Het Amerikaanse techbedrijf Salesforce denkt met zijn zelflerende machines een doorbraak te hebben gevonden in een van de hardnekkigste problemen van de economie: wat is de ideale belastingpolitiek? Beeld Sjoerd van Leeuwen
De kunst van belastingen’, grapte Jean-Baptiste Colbert (1619-1683), schatkistbewaarder van de Zonnekoning en postuum de naamgever van het bekende jasje, ‘is de gans zo te plukken dat je zo veel mogelijk veren, en zo min mogelijk gesis krijgt’. Dat is geen koud kunstje. Als belastingen te laag zijn, heeft de staat te weinig geld voor goede scholen, ziekenhuizen, wegen en andere belangrijke zaken. Zijn de belastingen te hoog, dan loont het nauwelijks om te werken. Ergens tussen deze extremen ligt een optimum, maar waar? Daarover breken economen zich al sinds mensenheugenis het hoofd.
Uit onverwachte hoek is er nu hulp: uit die van artificiële intelligentie (AI). Het Amerikaanse techbedrijf Salesforce denkt met zijn zelflerende machines een doorbraak te hebben gevonden in een van de hardnekkigste problemen van de economie: wat is de ideale belastingpolitiek? Het team achter de AI Economist van Salesforce knobbelde een wonderlijk fiscaal regime uit dat welvaart harder laat groeien en tegelijkertijd de kloof tussen arm en rijk kleiner maakt dan welk ander belastingmodel dan ook. Nederlander Stephan Zheng, die bij Salesforce leiding geeft aan het AI Economist-programma, vertelt vanuit San Francisco over zijn onderzoek.
Stephan Zheng (33) studeerde wiskunde en theoretische natuurkunde aan de universiteit Utrecht, met als specialisme de zogeheten ‘supersnaartheorie’, een verklaring over het ontstaan van de kosmos. Voor zijn door Robbert Dijkgraaf begeleide masterscriptie over ‘exotische dualiteit’ – een wiskundige techniek – in de supersymmetrische kwantumveldentheorie won hij in 2011 de Lorentz Afstudeerprijs voor Theoretische Natuurkunde. Na tussenstops aan Harvard en Cambridge én na zijn promotie in 2018 aan het California Institute of Technology ging hij werken voor de onderzoekstak van de Amerikaanse softwaregigant Salesforce, de grootste werkgever in techstad San Francisco.
De afgelopen jaren verblufte kunstmatige intelligentie de wereld al door de mens voorbij te streven in bijvoorbeeld schaken, Go en StarCraft, maar Zheng en zijn collega-onderzoekers wilden iets bedenken dat niet een spelletje, maar de hele wereld zou veranderen. Ze richtten hun vizier op de groeiende inkomenskloof in de Amerikaanse samenleving, een kwaal die de afgelopen jaren niet alleen de economische kansen, maar ook de gezondheid van Amerikanen aan de onderkant van de inkomenspiramide heeft geschaad.
Het belastingmodel van Zheng en zijn collega’s resulteerde in een opmerkelijke symbiose tussen kapitalisme en socialisme. Vergeleken bij een samenleving waarin helemaal geen belastingen bestaan – het droombeeld van libertariërs – resulteerde Zhengs belastingmodel bijvoorbeeld in slechts 11 procent minder productiviteit, bijna twee keer zo goed als het huidige Amerikaanse belastingbeleid. Daar stond bovendien een verkleining van de inkomensongelijkheid met 47 procent tegenover, waarmee de AI Economist zelfs een van ’s werelds meest egalitaire belastingmodellen is, dat dat van de Franse econoom en Piketty-geestverwant Emmanuel Saez, ruimschoots verslaat.
Bron: Witteman, J. 2020. De belastingbetaler was onvoorspelbaar, maar nu is er AI. de Volkskrant.