te bouwen aan hun toekomst!’
